Με αφετηρία το 2001 και την απόφαση-σταθμό της Ολλανδίας, η Ευρώπη κινείται με σταθερά βήματα προς τη νομική κατοχύρωση του γάμου ομόφυλων ζευγαριών και της τεκνοθεσίας. Η συζήτηση «ανοίγει» πλέον δυναμικά και στην Ελλάδα με φόντο τις σχετικές νομοθετικές πρωτοβουλίες που επίκειται να αναλάβει η κυβέρνηση. Πρόκειται για ζήτημα που ιδίως στο σκέλος της τεκνοθεσίας δεν εξασφαλίζει τη δεδομένη στιγμή τη συναίνεση της πλειονότητας της κοινής γνώμης όπως προκύπτει από τελευταίες μετρήσεις, ενώ εκ μέρους της Εκκλησίας ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος καθιστά εμφανή την αντίθεσή του.
Η κοινοτική νομοθεσία δεν επιβάλλει τη νομοθέτηση υπέρ του γάμου ή της τεκνοθεσίας, εντούτοις σειρά οδηγιών της Κομισιόν και ψηφισμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν καλέσει, παροτρύνει και ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να απομακρυνθούν από κάθε μορφή διακρίσεων που μπορεί να υφίσταται η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Ψήφισμα της Ευρωβουλής ήδη από το 2003 έχει καλέσει τα κράτη-μέλη να αναγνωρίσουν τον γάμο ή την πολιτική ένωση ομόφυλων ζευγαριών ως «πολιτικό, κοινωνικό και ζήτημα ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων».
Σε παγκόσμια κλίμακα, 34 χώρες έως σήμερα, κυρίως στην ευρωπαϊκή και αμερικανική ήπειρο, έχουν κατοχυρώσει νομικά το γάμο μεταξύ ομοφύλων και οι περισσότερες από τις μισές βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη, βάσει της καταγραφής του ερευνητικού κέντρου Pew Research Center έως και τον Μάιο του 2023. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι χώρες που επιτρέπουν την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια είναι περισσότερες, αγγίζοντας τις 39 στον αριθμό.
Οι 23 εξ αυτών βρίσκονται στην Ευρώπη και 15 είναι κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την 1η Ιανουαρίου 2024 θα προστεθεί και η Εσθονία.
Σε ορισμένες χώρες η αναγνώριση της γονικής μέριμνας ξεκίνησε πολύ πριν επιτραπούν οι γάμοι μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου (όπως στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο), ενώ σε άλλες χώρες η αναγνώριση σε μεγάλο βαθμό ήλθε ταυτόχρονα με την κατοχύρωση του γάμου (Γαλλία, Ιρλανδία και Νορβηγία) ή μεταγενέστερα (Βέλγιο, Πορτογαλία). Σε αρκετές χώρες (συμπεριλαμβανομένων Φινλανδίας, Γερμανίας, Σκωτίας και Σλοβενίας) η αναγνώριση των υιοθεσιών στο εξωτερικό από ομόφυλα ζευγάρια προηγήθηκε της νομοθεσίας που επέτρεπε τις υιοθεσίες εντός της ίδιας της χώρας.
Το τοπίο γύρω από την ισότητα των πολιτών στο γάμο και τη δημιουργία οικογένειας χαρακτηρίζει η απόκλιση ανάμεσα στη Δυτική και την Ανατολική Ευρώπη. Η Σλοβενία έγραψε Ιστορία το 2022 ως η πρώτη χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ που νομιμοποίησε το γάμο και την υιοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια και έπεται η Εσθονία.
Ο σεβασμός και η αναγνώριση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας συμβαδίζει με το δημοκρατικό πρόσημο των κοινωνιών, σημειώνει η εδρεύουσα στην Ουάσινγκτον οργάνωση προάσπισης των πολιτικών δικαιωμάτων Freedom House, η οποία κατατατάσσει σχεδόν όλες τις χώρες που έχουν θεσμοθετήσει την ισότητα στο γάμο ως «ελεύθερες». Μορφωτικά και εισοδηματικά κριτήρια, η επιρροή της θρησκείας και η συνολική ισχύς της Δημοκρατίας «κρύβονται» πίσω από τις περιφερειακές αποκλίσεις. Η Πολωνία, επί οκταετούς διακυβέρνησης του ευρωσκεπτικιστικού εθνικιστικού PiS, κατέστη η χειρότερη χώρα στην ΕΕ όσον αφορά τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, και ακολουθεί από κοντά η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν (που αναγνωρίζει ωστόσο σύμφωνο συμβίωσης).
