Σαράντα πέντε χρόνια μετά, η Ευρώπη επαληθεύει έναν εκ των μεγαλύτερων αρχιτεκτόνων της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αποδεικνύοντας ότι μπορεί να αναγνωρίσει τις ανάγκες και να προχωρήσει σε αλλαγές.
Το ταμείο Ανάκαμψης, το περίφημο Next Generation EU -NGEU- δεν χαρακτηρίστηκε ως μια ιστορική απόφαση λόγω του μεγέθους του.
Όχι ότι το ποσό των 750 δισ. ευρώ προκειμένου να οχυρωθούν τα ευρωπαϊκά κράτη απέναντι στην ύφεση εξαιτίας της πανδημίας δεν είναι σημαντικό.
Ο λόγος όμως που η συμφωνία της 21ης Ιουλίου είναι ιστορική, είναι ότι αποτελεί την πρώτη κοινή δημοσιονομική απάντηση της Ε.Ε σε μια κρίση ύφεσης, προτάσσοντας την διασυνοριακή αλληλεγγύη και την εσωτερική συνοχή πάνω από τις όποιες εθνικές διαφορές.
Τι θα κάνει ακριβώς η Κομισιόν;
Προκειμένου να χρηματοδοτήσει το Ταμείο θα βγει στις αγορές και θα δανειστεί με την εγγύηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του προϋπολογισμού της για λογαριασμό όλων των κρατών.
Στην ουσία η αξιολόγηση «ΑΑΑ» θα διαχυθεί σε όλα τα κράτη- μέλη.
Τα νέα λοιπόν ομολογιακά δάνεια ύψους 750 δισ. που θα εκδώσει η Κομισιόν, δεν θα είναι στον πυρήνα τους τίποτε παραπάνω και τίποτε λιγότερο από τα πολυαναμενόμενα και πολυσυζητημένα ευρώ-ομόλογα.
Γι’ αυτό και θα περάσουν στην ιστορία ως το πρώτο, αλλά τεράστιο βήμα αμοιβαιοποίησης του χρέους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτό άλλωστε αποκαλύπτει περίτρανα όχι μόνο ο τρόπος χρηματοδότησης, αλλά και η διαχείριση του Ταμείου Ανάκαμψης, την οποία δεν ανέλαβε ένα διακρατικό όργανο όπως είναι ο ESM ή το Eurogroup, αλλά ένας κεντρικός ευρωπαϊκός θεσμός, η Κομισιόν, υπό την εποπτεία ενός επίσης ευρωπαϊκού θεσμού, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η σημειολογία αυτής της επιλογής είναι τεράστια για τις δομικές αλλαγές που διενεργούνται στην αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης.
Ένα μικρό βήμα για τη Κομισιόν, ένα μεγάλο βήμα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ο άνεμος αλλαγής που μόλις άρχισε να πνέει στην Ευρώπη γίνεται αισθητός και από τις λεπτομέρειες της κατανομής των χρημάτων του ΝGEU.
Τα 390 δισ. ευρώ θα κατανεμηθούν με τη μορφή επιχορηγήσεων, με τα 312,5 δισ. ευρώ να διανέμονται μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα 77,5 δισ. μέσω της ενίσχυσης των κανονικών προγραμμάτων του προϋπολογισμού της Ε.Ε.
Εξαιρετικά σημαντικό είναι το γεγονός ότι η δέσμευση των επιδοτήσεων στις χώρες δικαιούχους θα είναι εμπροσθοβαρής, ήτοι θα δίνεται η δυνατότητα αναδρομικότητας επιλεξιμότητας από τις αρχές του 2020.
Εν ολίγοις, τα κράτη μέλη θα μπορέσουν να καλύψουν δημοσιονομικά τις δαπάνες που επιβάρυναν το πρώτο εξάμηνο του 2020.
Οι κατανομές των χρημάτων ανάκαμψης θα συνδέονται με την οικονομική ζημιά που έχει προκαλέσει η πανδημία στην οικονομική δραστηριότητα κάθε κράτους-μέλους για τα έτη 2020-2021 και όχι με τα προ-κρίσης δεδομένα για την ανάπτυξη και την ανεργία.
