Τεχεράνη, Ιράν, 2024. Δύο γυναίκες περπατούν στο δρόμο*. Η Κ. σκέφτεται εάν έχει δέσει σωστά το μαντήλι της, το οποίο απεχθάνεται. Ζεσταίνεται με το μακρυμάνικο, το παντελόνι που την καλύπτει ολόκληρη και το κλειστό παπούτσι. Δεν είναι από το Ιράν και, δικαιολογημένα, φοβάται να περπατά χωρίς μαντήλι, ακόμα και αν οι ίδιες οι Ιρανές την κοιτούν συχνά περίεργα. Είναι εκείνες θαρραλέες και η «Ευρωπαία» φοβάται;
Η φίλη της, η M., περπατάει μπροστά. Έχει κατεβάσει το δικό της μαντήλι στους ώμους. Σκέφτεται ότι θα μπορούσε να είχε φορέσει καπέλο, ένα «κόλπο» που έχουν σκαρφιστεί πολλές Ιρανές, για να καλύπτουν, κατά το ήμισυ, το μαλλί τους.
Στην αντίθετη κατεύθυνση, μια ξένη σε αυτές γυναίκα περπατάει γρήγορα. Στρέφει το βλέμμα στη M. Την κοιτάει έντονα και της κάνει νόημα με τα μάτια, να καλύψει τα μαλλιά της. Έντρομη, η M., η οποία δεν ήταν σίγουρη εάν η φίλη της φορούσε ακόμα το μαντήλι, γυρνάει αμέσως προς την Κ. για να σιγουρευτεί, και ταυτόχρονα φοράει και πάλι «σωστά» το δικό της.
Λίγα μέτρα πιο κάτω, ένα βανάκι περιμένει σταθμευμένο. Είναι η αστυνομία.
Κανείς δεν ξέρει τι θα είχε συμβεί εάν η αστυνομία ηθών τις είχε προσέξει πριν από τη γυναίκα.
Πιθανόν να είχαν λάβει μια πρώτη παρατήρηση. Μπορεί να «φακελωνόντουσαν» και ενδεχομένως να τις περίμεναν στην επόμενη «παρανομία». Στη δεύτερη παραβίαση, η παρατήρηση, μάλλον, θα ήταν πιο ηχηρή. Στην τρίτη, η τιμωρία θα κυμαινόταν ανάλογα με τη βαρύτητα της πράξης.
Μπορεί επίσης απλά να εξαφανίζονταν, εάν το βανάκι άνοιγε τις πόρτες του. Θα έμπαιναν χωρίς τη θέλησή τους και θα τις πήγαιναν στο «ξενοδοχείο». Έτσι αποκαλούν οι Ιρανές, αστειευόμενες, το συγκεκριμένο κρατητήριο. Εκεί, τους επαναλαμβάνουν – με όποιον τρόπο μπορούμε να φανταστούμε - την υποχρέωσή τους να τηρούν το νόμο.
Ορισμένες δεν έχουν καταφέρει να φύγουν αλώβητες. Πολλές ήταν εκείνες που επέζησαν, μετρώντας σωματικά και ψυχολογικά τραύματα.
Το πιο βροντερό περιστατικό ήταν αυτό της Μάχσα Αμινί, η οποία πέθανε, ενώ βρισκόταν υπό την επιτήρηση της αστυνομίας ηθών, αφού συνελήφθη, επειδή φέρεται να μην φορούσε σωστά τη μαντίλα της.
Πορτραίτο της Μαχσά Αμινί κατά τη διάρκεια διαδήλωσης μετά το θάνατό της (AP Photo/Cliff Owen, File)
Το κείμενο αυτό γράφτηκε πριν από δύο μήνες. Σήμερα, 4 Νοεμβρίου, τα ίχνη ακόμα μιας νεαρής Ιρανής έχουν χαθεί.
Η φοιτήτρια απήχθη από την αστυνομία ηθών το Σάββατο, έπειτα από μια κίνηση διαμαρτυρίας μπροστά από το Ισλαμικό Πανεπιστήμιο Αζάντ στην Τεχεράνη. Βίντεο που αναρτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να δείχνουν τη γυναίκα να βγάζει τα ρούχα της και να περπατάει στο δρόμο με τα εσώρουχα. Ένα δεύτερο βίντεο φαίνεται να δείχνει τη γυναίκα να μπαίνει σε ένα αυτοκίνητο συνοδευόμενη από άνδρες με πολιτικά.
Σήμερα, χιλιάδες άνθρωποι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν το hashtag «Woman, Life, Freedom» και εξυμνούν το θάρρος της να σταθεί – όχι απλά με λιτά μαλλιά, αλλά χωρίς ρούχα – απέναντι στο καθεστώς.
Έλεγχος και καταστολή
Σύμφωνα με τον Αμπάς Μιλάνι, καθηγητή ιρανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Stanford, το καθεστώς επιβιώνει μέσω του φόβου.