Επί ευρωπαϊκού εδάφους τις βάσεις για τη νομική κατοχύρωση της συμβίωσης έθεσε η Δανία το 1989 με τη μορφή «δηλωμένης συντροφικής σχέσης» και στα τέλη του 2000 η Ολλανδία έγινε η πρώτη χώρα που άνοιξε το δρόμο για τη νομική κατοχύρωση του γάμου. Το 2003 ήταν η σειρά του Βελγίου και δύο χρόνια αργότερα της Ισπανίας. Ακολούθησαν Νορβηγία (2009), τη Σουηδία (2009), Πορτογαλία (2010), Ισλανδία (2010), Δανία (2012), Γαλλία (2013), Ηνωμένο Βασίλειο (2013), Λουξεμβούργο (2015), Ιρλανδία (2015), Φινλανδία (2017), τη Μάλτα (2017), Γερμανία (2017), Αυστρία (2019), Ελβετία (2021), Ανδόρα (2022) και Σλοβενία (2022).
Η Ιρλανδία έγινε η πρώτη χώρα το 2015, που νομιμοποίησε το γάμο με δημοψήφισμα και όχι με νόμο ή δικαστική απόφαση. Επτά χρόνια μετά, στο δημοψήφισμα του 2021 οι Ελβετοί ενέκριναν επίσης με ποσοστό 64,1% τη νομική κατοχύρωση του γάμου ομοφύλων. Είχε προηγηθεί το 2017 το «ναι» των Αυστραλών με ποσοστό 61,6% έναντι 38,4%.
Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στην ομάδα των ευρωπαϊκών κρατών που δίνουν στα ζευγάρια μόνο τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης (Ιταλία, Κύπρος, Κροατία, Ουγγαρία, Τσεχία, Μαυροβούνιο, Λιχτενστάιν, Μονακό, Λετονία, Άγιος Μαρίνος).
Το 2015, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) καταδίκασε την Ιταλία για άρνηση νομικού καθεστώτος σε ζευγάρι ομοφύλων. Η απόφαση περιελάμβανε επίσης de facto τις άλλες έξι χώρες της ΕΕ που δεν πρόσφεραν καμία δυνατότητα στα ζευγάρια να αναγνωρίσουν τα δικαιώματά τους (Βουλγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία). Το 2016 η Ιταλία αναγνώρισε το σύμφωνο συμβίωσης, όχι και το γάμο.
Στο δαιδαλώδες πεδίο της γονικής μέριμνας, η πλήρης από κοινού υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια είναι νόμιμη σε 19 υρωπαϊκές χώρες: Ανδόρα, Αυστρία, Βέλγιο, Κροατία, Δανία, Εσθονία (από το 2024), Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε διεθνή κλίμακα, η Αργεντινή είναι η πρώτη χώρα στη Λατινική Αμερική που επέτρεψε τους γάμους ομοφύλων το 2010, ενώ η μόνη χώρα στην αφρικανική ήπειρο όπου ο γάμος είναι νόμιμος είναι η Νότια Αφρική.
Ως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη γνωμοδότησή του στην υπόθεση «Obergefell v. Hodges» το 2015, το Ανώτατο Δικαστήριο επισφράγισε τη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών και στις 13 πολιτείες όπου παρέμενε απαγορευμένος. Το 2022, εν μέσω φόβων ότι το Ανώτατο Δικαστήριο θα μπορούσε να επιτρέψει στις πολιτείες να αρνούνται την εγκυρότητα των γάμων, το Κογκρέσο ψήφισε, και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, επικύρωσε νόμο που αναγνωρίζει τους γάμους σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Την ίδια περίοδο, το 71% των Αμερικανών που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση ενέκρινε τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, συγκριτικά με ποσοστό 27% το 1996.
