Καθώς πλησιάζει η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ (η ημερομηνία θα καθοριστεί εντός του μηνός) η οποία μάλιστα θα είναι και η πρώτη του νέου Προέδρου των ΗΠΑ Joe Biden, ζωηρεύουν οι διαβουλεύσεις αλλά και οι δημόσιες συζητήσει για το πώς η Συμμαχία θα αντιμετωπίσει την Κίνα την επόμενη 10ετία, κάτι που επιτακτικά θέτει η Ουάσιγκτον εδώ και περίπου 3 χρόνια.
Εισαγωγικά επισημαίνεται ότι στην Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ του 2017, η Κίνα περιγράφεται ως «Αναθεωρητική Δύναμη που μπορεί να διαβρώσει την ασφάλεια και την ευημερία των ΗΠΑ και να δημιουργήσει έναν κόσμο αντίθετο στα συμφέροντα της» ενώ στην Εθνική Αμυντική Στρατηγική που ακολουθεί ένα έτος αργότερα προσδιορίζεται πλέον ως Στρατηγικός Ανταγωνιστής. Στο ΝΑΤΟ γίνεται για πρώτη φορά αναφορά στην Κίνα με μία πολύ προσεκτική διατύπωση, στην Σύνοδο Κορυφής στο Λονδίνο τον Δεκέμβριο 2019 όπου επισημαίνεται «ότι η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας και οι διεθνείς πολιτικές της παρουσιάζουν προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες που θα χρειαστεί να αντιμετωπιστούν από την Συμμαχία»
Οι ΗΠΑ σε αναζήτηση Στρατηγικής και Συμμαχιών - Νατοϊκές Διαβουλεύσεις
Στην Αμερική υπάρχει πλέον μεγάλος προβληματισμός σχετικά με τον στρατηγικό ανταγωνισμό με την Κίνα και την Στρατηγική που θα πρέπει να ακολουθηθεί. Αυτό γίνεται αντιληπτό από την πληθώρα αναλύσεων και προτάσεων επάνω στο θέμα με αρκετούς αναλυτές να εκτιμούν ένα νέο «Ψυχρό Πόλεμο» ως πολύ πιθανό. Αποκορύφωμα η δημοσίευση στο «Atlantic Council» μία πρότασης ολοκληρωμένης Στρατηγικής η οποία συντάχθηκε από πρώην ανώτατο κυβερνητικό αξιωματούχο των ΗΠΑ, που κράτησε όμως την ανωνυμία του, με τον τίτλο …«The Longer Telegram». Ένας τίτλος για να κάνει αναγωγή στο γνωστό μας… «Τhe long Telegram», ένα κείμενο 5000 λέξεων, που είχε συντάξει και αποστείλει τον Φεβρουάριο 1946 από την Μόσχα ο Αμερικανός Διπλωμάτης George Kennan σχετικά με την Σοβιετική Στρατηγική Αντίληψη και την προτεινόμενη Αμερικανική Στρατηγική Ανάσχεσης και που το δημοσίευσε ανώνυμα μετά από ένα χρόνο στο Foreign Affairs.
