Καθώς η Γηραιά Ήπειρος πλησιάζει -ή ελπίζει ότι πλησιάζει- ολοένα περισσότερο στο τέλος της πανδημικής κρίσης, ορισμένα από τα ανοιχτά ζητήματα που δίχαζαν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. επανέρχονται στο προσκήνιο των πολιτικών συζητήσεων. Χωρίς καμία αμφιβολία το κορυφαίο από αυτά είναι το κατά πόσο πρέπει να αλλάξουν οι δημοσιονομικοί κανόνες από το 2023, χρονιά κατά την οποία είναι προγραμματισμένο να τελειώσει η αναστολή τους που ισχύει λόγω της πανδημίας.
Το στρατόπεδο του ευρωπαϊκού Νότου, με μπροστάρη τον Μάριο Ντράγκι, επιμένει ότι το Δημοσιονομικό Σύμφωνο είναι παρωχημένο και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να εφαρμοστεί μετά την πανδημία ως ίσχυε πριν από αυτή.
Οι χώρες του πυρήνα και του Βορρά, από την πλευρά τους, δεν κάνουν, αυτή τη στιγμή τουλάχιστον, καμία συζήτηση για το θέμα και αφήνουν να εννοηθεί ότι οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους το έλλειμμα δεν πρέπει να ξεπερνάει το 3% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος το 60% του ΑΕΠ, προφανώς και θα συνεχίσουν να ισχύουν μετά το τέλος του 2022.
Γίνεται αντιληπτό ότι μετά από μία τόσο σφοδρή κρίση, όπου οι περισσότερες χώρες αναγκάστηκαν να δανειστούν για να αντιμετωπίσουν τις δραματικές της επιπτώσεις της, εκτινάσσοντας τα δημόσια χρέη, η επιστροφή των κανόνων θα φέρει μνημόνια και πολιτικές λιτότητας.
Ένα τέτοιο σενάριο θα είναι καταστροφικό για την ευρωπαϊκή οικονομία γιατί πολλές χώρες κινδυνεύουν να μην καταφέρουν να ανακάμψουν από την κρίση με αποτέλεσμα να μείνουν πολύ πίσω.
Μία από τις προτάσεις που βρίσκονται στο τραπέζι έρχεται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, που είναι το μεγαλύτερο κόμμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και αφορά στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου μηχανισμού δημοσιονομικής εποπτείας που κατά κύριο λόγο θα επιβλέπει την εφαρμογή ενός νέου κανόνα δαπανών. Ο νέος αυτός Επόπτης θα έχει την ευθύνη να παρακολουθεί τις δημοσιονομικές ανισορροπίες και να ελέγχει τη συμμόρφωση των κρατών-μελών.
Με άλλα λόγια, η εν λόγω πρόταση καλεί την Ευρώπη να φτιάξει το δικό της «ΔΝΤ» που θα παρακολουθεί, θα ελέγχει και θα επιβάλλει τους σχετικούς «κόφτες» κυρίως στις δαπάνες. Όμως η πρόταση του ΕΛΚ δεν προβλέπει την αλλαγή των κανόνων του 3% για τα ελλείμματα και του 60% για το χρέος, αφήνοντας ένα πολύ μεγάλο ερωτηματικό. Είναι δυνατόν να λειτουργήσει ένας τέτοιος μηχανισμός χωρίς να επιβληθεί λιτότητα από άκρη σ’ άκρη στην ΕΕ;
Ιδίως ο κανόνας για το χρέος θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα αφού η αλήθεια είναι ότι δημοσιονομικά οι χώρες-μέλη της ΕΕ θα επανέλθουν σε πιο συνετές πολιτικές μόλις περάσει η πανδημία.
Θα μπορούσε η πρόταση του ΕΛΚ να αποτελεί μία προσπάθεια να ξεκινήσει η συζήτηση για τους δημοσιονομικούς κανόνες αλλά μακριά από τις δομικές αλλαγές που θέλουν οι χώρες του Νότου; Πάντως, αναλυτές ξένων οίκων εκτιμούν ότι υπάρχουν και άλλες προτάσεις που ίσως κυριαρχήσουν τους επόμενους μήνες και κυρίως μετά τον Σεπτέμβριο, όταν θα υπάρχει πιο ξεκάθαρη εικόνα για την εξέλιξη της πανδημίας.
Οι προτάσεις που ετοιμάζει ο Νότος προβλέπουν μια πιο ριζική αναθεώρηση των κανόνων, με επίκεντρο σε πρώτη φάση το χρέος και σε δεύτερη τα ελλείμματα.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι η ύπαρξη ενός μηχανισμού που θα είναι κάτι σαν… ΔΝΤ, προϋποθέτει και τη διατήρηση της δυνατότητας έκδοσης ευρωομολόγων και όλα μαζί είναι βήματα -έστω τα πρώτα- προς την δημοσιονομική ενοποίηση.
Τα «αγκάθια» στο δρόμο προς μία συμφωνία μεταξύ των χωρών-μελών είναι αποδεδειγμένα πολλά, ωστόσο μία ένωση που φτάνει στο σημείο να επιτρέπει την έστω έκτακτη αμοιβαιοποίηση του χρέους, πρέπει να συμφωνεί και στους δημοσιονομικούς κανόνες.
