Η εκτίναξη των τιμών στα τρόφιμα, οι εισηγήσεις για αλλαγή του κλίματος και οι πληροφορίες που έφτασαν στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τα όρια πείνας και φτώχειας στην Τουρκία ήταν οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν στην εφαρμογή του καθεστώτος εγγύησης των καταθέσεων έναντι του συναλλαγματικού κινδύνου, ενός μέτρου που φαινομενικά έφερε αποτελέσματα αλλά αμφισβητείται έντονα.
Ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να πανηγυρίζει ότι νίκησε τις αγορές, όμως δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που πιστεύουν ότι σύντομα το μέτρο αυτό θα του γυρίσει μπούμερανγκ. Ήδη, τα χαμόγελα στο παλάτι πρέπει να έχουν κοπεί, αφού η τουρκική λίρα έχει υποτιμηθεί κατά 20% τις τελευταίες ημέρες. Σημειωτέον ότι από την ημέρα δηλαδή που ανακοινώθηκε το μέτρο προστασίας των καταθέσεων έως και τις 24 Δεκεμβρίου, το τουρκικό νόμισμα είχε φτάσει να ενισχύεται έως και 68% έναντι του δολαρίου, αφού μία λίρα ανταλλασσόταν για 0,056 δολάρια και έφτασε στα 0,094 δολάρια.
Η ισοτιμία δολαρίου/λίρας έφτασε στις 20 Δεκεμβρίου στο ιστορικό υψηλό των 18,75 λιρών, υποχώρησε στις 24 Δεκεμβρίου στις 10,25 λίρες για να επανέλθει στις 30 Δεκεμβρίου στις 13,45 λίρες.
Μήπως έχουμε να κάνουμε απλώς με μία καλοστημένη μπλόφα του Ερντογάν; Μήπως η άνοδος της λίρας ήταν αποκλειστικά και μόνο αποτέλεσμα των παρεμβάσεων της κεντρικής τράπεζας η οποία έχει δαπανήσει πάνω από 16 δισ. δολάρια τον τελευταίο μήνα για να σώσει τη λίρα; Μήπως ο Τούρκος πρόεδρος πόνταρε στο γεγονός ότι ο κόσμος θα έβλεπε τη λίρα να ανεβαίνει και θα γύριζε σε λίρες τις καταθέσεις που διατηρεί σε δολάρια;
Αν ισχύουν όλα αυτά, τότε ο Ερντογάν έχει ήδη χάσει. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της χώρας, οι καταθέσεις Τούρκων πολιτών σε ξένο νόμισμα αυξήθηκαν κατά 1,45 δισ. δολάρια την εβδομάδα που ανακοινώθηκε το μέτρο.
Την ίδια ώρα, τουρκικά μέσα μεταδίδουν ότι οι τιμές στα ράφια των καταστημάτων παραμένουν στα ύψη. Ο βασικός πρόδρομος δείκτης για τις τιμές των τροφίμων στην Τουρκία εμφάνισε αύξηση-ρεκόρ τον Δεκέμβριο.
Οι τιμές των τροφίμων στην Άγκυρα αυξήθηκαν κατά 25,75% σε μηνιαία βάση και κατά 54,96% σε ετήσια, όταν τα αντίστοιχα ποσοστά του Νοεμβρίου ήταν 3,18% και 26,82%. Η έρευνα της Συνομοσπονδίας Τουρκικών Συνδικάτων Turk-Is, μάλιστα, δείχνει ότι παρά τη μεγάλη άνοδο που σημείωσε η λίρα μετά την ανακοίνωση του μέτρου προστασίας των καταθέσεων, οι τιμές δεν άλλαξαν. Στην έκθεσή της αναφέρεται επίσης ότι ανάλογη άνοδος των τιμών έχει να καταγραφεί από τον Δεκέμβριο του 1987, αμέσως μετά τις εκλογές που είχαν διεξαχθεί τον Νοέμβριο.
Ακόμη, όμως, πιο σημαντικό εύρημα της έρευνας είναι ότι το όριο φτώχειας, ή η μηνιαία δαπάνη που απαιτείται για να έχει μία τετραμελής οικογένεια μία υγιεινή, ισορροπημένη και επαρκή διατροφή, έχει αυξηθεί σε... 4.013,26 τουρκικές λίρες. Το όριο… επιβίωσης στην Τουρκία σήμερα έχει διπλασιαστεί σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2020 όταν διαμορφωνόταν στις 2.219,45 λίρες. Δηλαδή έχει αυξηθεί μέσα σε μια διετία κατά 80%.
Σύμφωνα με την Turk-Is, η αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 50,51% υπερκαλύφθηκε μόνο από την αύξηση των τιμών τον τελευταίο μήνα. Η συνολική δαπάνη που απαιτείται για άλλα μηνιαία απαραίτητα έξοδα, όπως ρούχα, ενοίκιο, ρεύμα, καύσιμα, μεταφορές, εκπαίδευση, υγεία κλπ, αυξήθηκε στις 13.072 τουρκικές λίρες τον Δεκέμβριο, έναντι 7.229 λιρών τον Ιανουάριο του 2020. Το κόστος για το λεγόμενο καλάθι της νοικοκυράς αυξήθηκε για μία τετραμελή οικογένεια κατά 822 τουρκικές λίρες μόνο τον τελευταίο μήνα, ενώ η αύξηση για τις συνολικές μηνιαίες απαραίτητες δαπάνες ήταν 2.677 λίρες.
Η τουρκική λίρα έχει υποτιμηθεί άνω του 40% φέτος, προκαλώντας τεράστια προβλήματα στους Τούρκους πολίτες. Εξυπηρετεί, όμως, τη στρατηγική του Ερντογάν που θέλει να κάνει ακόμη πιο ανταγωνιστικές τις εξαγωγές της Τουρκίας και να πυροδοτήσει ένα νέο κύκλο ανάπτυξης.
Η Κεντρική Τράπεζα έχει αφήσει να εννοηθεί ότι δε θα προχωρήσει σε άλλη μείωση επιτοκίων έως το τέλος του α’ τριμήνου 2022. Αλλά ούτε και σε αύξηση. Η στρατηγική αυτή αναμένεται να οδηγήσει σε εμπορικό πλεόνασμα, υψηλότερα τουριστικά έσοδα και χαμηλά επιτόκια στα χρέη.
Όμως η βασική αποστολή της κεντρικής τράπεζας είναι να φροντίζει για τη σταθερότητα των τιμών και το πιθανότερο σενάριο σήμερα είναι ο πληθωρισμός στην Τουρκία θα φτάσει στο 30% τους επόμενους μήνες. Προ ημερών, ο επικεφαλής του γραφείου Οικονομικών του Ερντογάν, δήλωσε το απίστευτο, ότι τον Ιανουάριο ο πληθωρισμός θα είναι... αρνητικός.
Αρκετοί αναλυτές στην Τουρκία παρομοιάζουν την τρέχουσα κατάσταση με το 2001, μόνο που τώρα ο Ερντογάν είναι αυτός που χάνει από την κρίση. Όσο ο πληθωρισμός θα παραμένει σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα, τόσο θα μειώνεται η αγοραστική δύναμη των Τούρκων και θα μεγαλώνει η φτώχεια. Παράλληλα, η τουρκική λίρα θα συνεχίσει να πέφτει θύμα ακραίας μεταβλητότητας.
