Η άσκηση συνεκτικών πολιτικών με στόχο την ισόρροπη κοινωνική ανάπτυξη πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα κάθε σύγχρονης πόλης. Δεδομένου ότι η τοπική αυτοδιοίκηση συνιστά τον βαθμό διακυβέρνησης εγγύτερα στον πολίτη, καθίσταται ο πρώτος δέκτης των αναφυομένων κοινωνικών προβλημάτων και των κοινωνικών ανισοτήτων εν γένει που αντιμετωπίζουν οι ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες. Οι Δήμοι αποτελούν βασικούς πυλώνες του κοινωνικού Κράτους και οφείλουν να σχεδιάζουν πολιτικές για όλους, συμπεριλαμβανόμενων και των ατόμων με αναπηρία.
Η προσβασιμότητα των πόλεων και η συμπερίληψη της διάστασης της αναπηρίας σε όλες τις υπηρεσίες, τα προγράμματα και τις δράσεις που υλοποιούνται από τους Δήμους, είναι τα δύο δομικά εργαλεία για την προαγωγή της ενεργούς ένταξης των ατόμων με αναπηρία στον ιστό της τοπικής κοινωνίας.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού και την έμπρακτη εφαρμογή της ουσιαστικής ισότητας έναντι όλων των πολιτών, οι πόλεις οφείλουν να εστιάζουν και να επενδύουν στην προσβασιμότητα και τη συμπερίληψη. Η προσβασιμότητα εκτείνεται σ’ ένα ευρύ φάσμα τομέων, όπως προσβασιμότητα στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, ψηφιακή προσβασιμότητα, προσβασιμότητα στις υποδομές, στις μεταφορές, στις δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, καθώς και στην ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία σε πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
Η έννοια της συμπερίληψης αφορά τα άτομα με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα (persons with reduced mobility), τους ηλικιωμένους και γενικότερα όλα τα άτομα που αντιμετωπίζουν εμπόδια λόγω μόνιμων ή παροδικών λειτουργικών περιορισμών και εδράζεται στις αρχές της ίσης πρόσβασης και του καθολικού σχεδιασμού.
Στο πλαίσιο της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης, οι πόλεις εγγυώνται ότι όλοι οι πολίτες χωρίς διακρίσεις , μπορούν να αξιοποιούν ισότιμα τις ευκαιρίες προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης που αυτές προσφέρουν. Οφείλουν να εκπονούν τοπικά σχέδια δράσης, που λαμβάνουν υπόψη τον παράγοντα της αναπηρίας, αίροντας την περιθωριοποίηση που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία, με στόχο την προώθηση της ανεξάρτητης τους διαβίωσης και της κοινωνικής τους ένταξης.
Στην κατεύθυνση της αυτονομίας και ενίσχυσης της ενσωμάτωσης των ατόμων με αναπηρία στον τοπικό ιστό, συμβάλλει και η ίδρυση και λειτουργία στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης (ΣΥΔ) εντός των ορίων της πόλης, για τη δημιουργία των οπίων οι δήμοι μπορούν να παραχωρήσουν αναξιοποίητα διαμερίσματα που τυχόν διαθέτουν. Οι ΣΥΔ συμβάλλουν ουσιωδώς στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία και στην ενίσχυση της ορατότητας τους, εξασφαλίζοντας περισσότερες ευκαιρίες για εκπαίδευση, εργασία και ισότιμη συμμετοχή σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής δραστηριότητας.
Στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, γνωρίζοντας ότι οι δήμοι αποτελούν το πλέον ενεργό κύτταρο του κοινωνικού Κράτους, υπογράψαμε με την ΚΕΔΕ και την ΕΣΑμεΑ πρωτόκολλο συνεργασίας, με αντικείμενο τον από κοινού σχεδιασμό, υλοποίηση και παρακολούθηση πολιτικών και δράσεων για τη δημιουργία προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πόλεων, λαμβάνοντας υπόψη την ανθρώπινη ποικιλομορφία και αφαιρώντας τα εμπόδια και κάθε μορφής αποκλεισμό, ώστε τα άτομα με αναπηρία να μετέχουν χωρίς διακρίσεις στις δραστηριότητες των πόλεων.
Βασική μας στόχευση συνιστά η δημιουργία ενός γενικού πλαισίου που θα λειτουργήσει ως πυξίδα πλήρους κοινωνικής ένταξης των ατόμων με αναπηρία στην καθημερινότητα των πόλεων. Το πρωτόκολλο στοχεύει στην κατάρτιση και υλοποίηση τοπικών σχεδίων δράσης στους ακόλουθους τομείς:
α. στη διάχυση της δικαιωματικής προσέγγισης της αναπηρίας στις πολιτικές και τα προγράμματα των Δήμων,
β. στο σχεδιασμό και την εφαρμογή στοχευμένων παρεμβάσεων σε επιμέρους τομείς αρμοδιότητας των Δήμων προς όφελος των ατόμων με αναπηρία,
γ. στην καθιέρωση διαρκούς θεσμικής διαβούλευσης των Δήμων με το εθνικό αναπηρικό κίνημα.
Τέλος, η Ε.Ε. προσδίδει μια ουσιαστική και εξωστρεφή διάσταση στον σχεδιασμό προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πόλεων. Στο πλαίσιο αυτό διεξάγεται σε ετήσια βάση ο διαγωνισμός των access city award, για την ανάδειξη των τριών πιο προσβάσιμων ευρωπαϊκών πόλεων. Ο θεσμός συνιστά μια ισχυρή πρόκληση για τις πόλεις να βελτιώσουν το επίπεδο της προσβασιμότητας τους στο δομημένο και ψηφιακό περιβάλλον.
Με τη χάραξη πολιτικών, προγραμμάτων και δράσεων για φιλικές, προσβάσιμες και συμπεριληπτικές πόλεις, και την οριζόντια ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στα τοπικά σχέδια δράσης, αποτυπώνεται στην πράξη το δικαιωματικό μοντέλο προσέγγισης της αναπηρίας και διαμορφώνονται συνθήκες κοινωνικής ισότητας και όροι βιώσιμης ανάπτυξης και ευημερίας. Η θεώρηση αυτή αντικατοπτρίζει τη φιλοσοφία και των δικών μας πολιτικών προτεραιοτήτων και επιλογών για μια κοινωνία συμπερίληψης και αμοιβαίας αποδοχής.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας
