Το ευρωομόλογο είναι γεγονός. Μπορεί οι χώρες του πυρήνα να επιμένουν ότι πρόκειται για έκτακτη έκδοση κοινού χρέους και όχι μόνιμο ευρωομόλογο, όμως η… πόρτα άνοιξε.
Οι έκτακτες και πρωτοφανείς συνθήκες που βιώνει ο πλανήτης αναγκάζουν τους 27 της ΕΕ να προχωρήσουν για πρώτη φορά στην έκδοση κοινού χρέους μέσα στον Ιούνιο, με σκοπό να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Είναι το πρώτο σημαντικό βήμα προς την περαιτέρω ευρωπαϊκή ενοποίηση, σε μία περίοδο που οι συσχετισμοί στην Ευρώπη αλλάζουν και το πολιτικό σκηνικό παίρνει φωτιά.
Η Γερμανία αποχαιρετά φέτος την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και η Ευρώπη την αδιαμφισβήτητη ηγέτιδά της τα τελευταία 15 χρόνια. Την ίδια ώρα η Γαλλία οδεύει σε μία κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση με τη Μαρίν Λεπέν να έχει το προβάδισμα έναντι του Εμανουέλ Μακρόν ενώ η Ιταλία αλλάζει ρότα και ενισχύει την επιρροή της στο κέντρο αποφάσεων των Βρυξελλών με τον Μάριο Ντράγκι στο τιμόνι της.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το βράδυ της Δευτέρας 31 Μαΐου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανακοίνωσε ότι μέσα στον Ιούνιο η Κομισιόν θα ξεκινήσει την ιστορική διαδικασία διάθεσης ομολόγων εξ ονόματος της ΕΕ στις αγορές.
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος που τα κράτη-μέλη μπορούν να θεωρηθούν από κοινού υπεύθυνα για το χρέος που θα αντληθεί, με τις μελλοντικές τους συνεισφορές στον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Αν, για παράδειγμα, ένα κράτος-μέλος δεν καταφέρει να εκπληρώσει τις δικές του υποχρεώσεις αποπληρωμής του χρέους, τα υπόλοιπα μέλη πρέπει να παρέμβουν για να καλύψουν τις πληρωμές από τα κεφάλαια που συνεισφέρουν στον κοινό κορβανά.
Στην ουσία από χθες 1η Ιουνίου βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία το Ταμείο Ανάκαμψης καθώς η ΕΕ μπορεί πλέον να εξασφαλίσει την απαιτούμενη χρηματοδότηση για να υλοποιηθούν τα τεραστίων διαστάσεων έργα σε ολόκληρη την Ένωση και κατά κύριο λόγο στην Ιταλία, στην Ισπανία και στην Ελλάδα.
Η επιτυχία του Ταμείου Ανάκαμψης είναι αναγκαία για να αποφευχθούν νέα μνημόνια, αφού οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης είναι ο μοναδικός παράγοντας που μπορεί να αντισταθμίσει την απαιτούμενη δημοσιονομική «εκτροπή» που συντελείται τη διετία 2020-2021. Τα επόμενα βήματα θα είναι η τραπεζική ένωση και ο κοινός προϋπολογισμός.
Στα χαρτιά οι Ευρωπαίοι σχεδιάζουν την κατάρτιση ενός κοινού προϋπολογισμού που θα φέρει πιο κοντά την ευρωπαϊκή ενοποίηση εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Στην πράξη, όλοι γνωρίζουν ότι υπάρχουν δύο στρατόπεδα των οποίων οι θέσεις και οι διαφωνίες είναι δεδομένες. Και από τη στιγμή που η Γερμανία έχει ατύπως τα ηνία της Ένωσης, το Βερολίνο είναι αυτό που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα αποφασίσει πότε και αν θα φτάσουμε σε κοινό προϋπολογισμό.
Ένας δρόμος είναι μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Πολλοί στην Ευρώπη υποστηρίζουν ότι η λειτουργία του πρέπει να είναι μόνιμη. Υπό την έννοια ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ένας μόνιμος μηχανισμός μέσω του οποίου η Ευρώπη θα δανείζεται για να στηρίζει την ανάπτυξη στις χώρες-μέλη μέσω δανείων και επιδοτήσεων, ενώ παράλληλα θα θέτει κανόνες. Κάπως έτσι βέβαια λειτουργούσε πάντοτε η ΕΕ αλλά χωρίς να υπάρχει ουσιαστική αμοιβαιοποίηση κινδύνων.
Στο Βερολίνο βέβαια υπάρχουν έντονες αντιδράσεις. Η Bundesrechnung, η ανεξάρτητη υπηρεσία ελέγχου του γερμανικού προϋπολογισμού, προειδοποιεί: «Το Ταμείο Ανάκαμψης συνεπάγεται ότι τα κράτη-μέλη θα είναι από κοινού υπεύθυνα για την ανάληψη χρέους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ και αυτό εγείρει σημαντικούς κινδύνους για τον προϋπολογισμό της Γερμανίας». Να πούμε εδώ ότι η Γερμανία είναι η χώρα που συνεισφέρει τα περισσότερα κεφάλαια στο Ταμείο Ανάκαμψης, ύψους 65 δισ. ευρώ.
Όταν έγινε γνωστό ότι οι Ευρωπαίοι συμφώνησαν στο NextGen EU, το Ταμείο που θα διοχετεύσει στην ευρωπαϊκή οικονομία πάνω από 750 δισ. ευρώ, η αγορά υποδέχθηκε μάλλον μουδιασμένα το εγχείρημα.
Το κατεστημένο των Βρυξελλών έχει άλλωστε δώσει αυτό το δικαίωμα με τα αργά αντανακλαστικά και τις διαδοχικές καθυστερήσεις στην ανάληψη των απαιτούμενων πρωτοβουλιών.
Τώρα, η Ευρώπη έχει μπροστά της μία μοναδική ευκαιρία να κάνει γοργά βήματα που στο παρελθόν βρίσκονταν πάντοτε στην επίσημη ατζέντα όμως όλοι γνώριζαν ότι ήταν απίθανο να επιτευχθούν εξαιτίας των διαφωνιών που υπήρχαν.
Βήματα που έμοιαζαν όνειρα θερινής νυκτός, όπως η έκδοση κοινού χρέους, η υλοποίηση της τραπεζικής ένωσης και η κατάρτιση κοινού προϋπολογισμού. Θα χρειαστούν και πάλι χρόνια διαπραγματεύσεων, πολιτική βούληση και διάθεση για συναίνεση, για να φτάσουμε στην ευρωπαϊκή… Ιθάκη, όμως οι συνθήκες είναι ενδεχομένως πιο ευνοϊκές από ποτέ.