Θα διανεμηθούν από το 2021-2023 κατόπιν παρουσίασης από κάθε χώρα του εθνικού της σχεδίου για ανάκαμψη, με σαφή υπόδειξη για προσανατολισμό σε πιο πράσινες και περισσότερο ψηφιακές κατευθύνσεις, καθώς και για καίριες μεταρρυθμίσεις.
Τα υπόλοιπα 360 δισ. θα διανεμηθούν σαν χαμηλότοκα δάνεια από την Κομισιόν και όχι από τον ESM, του οποίου οι χρηματοδοτικές δαπάνες συνοδεύονται από όρους/μνημόνια ανάλογους του ΔΤΝ.
Βέβαια τις λεπτομέρειες για τις βασικές διαφορές από τα δάνεια του ESM θα τις ξέρουμε μέχρι τον Δεκέμβριο.
Αναμένεται πάντως να είναι σε τελείως διαφορετική βάση, κάτι που θα κάνει τους όρους δανεισμού ελκυστικούς.
Η αποπληρωμή των ομολόγων
Οι επιδοτήσεις θα υποχρεώσουν την Ένωση να δημιουργήσει κεφάλαια για την αποπληρωμή των ομολόγων μέχρι το 2058.
Ένα πρώτο πλάνο για τον τρόπο που θα εξασφαλισθούν αυτά τα κεφάλαια έχει ήδη δοθεί, αλλά φυσικά θα υπάρξουν και «επόμενα κεφάλαια».
Αναφέρουμε εντούτοις τις πρώτες κατευθύνσεις, γιατί αυτές έχουν ειδικό βάρος για την επενδυτική κοινότητα, καθώς αλλάζει το πλάνο φορολόγησης για πολλές επιχειρήσεις.
Προς το παρόν λοιπόν έχει αποφασισθεί ότι οι χώρες της ΕΕ θα επιβάλλουν φόρο στα μη ανακυκλώσιμα πλαστικά και θα τον μεταβιβάζουν στα ταμεία της ΕΕ.
Υπέρ του «κοινού ταμείου» θα είναι και ο φόρος που θα επιβληθεί από το 2023 και μετά στα αγαθά που εισάγονται στην ΕΕ από χώρες με χαμηλότερα πρότυπα εκπομπής ρύπων σε σχέση με αυτά που ισχύουν στην Ευρώπη.
Κεφάλαια θα εξασφαλισθούν επίσης από χώρες όπως η Γερμανία, η Σουηδία και η Ολλανδία, οι οποίες θα χάσουν την τρέχουσα έκπτωση στο ποσό του ΦΠΑ που μεταβιβάζουν στην ΕΕ - αν και θα λάβουν μεγαλύτερες εκπτώσεις στο ποσό που δίνουν κάθε χρόνο στα ταμεία της ΕΕ με βάση το μέγεθος των οικονομιών τους. Ταυτόχρονα στο τραπέζι έχουν πέσει και προτάσεις για φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, ή για επέκταση του συστήματος διαπραγμάτευσης ρύπων στους τομείς της ναυτιλίας και της αεροπορίας.
Η αποδόμηση των επικρίσεων
Οι επικριτές της συμφωνίας εμμένουν στο γεγονός ότι οι επιχορηγήσεις μειώθηκαν στο ποσό των 390 δισ. από το αρχικό ποσό των 500 δισ. που είχε προτείνει αρχικά η Γερμανία και η Γαλλία, ενώ μειώθηκαν κονδύλια από άλλα προγράμματα.
Επίσης σχολιάζουν μονομερώς το γεγονός ότι οι εκταμιεύσεις θα εγκρίνονται κατόπιν υποβολής εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και θα συνδέονται με την επίτευξη μεταρρυθμιστικών στόχων και κάτω από την πάγια απαίτηση της ΕΕ για πράσινη και ψηφιακή ανάπτυξη.
Ναι, είναι γεγονός ότι η αναλογία των επιχορηγήσεων σε σχέση με τα δάνεια ήταν ελαφρώς χαμηλότερη από τις αρχικές προτάσεις.
Ανάμεσα όμως σε τόσα κράτη-μέλη θα ήταν ουτοπικό να περιμένει κανείς να γίνει οποιαδήποτε συμφωνία, χωρίς κάποιους «λειτουργικούς» συμβιβασμούς.