Μετά την γνωστή «δυσανεξία» του Trump σε Συμμαχίες και πολυμερείς συνεργασίες, ο Πρόεδρος Biden θα προσπαθήσει να ενισχύσει τους διατλαντικούς δεσμούς αναζητώντας όμως ταυτόχρονα την στήριξη των Συμμάχων των ΗΠΑ στην Ευρώπη στον διαρκώς αυξανόμενο ανταγωνισμό με την Κίνα. Με την παντελή απουσία αναφοράς της Κίνας μέχρι τώρα σε θεσμικό βασικό κείμενο του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (σημ. σκόπιμα αναφέρεται εδώ η γεωγραφική διάσταση του Οργανισμού) οι νατοϊκές διαβουλεύσεις προκειμένου να διαμορφώσουν μία κοινά αποδεκτή Στρατηγική σχετικά με την Κίνα έχουν ήδη αρχίσει με «ενορχηστρωτή» τον ΓΓ κ. Stoltenberg. Είναι εμφανής η προσπάθεια να εισαχθεί το ζήτημα της Κίνας ως βασική πρόκληση ασφαλείας του ΝΑΤΟ, στο τεράστιο πλέγμα των επιτροπών και υποεπιτροπών ενώ θεωρείται περισσότερο από βέβαιο ότι θα συμπεριληφθεί στην νέα Στρατηγική Αντίληψη της Συμμαχίας (NATO Concept) που αποτελεί μετά από αυτό το ίδιο το Σύμφωνο (North Atlantic Treaty) το βασικό θεσμικό καθοδηγητικό έγγραφο της Συμμαχίας και από το οποίο επιβάλλονται και απορρέουν βασικές υποχρεώσεις. Η έκθεση που υποβλήθηκε στον κ. Stoltenberg από την συγκροτηθείσα από τον ίδιο 10μελή «Ομάδα Σοφών» αν και η αποστολή της ήταν να υποβάλλει προτάσεις με σκοπό να ενισχυθεί η ενότητα της Συμμαχίας, η πολιτική διαβούλευση και ο συντονισμός μεταξύ των Συμμάχων είχε αναλογικά …«υπερβολική δόση» Κίνας. Αρκεί να πούμε ότι η λέξη «Κίνα» με όλες τις παραλλαγές της εμφανίζεται 90 φορές στο μάλλον υπερφίαλο κείμενο που κάποιοι το θέλουν ως βάση για την νέα Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ και για αυτό τιτλοφορείται «ΝΑΤΟ 2030».
Υπάρχουν όμως δύο βασικά ζητήματα που αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες. Το πρώτο είναι ότι όπως όλα δείχνουν, η Ουάσιγκτον δεν έχει διαμορφώσει ακόμα μία ολοκληρωμένη Στρατηγική της απέναντι στο Πεκίνο. Το δεύτερο είναι ότι προϋπόθεση για μία κοινή Στρατηγική του ΝΑΤΟ απέναντι στην Κίνα προϋποθέτει οπωσδήποτε μια κοινή αντίληψη περί απειλής και φαίνεται ότι πέρα από κάποιες ρητορικές εξάρσεις για να μην «κακοκαρδίσουν» τους Αμερικανούς οι περισσότεροι Ευρωπαίου Σύμμαχοι δεν την θεωρούν σοβαρή απειλή για την ασφάλεια τους όπως εκλαμβάνεται από στις ΗΠΑ αν και κάποια ανησυχία για το μέχρι που θα μπορούσαν να φθάσουν οι ηγεμονικές φιλοδοξίες του Πεκίνου έχει αρχίσει να εξαπλώνεται.
Γιατί υπάρχει ανησυχία (έστω και με επιφυλάξεις) για την εξάπλωση της Κίνας
Θα αναφερθούμε εντελώς συνοπτικά στους παράγοντες που καθιστούν έστω μακροπρόθεσμα την Κίνα απειλή ασφάλειας της ευρωατλαντικής κοινότητας. Η Κίνα υπό τον Xi Jinping που ποτέ δεν έκρυψε ότι θέλει να κάνει … «την Κίνα μεγάλη ξανά» από το 2012 που ανέλαβε την εξουσία, έχει μετασχηματιστεί σε ένα κόμμα-κράτος, μαρξιστικού-λενινιστικού χαρακτήρα με μπόλικο εθνικισμό, με τον πιο ισχυρό ηγέτη και την πιο συγκεντρωτική κυβέρνησή του από την εποχή του Μάο. Η διαρκώς αυξανόμενη ισχύς αλλά και η επιθετικότητα της Κίνας μπορεί να επηρεάσει την παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Αναλαμβάνει συνεχώς δράσεις όχι μόνο σε περιφερειακό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν σέβεται το Διεθνές Δίκαιο ενώ υπονοεί διαρκώς ότι μπορεί να κάνει χρήση στρατιωτικής βίας απέναντι στου γείτονες της πέρα από τους εκβιασμούς και την διπλωματική πίεση που ασκεί, κάτι που μας θυμίζει την Τουρκία στα «καθ’ ημάς»!
