Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες στη διαδικασία εκλογής προέδρου. Οι ψηφοφόροι κάθε πολιτείας ψηφίζουν στην ουσία εκλέκτορες, το λεγόμενο Εκλεκτορικό Κολλέγιο, και όχι απευθείας τον πρόεδρο.
Το εκλεκτορικό σώμα αποφασίζει ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος και αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. Ας δούμε πως λειτουργεί αυτό.
Τι είναι το Εκλεκτορικό Κολλέγιο;
Το Εκλεκτορικό Κολλέγιο είναι πολιτικός θεσμός και δημιουργείται μέσω μιας διαδικασίας η οποία αποτελείται από την επιλογή των εκλεκτόρων, τη συνεδρίαση των εκλεκτόρων όπου και ψηφίζουν τον επόμενο πρόεδρο και αντιπρόεδρο και την καταμέτρηση των ψήφων των εκλεκτόρων από το Κογκρέσο.
- επιλογή των εκλεκτόρων
- συνάντηση των εκλεκτόρων που ψηφίζουν για τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο
- καταμέτρηση των ψήφων των εκλεκτόρων από το Κογκρέσο
Ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος δεν εκλέγονται απευθείας από τους πολίτες. Αντ' αυτού, επιλέγονται μέσω της διαδικασίας του εκλεκτορικού σώματος. Η διαδικασία αυτή είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη και πρόκειται για έναν συμβιβασμό μεταξύ της λαϊκής ψήφου των πολιτών και της ψηφοφορίας στο Κογκρέσο.
Ο αριθμός των εκλεκτόρων ανά πολιτεία κρίνεται αναλογικά με πόσους βουλευτές έχει (Βουλή και Γερουσία) και κατανέμονται μεταξύ των πολιτειών με βάση την απογραφή πληθυσμού. Σε κάθε πολιτεία κατανέμεται ένας αριθμός ψήφων ίσος με τον αριθμό των γερουσιαστών και των βουλευτών της στο Κογκρέσο των ΗΠΑ - δύο ψήφοι για τους γερουσιαστές της στη Γερουσία συν ένας αριθμός εκλεκτόρων ίσος με τον αριθμό των περιφερειών της εκάστοτε πολιτείας στο Κογκρέσο.
Σύμφωνα με την 23η τροπολογία του Συντάγματος, η περιφέρεια της Κολούμπια λαμβάνει τρεις εκλέκτορες και αντιμετωπίζεται ως Πολιτεία για τους σκοπούς του Εκλογικού Κολλεγίου.
Συμπεριλαμβανομένων των τριών εκλεκτόρων της Ουάσινγκτον, υπάρχουν σήμερα συνολικά 538 εκλέκτορες.
Πατήστε πάνω στην εικόνα για μεγέθυνση
Πηγή: Library of Congress
Πώς επιλέγονται οι εκλέκτορες;
Κάθε υποψήφιος πρόεδρος έχει τη δική του ομάδα εκλεκτόρων (γνωστή ως slate) σε κάθε πολιτεία. Σε πρώτη φάση, οι εκλέκτορες επιλέγονται από το πολιτικό κόμμα του υποψηφίου στην κάθε πολιτεία σας, αλλά οι πολιτειακοί νόμοι διαφέρουν ως προς τον τρόπο επιλογής των εκλεκτόρων και τις αρμοδιότητές τους.
Το δεύτερο μέρος της διαδικασίας λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια των γενικών εκλογών. Όταν οι ψηφοφόροι σε κάθε πολιτεία ψηφίζουν για τον υποψήφιο πρόεδρο της επιλογής τους, ψηφίζουν για να επιλέξουν τους εκλέκτορες της πολιτείας τους. Τα ονόματα των δυνητικών εκλεκτόρων μπορεί να εμφανίζονται ή να μην εμφανίζονται στο ψηφοδέλτιο κάτω από το όνομα των υποψηφίων προέδρων, ανάλογα με τις εκλογικές διαδικασίες και τη μορφή του ψηφοδελτίου σε κάθε πολιτεία.
Οι δυνητικοί εκλέκτορες του νικητή υποψήφιου προέδρου διορίζονται ως εκλέκτορες της πολιτείας -εκτός από τη Νεμπράσκα και το Μέιν, όπου οι εκλέκτορες κατανέμονται αναλογικά. Στη Νεμπράσκα και το Μέιν, ο νικητής της πολιτείας λαμβάνει δύο εκλέκτορες και ο νικητής κάθε περιφέρειας του Κογκρέσου (ο οποίος μπορεί να είναι ο ίδιος με τον νικητή ή διαφορετικός υποψήφιος) λαμβάνει έναν εκλέκτορα. Το σύστημα αυτό επιτρέπει στη Νεμπράσκα και το Μέιν να απονέμουν εκλεκτορικές θέσεις σε περισσότερους από έναν υποψήφιους.
Οι εκλέκτορες ψηφίζουν δύο φορές για τον πρόεδρο;
Οι εκλέκτορες δεν ψηφίζουν δύο φορές για τον πρόεδρο. Όταν ψηφίζουν στις γενικές εκλογές του Νοεμβρίου, δεν είναι ακόμη εκλέκτορες - ψηφίζουν για τον εαυτό τους ώστε να γίνουν εκλέκτορες. Είναι οι μόνοι που ψηφίζουν στην πραγματικότητα για τον πρόεδρο, στη συνεδρίαση των εκλεκτόρων που διεξάγεται την πρώτη Δευτέρα μετά τη δεύτερη Τετάρτη του Δεκεμβρίου.
Πώς λειτουργεί η διαδικασία του εκλεκτορικού σώματος;
Αφού ο κάθε πολίτης ψηφίσει για τον επόμενο πρόεδρο, η ψήφος του περνάει στη συνέχεια στο στάδιο της πολιτειακής καταμέτρηση. Σε 48 πολιτείες και την Ουάσινγκτον, ο νικητής συγκεντρώνει όλες τις ψήφους της συγκεκριμένης πολιτείας. Το Μέιν και η Νεμπράσκα λειτουργούν με αναλογικό σύστημα.
Ένας υποψήφιος χρειάζεται την ψήφο τουλάχιστον 270 εκλεκτόρων -περισσότερων από τους μισούς εκλέκτορες- για να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές.
Πηγή: US National Archives
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο προβλεπόμενος νικητής ανακοινώνεται τη νύχτα των εκλογών τον Νοέμβριο μετά την ψηφοφορία. Όμως η πραγματική ψηφοφορία του εκλεκτορικού σώματος πραγματοποιείται στα μέσα Δεκεμβρίου, όταν οι εκλέκτορες συναντώνται στις πολιτείες τους.
Ενώ το Σύνταγμα δεν απαιτεί από τους εκλέκτορες να ψηφίσουν υπέρ του υποψηφίου που επιλέχθηκε από τη λαϊκή ψήφο της πολιτείας τους, ορισμένες πολιτείες το κάνουν. Ο εκλέκτορας που -σπανίως- ψηφίζει κάποιον άλλον πέραν του υποψηφίου που αναδείχθηκε πρώτος στη λαϊκή ψήφο μπορεί να τιμωρηθεί με πρόστιμο, να αποκλειστεί και να αντικατασταθεί από έναν αναπληρωματικό εκλέκτορα. Ή μπορεί ακόμη και να έρθει αντιμέτωπος με ποινική δίωξη από την πολιτεία του.
Εάν οι εκλέκτορες ψηφίζουν για τον πρόεδρο, γιατί να ψηφίσουν οι πολίτες στις γενικές εκλογές;
Κατά τη διάρκεια των γενικών εκλογών η ψήφος των πολιτών συμβάλλει στον καθορισμό των εκλεκτόρων της πολιτείας τους. Έτσι, με την ψήφο τους ουσιαστικά δηλώνουν στην εκάστοτε πολιτεία ποιον υποψήφιο θέλουν να ψηφίσει -μέσω εκλεκτόρων στη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου. Οι πολιτείες χρησιμοποιούν τα αποτελέσματα των γενικών εκλογών (γνωστά και ως λαϊκή ψήφος) για να ορίσουν τους εκλέκτορές τους.
Κάποια ασυνήθιστα σενάρια
- Πρώτος στη λαϊκή ψήφο αλλά «χαμένος» στις εκλογές
Είναι πιθανό ένας υποψήφιος να συγκεντρώσει τς περισσότερες ψήφους των πολιτών αλλά να χάσει όταν έρθει η ώρα της επιλο΄γης το Κολλέγιο Εκλεκτόρων. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο Πρόεδρος δεν επιλέγεται από μια εθνική ψηφοφορία. Το σύνολο των ψήφων του Εκλεκτορικού Σώματος καθορίζουν τον νικητή και όχι ο αριθμός των ψήφων στις που μπορεί να έχει ένας υποψήφιος στις κάλπες.
- Τι συμβαίνει αν κανένας υποψήφιος δεν κερδίσει την πλειοψηφία των εκλεκτορικών ψήφων;
Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την πλειοψηφία των εκλεκτορικών ψήφων, η ψηφοφορία πηγαίνει στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Αυτό έχει συμβεί δύο φορές. Η πρώτη φορά ήταν μετά τις προεδρικές εκλογές του 1800, όταν η Βουλή των Αντιπροσώπων επέλεξε τον Τόμας Τζέφερσον. Η δεύτερη ήταν μετά τις προεδρικές εκλογές του 1824, όταν και η Βουλή των Αντιπροσώπων επέλεξε για πρόεδρο τον Τζον Κουίνσι Άνταμς.
Με πληροφορίες από National Archives, usa.gov
