Ένας από τους βασικούς παράγοντες που θα κρίνουν την ταχύτητα με την οποία θα ανακάμψουν οι οικονομίες παγκοσμίως αφορά τους καταναλωτές. Μετά από πολύ μεγάλο διάστημα εγκλεισμού και περιορισμών είναι λογικό να δούμε έκρηξη της κατανάλωσης τους πρώτους μήνες μετά την επανεκκίνηση της οικονομίας. Όμως ο μεγάλος γρίφος είναι πόσα χρήματα θα ξοδευτούν τα επόμενα χρόνια από τις αποταμιεύσεις-ρεκόρ της πανδημίας.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι καταναλωτές αποταμίευσαν συνολικά πάνω από 5 τρισ. δολάρια, ποσό που αναμφίβολα αποτελεί ιστορικό ρεκόρ. Σύμφωνα με την Oxford Economics, μόνο στις ανεπτυγμένες οικονομίες οι καταναλωτές έβαλαν στην άκρη περί τα 4,7 τρισ. δολάρια, με μεγάλο πρωταγωνιστή τις ΗΠΑ. Εύλογα οι Ηνωμένες Πολιτείες πρωτοστατούν με αποταμιεύσεις της τάξης των 2,5 τρισ. δολαρίων καθώς τα υψηλότερα εισοδήματα είναι αυτά που κατά κύριο λόγο αποταμίευσαν, ενώ τα υψηλότερα εισοδήματα παγκοσμίως βρίσκονται στις ΗΠΑ.
Υπολογίζοντας την επιπλέον αποταμίευση ως ποσοστό του ΑΕΠ, τις ΗΠΑ ακολουθεί ο Καναδάς, η Ισπανία, η Ιαπωνία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ιταλία.
Στην Ελλάδα οι καταθέσεις των νοικοκυριών σημείωσαν άνοδο κατά 10 δις. ευρώ το 2020, ενώ συνολικά οι καταθέσεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα ενισχύθηκαν κατά περίπου 20 δισ. ευρώ, ποσό που ξεπερνά το 11,5% του ΑΕΠ και συγκρίνεται με την πρώτη δυάδα του γραφήματος της Oxford Economics.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, πέρα από την αύξηση της αποταμίευσης για λόγους πρόνοιας έναντι μελλοντικών αναγκών, που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της συμπεριφοράς των οικονομικών μονάδων σε συνθήκες μεγάλης ύφεσης και υψηλής αβεβαιότητας, στη συγκυρία της πανδημίας παρατηρήθηκε και αναγκαστική αποταμίευση. Η αύξηση της ιδιωτικής αποταμίευσης σε 8,2% του ΑΕΠ το γ΄ τρίμηνο του 2020 σε ετησιοποιημένη βάση οφείλεται κυρίως στην αναγκαστική αναβολή της κατανάλωσης, λόγω των περιοριστικών μέτρων, στην προσωρινή αναστολή πληρωμής υποχρεώσεων και στην ευρεία συμμετοχή επιχειρήσεων και νοικοκυριών στα προγράμματα κρατικής στήριξης εισοδήματος.
Με την άρση των περιορισμών και τη σταδιακή επαναλειτουργία της οικονομίας, εκτιμάται ότι η αύξηση της αποταμίευσης θα βοηθήσει την ομαλή αποπληρωμή των υποχρεώσεων που τελούν σήμερα σε προσωρινή αναστολή και θα χρηματοδοτήσει εν μέρει τη μελλοντική αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης, συμβάλλοντας έτσι στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας.
Κάτι ανάλογο ισχύει και για όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Η Oxford Economics προβλέπει ότι οι οικονομίες της πανδημίας (αναγκαστικές και μη) θα χρησιμοποιηθούν όπως οποιαδήποτε άλλη αύξηση πλούτου και το 5% των χρημάτων αυτών θα ενισχύει κάθε χρόνο την οικονομία. Στο βασικό σενάριο, λοιπόν, οι ανεπτυγμένες οικονομίες συνολικά θα δεχθούν ώθηση της τάξης των 500 δισ. δολαρίων τη διετία 2021-22, μόνο από τις αποταμιεύσεις της πανδημίας.
Όμως αυτή είναι μία πρόβλεψη που βασίζεται στη συμπεριφορά των πολιτών σε προηγούμενες κρίσεις και δεν λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των lockdown και γενικότερα της πανδημικής κρίσης. Επομένως, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ταχύτερης ανάκαμψης ανάλογα με το πόσα περισσότερα χρήματα θα ξοδευτούν από τα 4,7 τρισ. δολάρια και πόσο γρήγορα.
Στο γράφημα 2 βλέπουμε ότι το καλό σενάριο είναι ευεργετικό για την Ευρωζώνη καθώς αναμένεται οι έξτρα αποταμιεύσεις να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη του ΑΕΠ από το 4,8% στο 6,2% το 2022. Σε κάθε περίπτωση οι καταναλωτές είναι αυτοί που θα «αποφασίσουν» πόσο γρήγορη θα είναι η ανάκαμψη. Στο ήπιο σενάριο κατά το οποίο οι καταναλωτές θα ξοδέψουν 3 φορές περισσότερα από τις οικονομίες τους, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα δεχθεί ώθηση που θα φτάσει το 0,3% το 2022. Στο θετικό σενάριο, κατά το οποίο οι καταναλωτές θα «αντιμετωπίσουν» τις αποταμιεύσεις ως «έξτρα εισόδημα», η ώθηση για το παγκόσμιο ΑΕΠ θα είναι της τάξης του 1,5% μόνο το 2022.