Η Υψηλή Στρατηγική της Κίνας στηρίζεται σημαντικά στο τιτάνιο πρόγραμμα Belt and Road Imitative (BRI) που αναγγέλθηκε το 2013 και υλοποιείται έστω και με κάποια βραδύτητα. Πρόκειται για την συγκρότηση ενός νέου χερσαίου και θαλάσσιου «δρόμου μεταξιού» από την Κίνα μέσω Ευρασίας και ΝΑ Ασίας στις άλλες Ηπείρους κατασκευάζοντας και χρηματοδοτώντας υποδομές και ελέγχοντας έτσι το δίκτυο του παγκοσμίου εμπορίου και της οικονομίας. Η μετατροπή της οικονομικής σε πολιτική επιρροή και η τεχνολογική υπεροχή ιδιαίτερα στις τηλεπικοινωνίες (5G) είναι επίσης σημαντικά… «εργαλεία» που «φοβίζουν» την Δύση. Σύντομα η οικονομία των 14 τρις δολαρίων της Κίνας θα αφήσει πίσω της την Αμερικανική.
Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Κίνα δεν σκοπεύει να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να αλλάξει τα εδαφικά όρια στην Ευρώπη, όμως σταδιακά πλησιάζει όλο και περισσότερο την γεωγραφική περιοχή που καλύπτει το ΝΑΤΟ, επεκτείνοντας ακόμα και το στρατιωτικό της δυναμικό στον Ατλαντικό, στη Μεσόγειο και στην Αρκτική ενώ έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στον τομέα του διαστήματος. Οι αμυντικές δαπάνες της Κίνας ανέρχονται σε 260 δισεκατομμύρια δολάρια με αγοραστική δύναμη που εκτιμάται ότι ισούται ή υπερβαίνει το 70% αυτών των ΗΠΑ. Η στρατιωτική συνεργασία της Κίνας με τη Ρωσία συνεχίζει να επεκτείνεται και οι δύο ασκούνται όχι μόνο στις πεδιάδες της Κεντρικής Ασίας αλλά και στη Μεσόγειο και στη Βαλτική Θάλασσα. Οι κινεζικές επιχειρήσεις κατασκοπείας και παραπληροφόρησης στον κυβερνοχώρο έχουν γίνει μέρος της καθημερινής ζωής για όλους τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων τους.
Οι ΕΔ της, επισήμως το ένοπλο τμήμα του Κομμουνιστικού Κόμματος, αριθμούν σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών (IISS) 975.000. Απέκτησε πρόσφατα το δεύτερο Αεροπλανοφόρο της, ναυπηγείται ένα τρίτο και υπάρχει σχεδίαση για την ναυπήγηση και τετάρτου. Όμως υπολείπεται σημαντικά έναντι των 11 Αμερικανικών υψηλοτέρων δυνατοτήτων Αεροπλανοφόρων κατηγορίας Nimitz και Ford ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μεγάλων δυνατοτήτων Αεροπλανοφόρα έχει η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στον οπλοστάσιο της έχει εκατοντάδες Βαλλιστικούς Πύραυλους Μέσου Βεληνεκούς και βλήματα εναντίον Αεροπλανοφόρων με βεληνεκές 1250 μιλίων ενώ αναπτύσσει νέα με βεληνεκές 2500 μιλίων για να κρατήσει τα «εχθρικά» Αεροπλανοφόρα ακόμα μακρύτερα ενώ εκτιμάται ότι διαθέτει 290 πυρηνικές κεφαλές.
Η παγκοσμιοποίηση ήταν εκείνος ο παράγοντας που οδήγησε, Κράτη, Οργανισμούς, Εταιρείες στη Δύση να δημιουργήσουν καλές σχέσεις με την Κίνα παραβλέποντας ζητήματα ασφαλείας και σταλινικής διακυβέρνησης με σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αντίληψη της Δύσης ότι οι στενές σχέσεις με την Κίνα, η παγκοσμιοποίηση, η ευημερία, και η «εξαγωγή» δυτικής κουλτούρας θα φιλελευθεροποιούσαν το «Μεσαίο Βασίλειο» αποδείχθηκε λάθος.
Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ
Το ΝΑΤΟ αναπόδραστα θα εμπλακεί παρά τις επιφυλάξεις αρκετών κρατών – μελών (έθνη στην νατοϊκή ορολογία) καθόσον για αυτά η Κίνα ασκεί μεν μία επιθετική πολιτική αλλά συνάμα αποτελεί και ισχυρό εμπορικό εταίρο! Το ερώτημα είναι σε ποιόν βαθμό και με ποιο τρόπο καθόσον απαιτείται συναίνεση και αυτό θα αποτυπωθεί συμβιβαστικά όπως προαναφέρθηκε στην νέα Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ. Εκτιμάται ότι πλέον της πολιτικής στήριξης των ΗΠΑ μέσω διακηρύξεων της Συμμαχίας που δεν θα «κοστίζει», θα αναζητηθεί η μέθοδος του «όσο …τόσο».
Μία σοβαρή και ισορροπημένη πρόταση που θα μπορούσε να εξετασθεί είναι αυτή που κατατέθηκε το καλοκαίρι του 2020 στο Atlantic Council, από τον Ian Brzezinski, πρώην Αναπληρωτή Υφυπουργό Άμυνας για θέματα ΝΑΤΟ και Ευρώπης και γιό του γνωστού μας πρώην Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Προέδρου Carter . Ο Brzezinski θεωρεί ότι το ΝΑΤΟ ως κύριο όργανο της διατλαντικής κοινότητας για συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας στο θέμα της Κίνας μπορεί να συνδυάσει τρεις τρόπους:
Ως πολυεθνικό φόρουμ ασφάλειας, μπορεί να προωθήσει μεταξύ των Συμμάχων και των Εταίρων του ΝΑΤΟ μια κοινή αντίληψη για τις δραστηριότητες της Κίνας που δημιουργούν είτε κινδύνους είτε ευκαιρίες για την Βόρειο-ατλαντική Κοινότητα.
Να συμβάλει στην ανάπτυξη και διάδοση μιας διατλαντικής Στρατηγικής Ασφάλειας και στάσης σχετικά με την Κίνα με διπλό στόχο, ανάπτυξη μιας σχέσης συνεργασίας με την Κίνα αλλά ταυτόχρονα και την αποτροπή από την υπονόμευση των συμφερόντων της διατλαντικής κοινότητας.
Να χρησιμοποιήσει όλες τις πολιτικές και στρατιωτικές όλων δυνατότητες για να υποστηριχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι και φυσικά ότι
Σαν πρώτο και πιο… ανώδυνο μέτρο θα ήταν η ενίσχυση των σχέσεων που έτσι και αλλιώς υπάρχουν εδώ και κάποια χρόνια, με τις χώρες του Ινδο-Eιρηνικού όπως η Νότια Κορέα, η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία και η Ιαπωνία που μέχρι τώρα είναι εστιασμένες σε συμβουλευτικό επίπεδο. Η υπάρχουσα ομάδα ΝΑΤΟ + 4, το Συμβούλιο Εταιρικής Σχέσης ΝΑΤΟ-Ειρηνικού και η συνεργασία με την πρωτοβουλία Quad (Τετραμερής Διάλογος για την Ασφάλεια) μπορεί να αποτελέσει ένα πρώτο πλέγμα ανάσχεσης της Κίνας με βασικούς τομείς συνεργασίας στον τομέα πληροφοριών και σε κοινές ασκήσεις στην περιοχή. Επιπροσθέτως κρίνεται σκόπιμη η συγκρότηση ενός μικρού νατοϊκού επιτελείου στην Αμερικανική Διοίκηση του Ινδό-Eιρηνικού με τη παράλληλη δημιουργία ενός Κέντρου Αριστείας (COE) για να εκπαιδεύσει προσωπικό και να το εξοικειώσει με αποστολές, δομές και πρωτόκολλα του ΝΑΤΟ. To NATO σε καμία περίπτωση δεν προτίθεται να εγκατασταθεί στον Ινδό-Ειρηνικό, αλλά φιλοδοξεί να ενισχύσει τις χώρες της περιοχής.