Στις αρχές Απριλίου, ο ανώτατος ηγέτης, Αλί Χαμενεΐ εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για την έλλειψη σεβασμού του νόμου περί χιτζάμπ στην ιρανική κοινωνία. Ως αποτέλεσμα, στις 13 Απριλίου, η αστυνομία ξεκίνησε μια νέα επιχείρηση κατά των γυναικών που δεν είναι «σωστά καλυμμένες».
Τον περασμένο Απρίλιο, το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έλαβε πληροφορίες ότι η ιρανική αστυνομία, αλλά και άνδρες της με πολιτικά, επιβάλλουν βίαιη καταστολή σε όλη τη χώρα, κατά των γυναικών και των κοριτσιών που υπόκεινται στους αυστηρούς νόμους για το χιτζάμπ - καθώς και των ανδρών που τις υποστηρίζουν. Τόνιζε ότι έλαβε αναφορές για εκτεταμένες συλλήψεις και παρενοχλήσεις γυναικών και κοριτσιών - πολλές από αυτές ηλικίας 15 έως 17 ετών.
Τον ίδιο μήνα, ο επικεφαλής της Τεχεράνης του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου φορέα για την επιβολή των υφιστάμενων νόμων περί υποχρεωτικής εφαρμογής του χιτζάμπ, προσθέτοντας ότι τα μέλη του IRGC έχουν εκπαιδευτεί να το κάνουν «με πιο σοβαρό τρόπο» στους δημόσιους χώρους, ενώ κάμερες παρακολούθησης χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό γυναικών οδηγών που δεν συμμορφώνονται με τους νόμους.
Μια από αυτές είναι και η Αρεζού Μπαντρί, η οποία φέρεται να έμεινε παράλυτη, έπειτα από πυροβολισμούς που δέχθηκε κατά τη διάρκεια ελέγχου του αυτοκίνητου της τον περασμένο Αύγουστο από την αστυνομία. Σύμφωνα με τον Guardian, η αστυνομία του Ιράν διατηρεί μια λίστα αυτοκινήτων που συνδέονται με γυναίκες, οι οποίες – κατά παράβαση της νομοθεσίας - οδηγούν χωρίς χιτζαμπ.
Reports that police in Iran shot and left Arezoo Badri paralysed while enforcing compulsory veiling laws must be effectively investigated & those responsible held to account. This incident highlights the urgency of abolishing veiling laws & tackling Iran’s impunity crisis. pic.twitter.com/hgfKzjScv9
— Amnesty International (@amnesty) August 16, 2024
Πολλές είναι οι γυναίκες που αντιστέκονται σθεναρά, μπαινοβγαίνουν στο «ξενοδοχείο», σώζουν φίλες και άγνωστες σε αυτές γυναίκες, τραβώντας τες από τα χέρια της αστυνομίας.
Πολλές είναι και εκείνες που, με το δίκιο τους, φοβούνται.
Πολλές είναι δυστυχώς και εκείνες που συμμετέχουν στην καταστολή. Οι γυναίκες αυτές, μέλη της ιρανικής «αστυνομίας ηθών» είναι, ως επί το πλείστον, καλυμμένες με μαύρα χιτζάμπ. Αυτές, συνοδευόμενες από ένοπλους άνδρες, καλούνται να τιμωρήσουν όσες και όσους έχουν «ανάρμοστη» συμπεριφορά και ενδυμασία.
Άλλες Ιρανές, εξόριστες πλέον, έζησαν για να διηγηθούν την ιστορία τους.
Αυτές που έμειναν, μάχονται καθημερινά. Η Ν. βάφει τα μαλλιά της και τα δείχνει, με την ελπίδα, μια μέρα αυτό το δικαίωμα να μην είναι ένδειξη αντίστασης αλλά απλή επιλογή.
Με ένα νεύμα, τρεις γυναίκες εκείνη την ημέρα σχημάτισαν μια αλυσίδα τόσο δυνατή όσο και η δύναμη που έχουν οι Ιρανές, αντιστεκόμενες καθημερινά σε ένα καθεστώς που ποινικοποιεί τα μαλλιά του ανεμίζουν – και όχι μόνο.
Με μια ακραία, για την ιρανική κοινωνία, κίνηση, η νεαρή φοιτήτρια έδειξε ότι δεν φοβάται.
Με τη ζωή της, η Αμινί προκάλεσε ένα κύμα αντίστασης που θορύβησε την ηγεσία. Οι διαδηλώσεις του 2022 ήταν ο πρώτος σεισμός. Έρχονται νέοι, πιο δυνατοί, σε μια σεισμική ακολουθία που μπορεί μια μέρα να κλονίσει συθέμελα το καθεστώς.
Τεχεράνη, Ιράν, Δευτέρα 10 Ιουνίου 2024. (AP Photo/Vahid Salemi)
Σημείωση: Στις διαδηλώσεις στο Ιράν συμμετείχαν και πολλοί άνδρες, αντιστεκόμενοι στην καταστολή. Στο κείμενο δεν αναφερόμαστε σε αυτούς, ωστόσο ο αγώνας τους είναι εξίσου σημαντικός.
*Για την προστασία τους δεν θα κατονομαστούν.