Επίσης είναι γεγονός ότι η εκταμιεύσεις θα συνδέονται με την αξιολόγηση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και θα πρέπει να πληρούν κάποια ορόσημα.
Οι στοιχειώδεις όμως κανόνες και προϋποθέσεις δεν είναι μνημόνια. Αν είχατε μια επιχείρηση δεν θα καταρτίζατε ένα ρεαλιστικό business plan πριν χτυπήσετε πόρτες για χρηματοδότηση ; Αυτό ακριβώς ζητάει και η Κομισιόν από τα κράτη –μέλη. Η αξιοπιστία είναι πιο σημαντική από τη ρευστότητα.
Ο νέος μακροχρόνιος κύκλος του ευρώ
Παρά τους όποιους συμβιβασμούς, η συμφωνία της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της Ευρωζώνης αποτελεί τη δικαίωση των πρωτεργατών της Ε.Ε.
Ο Κόνραντ Αντενάουερ, η Άννα Λιντ, ο Γίοζεφ Μπεχ, ο Ζαν Μονέ, ο Σίκο Μάνσχολντ, η Νικόλ Φοντέν, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο Χέλμουτ Κολ, ο Φρανσουά Μιτεράν και τόσοι άλλοι, όταν συγκροτούσαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα και κατόπιν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και Ευρωπαϊκή Ένωση, οραματίζονταν την μελλοντική εξέλιξη της στα Ηνωμένα Έθνη της Ευρώπης.
Οι «κυρίες» της Ευρώπης, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Κριστίν Λαγκάρντ προχωρούν με απροσδόκητα γρήγορο ρυθμό στην επίτευξη αυτού του οράματος : Ήτοι ο συνδετικός κρίκος του κοινού νομίσματος να μετουσιωθεί σε μια ευρωπαϊκή οικογένεια κάτω από ένα ουσιαστικό δημοσιονομικό υπόστεγο.
Η Ε.Ε ξεπέρασε τον εαυτό της, αποφασίζοντας να δανειστεί δισεκατομμύρια από τις αγορές και να τα μοιράσει ως στήριξη του προϋπολογισμού στα κράτη –μέλη και μάλιστα σε ποσόστωση ανάλογα την πτώση του ΑΕΠ που θα έχουν υποστεί λόγω της κρίσης της πανδημίας της covid-19.
Επιπλέον, οι ηγέτες της Ευρώπης έγραψαν άλλο ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία της Ευρώπης: Εκείνο στο οποίο για πρώτη φορά ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός και η χορήγηση χρηματοδότησης συνδέθηκαν με τους στόχους για το κλίμα και τον σεβασμό του κράτους δικαίου.
Το 1,2236 ο πρώτος στόχος του κοινού νομίσματος
Η Ευρώπη αρχίζει να κατακτά την εσωτερική της συνοχή και μέσω της έκδοσης κοινών ομολόγων δίνει μια «κοινή» πέρα για πέρα δημοσιονομική απάντηση στην τρέχουσα ύφεση, θέτοντας τα θεμέλια για ανάλογες απαντήσεις σε μελλοντικές κρίσεις.
Ακριβώς αυτά τα θεμέλια αντικατοπτρίστηκαν στην άνοδο του ευρώ έναντι του δολαρίου τις δύο τελευταίες εβδομάδες.
Το ζεύγος eur/usd από την πρώτη εβδομάδα των ανακοινώσεων για το Ταμείο Ανάκαμψης έσπασε τον exponential 200άρη κινητό μέσο σε εβδομαδιαίο διάγραμμα, δίνοντας νέα υψηλά για το 2020 αλλά και ξεπερνώντας το υψηλό του 1,1570 για το 2019.
Βλέπετε, η Ε.Ε μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης θα αποκτήσει μια μεγάλη δύναμη στις αγορές κρατικού χρέους.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε έκθεση της η Credit Agricole: «Γεννήθηκε μια τεράστια νέα δεξαμενή ομολόγων στις διεθνείς αγορές».