Η διπλή προσέγγιση απαιτεί να προταθεί στην Κίνα η σύσταση Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Κίνας με ανάλογες αρμοδιότητες του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας του οποίου οι ρίζες χρονολογούνται από το 1997. Η ίδρυσή του θα αναγνωρίσει και θα ανταποκριθεί στην πραγματικότητα της αυξανόμενης επιρροής και εμβέλειας της Κίνας και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό και την προώθηση ευκαιριών για εποικοδομητική συνεργασία με την Κίνα, όπως οι επιχειρήσεις κατά της πειρατείας. Και τα δύο μέρη θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε ένα σύνολο στρατιωτικών Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Για το ΝΑΤΟ θα ήταν άκρως σημαντικό να ακουστούν οι απόψεις της Κίνας σχετικά με θέματα πυρηνικής αποτροπής και αφοπλισμού, την κατάσταση στη Βόρεια Κορέα την ενεργειακή ασφάλεια και την τρομοκρατία. Το Πεκίνο πιθανότατα θα αρνηθεί στην σύσταση ενός τέτοιου Συμβουλίου και αναμένεται να αντιταχθεί στην αυξημένη παρουσία του ΝΑΤΟ στην ΝΑ Ασία.
Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα-Προοπτική
Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ σε οποιοδήποτε βαθμό με την Κίνα ως απάντηση στην προβολή ισχύος της δεν είναι κάτι εύκολο. Μια συνεκτική και αποτελεσματική Διατλαντική Στρατηγική για την Κίνα θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένη και θα πρέπει να αξιοποιεί όλο το φάσμα των διπλωματικών, οικονομικών, τεχνολογικών, κοινωνικών και στρατιωτικών δυνατοτήτων του. Αυτό οδηγεί σε Στρατηγική διπλής προσέγγισης δηλαδή ανάσχεση και αποτροπή αφενός και διάλογος και συνεργασία αφετέρου. Ο πιθανός ρόλος του ΝΑΤΟ σε μια Διατλαντική Στρατηγική για την Κίνα δεν πρέπει να υποτιμάται.
Η Κίνα θα παραμείνει μια αυταρχική χώρα με φιλοδοξίες Παγκόσμιας Δύναμης, της οποίας οι ηγέτες απορρίπτουν τις δυτικές ιδέες για δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα, ελέγχουν συστηματικά τον πληθυσμό τους και κλείνουν αντιφρονούντες, εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Η γενική στρατηγική του Κινεζικού Κόμματος Κράτους είναι να κερδίσει …χωρίς μάχη.
Ένας Ψυχρός Πόλεμος, μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, των δύο μεγαλυτέρων οικονομιών του κόσμου και με εμπλοκή όλης της Δύσης θα είναι σημαντικό λάθος και η έκβαση του μη προβλέψιμη. Η παγκόσμια κατάσταση είναι τελείως διαφορετική από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και φυσικά πολύ πιο πολύπλοκη.
*O Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Πηγές
1.A China Strategy . https://cepa.org/a-china-strategy/
2. Atlantic Council, NATO’s role in a transatlantic strategy on China
3. Atlantic Council. The Longer Telegram. Toward a new American China Strategy https://www.atlanticcouncil.org/content-series/atlantic-council-strategy-paper-series/the-longer-telegram/
4. EPC. NATO and the «Νew Containment» Strategy towards China. Motives, Challenges and Possibilities https://epc.ae/topic/nato-and-the-new-containment-strategy-towards-china-motives-challenges-and-possibilities
5. Foreign Policy. NATO Needs to Deal With China Head-On
https://foreignpolicy.com/2021/02/23/nato-china-brussels-summit-biden-europe-alliance/
