Η πρόταση του κ. Ανδρουλάκη για επιβολή πλαφόν στα ενοίκια βασίζεται στην ιδέα ότι το κράτος μπορεί να συγκρατήσει την εκτίναξη των ενοικίων μέσω διοικητικού καθορισμού ανώτατων τιμών. Αγνοεί, όμως, επιδεικτικά τη βασική αρχή της μικροοικονομίας, οι τιμές ρυθμίζουν την ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.
Όταν τεχνητά πιέζεις μια τιμή προς τα κάτω, το αποτέλεσμα δεν είναι η διεύρυνση της πρόσβασης, αλλά η συρρίκνωση της διαθεσιμότητας, εκεί όπου αποδυναμώνονται τα κίνητρα, υποχωρεί και η προσφορά.
Στην περίπτωση των ενοικίων, αυτό σημαίνει, λιγότερα διαθέσιμα ακίνητα, λιγότερη συντήρηση από τους ιδιοκτήτες, μείωση των επενδύσεων στη στέγαση. Με λίγα λόγια, ένα κράτος που, προσποιείται πως προστατεύει τους ενοικιαστές, ενώ στην ουσία περιορίζει την προσβασιμότητα στη στέγη.
Η επιβολή πλαφόν στα ενοίκια δεν είναι ούτε νέα ούτε πρωτότυπη ιδέα. Έχει δοκιμαστεί, επανειλημμένα και, αποτυχημένα. Στη Νέα Υόρκη, το αποτέλεσμα υπήρξε μια δυσλειτουργική αγορά με διαμερίσματα-φαντάσματα, εκτεταμένη φοροδιαφυγή και, υποβάθμιση των κτιρίων.
Στο Βερολίνο, ο πολυδιαφημισμένος “Mietendeckel," πλαφόν στα ενοίκια, του 2020 όχι μόνο απέτυχε να μειώσει τις τιμές, αλλά δημιούργησε τέτοιο έλλειμμα διαθέσιμων ακινήτων που, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο τον κατέρριψε ως αντισυνταγματικό. Οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι που, υποτίθεται πως θα ωφελούνταν, βρέθηκαν, τελικά, αντιμέτωποι με την παραοικονομία και, διαμερίσματα που προβάλλονταν ως λύση για τους μη προνομιούχους, αλλά παρέμειναν απλώς διαθέσιμα στα χαρτιά.
Από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Βερολίνο, το αποτέλεσμα των πλαφόν είναι παντού το ίδιο, λιγότερα διαθέσιμα σπίτια, μεγαλύτερη παραοικονομία, χειρότερες συνθήκες διαβίωσης. Οι ιδιοκτήτες σταματούν να συντηρούν ακίνητα που, τους αποδίδουν λιγότερα. Οι επενδυτές γυρίζουν αλλού το βλέμμα. Και οι ενοικιαστές ψάχνουν για σπίτι σαν να ψάχνουν για τον Γκοντό.
Το κράτος δεν είναι μεσίτης. Ούτε ξέρει καλύτερα από την αγορά ποιο είναι το «δίκαιο ενοίκιο»."Αυτό που μπορεί και, πρέπει να κάνει, είναι να διευκολύνει την κατασκευή στέγης, απλοποίηση πολεοδομικών διαδικασιών, επενδύσεις σε κοινωνική κατοικία, φορολογικά κίνητρα για ανακαινίσεις, στοχευμένες ελαφρύνσεις στέγασης.
Τα πλαφόν στα ενοίκια, τελικά, δεν ωφελούν τους ευάλωτους. Εκείνοι που βρίσκουν ενοίκιο με κρατικό πλαφόν, είναι συχνά αυτοί που έχουν τις κατάλληλες γνωριμίες, τα πιο ελκυστικά προφίλ ή, απλώς, την τύχη με το μέρος τους. Οι υπόλοιποι καταδικάζονται σε ουρές, αναμονές και, συμβιβασμούς. Η στέγη γίνεται κυνήγι θησαυρού. Μεταφορικά και κυριολεκτικά.
Επιπλέον, το κράτος χάνει έσοδα από φόρους, ενώ δημιουργείται παράλληλη αγορά, ενοίκια «στο χέρι», μαύρες συμφωνίες, παραβίαση κάθε έννοιας διαφάνειας. Ο κ. Ανδρουλάκης υπόσχεται προστασία του πολίτη, αλλά προτείνει πολιτικές που, στην πράξη ενισχύουν την παραοικονομία και, την ανισότητα.
Αντί για τεχνητούς περιορισμούς που συρρικνώνουν την προσφορά, η Ελλάδα χρειάζεται πολιτικές που ενισχύουν την κατασκευή και, καθιστούν την αγορά πιο ευέλικτη.
Η στέγαση είναι κοινωνικό δικαίωμα, αλλά δεν προστατεύεται με κραυγές και γραφειοκρατία, παρά με σοβαρή, τεκμηριωμένη πολιτική.
Η πρόταση του Νίκου Ανδρουλάκη και του ΠΑΣΟΚ είναι ένα πολιτικό déjà vu, η νοσταλγία για ένα κράτος που “ρυθμίζει” τις τιμές, τα μισθώματα, ίσως και τη σκέψη.
Δε χρειαζόμαστε πλαφόν στα ενοίκια. Χρειαζόμαστε πλαφόν στην ανορθολογική εμμονή με λύσεις που έχουν ήδη αποτύχει.
Εάν πράγματι πιστεύουμε στην κοινωνική πρόοδο, ας αρχίσουμε με το να μην ανακυκλώνουμε τα λάθη του χθες ως οράματα του αύριο.
Η κρίση στέγασης στην Ελλάδα είναι υπαρκτή. Αλλά δε θεραπεύεται με πομφόλυγες. Θέλει πολιτικό θάρρος, τεχνική γνώση και κοινωνικό ρεαλισμό. Όχι κακοχωνεμένες αντιγραφές από τις μπροσούρες της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.
Περισσότερες πληροφορίες:
- Το άρθρο αναφέρει ότι η αυστηρή ρύθμιση των ενοικίων μείωσε τα κίνητρα για επενδύσεις και συντήρηση των ακινήτων, οδηγώντας σε υποβάθμιση της ποιότητας των κατοικιών.
- Η μελέτη δείχνει ότι ενώ τα ενοίκια σε ρυθμιζόμενα ακίνητα μειώθηκαν, τα ενοίκια σε μη ρυθμιζόμενα ακίνητα αυξήθηκαν σημαντικά, καθώς οι ιδιοκτήτες προσπάθησαν να αντισταθμίσουν τις απώλειες.
- Μελέτη του ifo Institut διαπίστωσε ότι το πλαφόν οδήγησε σε μείωση της προσφοράς ενοικιαζόμενων κατοικιών κατά περίπου 60%. Ακόμη και μετά την ακύρωση του νόμου, η προσφορά παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα.
Η Μαίρη Αποστολίδη είναι νομικός.