Και έχει δίκιο. Η συμφωνία θα δημιουργήσει μια νέα κατηγορία ομολόγων σε ευρώ υψηλής ποιότητας και κάτω από το ειδικό βάρος της αυξημένης αξιοπιστίας του κοινού νομίσματος σαν παγκόσμιο νόμισμα- καταφύγιο, πολλοί διαχειριστές θα επιλέξουν αυτά τα ομόλογα ως μια δυνατή διαφοροποίηση από το δολάριο.
Μέσα από αυτό το οπτικό πρίσμα δεν θα μας εκπλήξει αν σύντομα το ζεύγος διασπάσει την αντίσταση της ζώνης 1,1744-1,1770 στο μηνιαίο διάγραμμα, «ανοίγοντας» το διάγραμμα για τα επίπεδα του 1,2238 και πιο μακροπρόθεσμα για τα επίπεδα του 1,2635
Ιστορική η ευκαιρία για την Ελλάδα
Η χώρα μας μόνο από το Ταμείο Ανάκαμψης, αναμένει ποσό άνω των 30 δισ. ευρώ.
Από αυτά τα 19,5 δισ. θα είναι σε επιδοτήσεις είτε άμεσες, είτε μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων τα οποία εξακολουθούν να υφίστανται, αν και κάποια θα υποστούν περικοπές.
Τα 12,5 δισ. ευρώ θα είναι σε δάνεια, τα οποία ναι μεν θα υπόκεινται σε όρους και αξιολογήσεις, αλλά δεν θα συνοδεύονται από μνημόνιο.
Οι πόροι αυτοί θα «πλεύσουν» προς την χώρα μας κυρίως μέσα στην τριετία 2021-2023 με τις πρώτες εκταμιεύσεις στα μέσα του 2021 και τις τελευταίες το 2026.
Τα σημαντικά σημεία είναι δύο:
- Τα χρήματα θα εκταμιεύονται με όρους πιο ευέλικτους από το υφιστάμενο ΕΣΠΑ και πιο άμεσα, ενώ όπως τόνισε και ο Πρωθυπουργός στη συνέντευξη Τύπου της Τρίτης, θα δίνεται η δυνατότητα αναδρομικότητας-επιλεξιμότητας από τις αρχές του 2020. Δηλαδή θα καλυφθούν δημοσιονομικά και δαπάνες που επιβάρυναν το πρώτο εξάμηνο του 2020 και αυτό έχει τεράστια σημασία.
- Σε αντίθεση με το μαξιλάρι της συμφωνίας του Ιουνίου του 2018, τα ποσά αυτά θα έχουν άμεση επενδυτική χρήση και όχι απλά μια εγγυητική διασφάλιση έναντι των υποχρεώσεων εξυπηρέτησης χρέους.
Αν τώρα συμπεριλάβουμε τα όσα προβλέπονται στον επταετή προϋπολογισμό, και το ποσό των 32 δισ. ευρώ, τότε τα συνολικά κονδύλια ξεπερνούν τα 70 δισ. ευρώ.
Όπως επίσης τόνισε ο πρωθυπουργός, η χώρα κατά την επόμενη τριετία θα έχει στη διάθεση της ένα σημαντικό χρηματοδοτικό πλαίσιο για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις, ενώ ταυτόχρονα και παρά τη μείωση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, εξασφαλίστηκε η αύξηση των πόρων του Ταμείου Συνοχής και σταθερή η κατανομή για την κοινή αγροτική πολιτική.
Άλλη μια σημαντική παράμετρος για την χώρα μας, όπως άλλωστε και για όλες τις χώρες της Ε.Ε, είναι το γεγονός ότι κανένα κράτος-μέλος δεν θα έχει δικαιώμα βέτο στις εκταμιεύσεις, αν και σε περίπτωση που κάποιο θεωρήσει ότι ένα εθνικό σχέδιο χαρακτηρίζεται από σοβαρές αποκλίσεις σε σχέση με τα ορόσημα και τους στόχους της Κομισιόν, τότε θα μπορεί να ζητήσει την παραπομπή της χώρας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Το τελευταίο θα κρίνει αν απαιτούνται αλλαγές και διορθώσεις στα εθνικά σχέδια εντός τριών μηνών.
*Αποποίηση Ευθύνης: Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
*Μερικη αναδημοσίευση από τον Φιλελευθερο 25 Ιουλίου
