Πρόσφατα άνοιξε εκ νέου και μάλιστα πολύ έντονα, μια συζήτηση που διαρκεί πλέον των είκοσι χρόνων για θεσμοθέτηση και άλλων μορφών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, πλην των δημοσίων. Η συζήτηση και ο προβληματισμός πρέπει να επικεντρωθεί στα ΑΕΙ και να μην υπάρχει σύγχυση με τα ήδη λειτουργούντα κολέγια.
Τα ιδιωτικά - μη κερδοσκοπικά - πανεπιστήμια είναι οργανισμοί που απαγορεύεται να διανείμουν σε «ιδιοκτήτες» τα πιθανά κέρδη τους. Σε αντίθεση με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, τα όποια οικονομικά πλεονάσματα πρέπει υποχρεωτικά να επενδύονται στο σύνολό τους στον πανεπιστημιακό οργανισμό, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν η υλικοτεχνική υποδομή, η έρευνα, η πρόσληψη διακεκριμένου προσωπικού, οι υποτροφίες κλπ.
Έχοντας αυτόν το σημαντικό διαχωρισμό ως βάση, μπορούμε να εξετάσουμε μερικά κρίσιμα σημεία που από μόνα τους και με απλή λογική προσέγγιση συνηγορούν υπέρ της ίδρυσης μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων.
- Σήμερα, βάσει των στοιχείων του ΟΗΕ, υπάρχουν 194 κράτη στον πλανήτη. Από αυτά μόλις τέσσερα δεν διαθέτουν ιδιωτική εκπαίδευση. Η Μογγολία, η Βενεζουέλα, η Β. Κορέα και η Ελλάδα. Δεν το λες και επιτυχία ή έστω ένταξη στον πολιτισμένο κόσμο…
- Σήμερα στην κατάταξη των δέκα καλυτέρων πανεπιστημίων παγκοσμίως (σειρά κατάταξης: Harvard University, M.I.T., Stanford University, University of California Berkeley, public University of Oxford, public University of Washington Seattle, Columbia University, public University of Cambridge, California Institute of Technology, Johns Hopkins University) μόνο τρία είναι δημόσια, ενώ τα επτά είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί.
- Πολλοί δημοσιολογούντες αναφέρονται στα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια με πολύ κολακευτικά λόγια. Όμως αυτή δεν είναι η πραγματικότητα. Στην παγκόσμια κατάταξη των πανεπιστημίων τα δικά μας κατέχουν θέσεις από το Νο400 έως το Νο800. Σαφώς δεν είναι τραγική η κατάταξη αλλά χωρίς αμφιβολία χρήζει βελτίωσης. Πιθανόν μια ίδρυση πανεπιστημίων με λίγο διαφορετική δομή θα βοηθούσε στη συνολική βελτίωση.
- Η Κύπρος, με 900.000 κατοίκους, έχει 10 πανεπιστήμια εκ των οποίων τα τρία είναι δημόσια και τα επτά ιδιωτικά (κερδοσκοπικά). Ιδρύθηκαν από το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 με κυβέρνηση ΑΚΕΛ και σήμερα φοιτούν σε αυτά 20.546 Ελληνόπουλα. Για πολλούς λόγους, κυρίως ακαδημαϊκούς, πρέπει να είμαστε αντίθετοι σε αυτή την προσέγγιση, δηλαδή στα αμιγώς ιδιωτικά.
- Σήμερα σπουδάζουν τουλάχιστον 50.000 Έλληνες στο εξωτερικό. Αυτό έχει πολλαπλές αρνητικές επιδράσεις. Χρήματα φεύγουν εκτός Ελλάδος, από 15.000 έως 40.000 ευρώ μεσοσταθμικά ετησίως ανά φοιτητή. Επιπλέον, αρκετοί απ’ όσους σπουδάζουν στο εξωτερικό θα παραμείνουν εκεί.
Δυσκολίες στην ίδρυση μη κερδοσκοπικών Πανεπιστημίων
Η βασική και αυτονόητη βάση της όποιας πιθανότητας περί λειτουργίας μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα είναι η θέσπιση αυστηρών κανόνων και ο έλεγχός τους από το Υπουργείο και την Εθνική Αρχή Ανώτατη Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), πρώην ΑΔΙΠ.
Πέραν τούτου έχουμε:
α) «Δυσκολίες» στην αλλαγή του άρθρου 16 του Συντάγματος (απαιτούμενος χρόνος και συναίνεση). Εναλλακτικά, δυσκολίες εφαρμογής του άρθρου 28 που απαιτεί αρκετές δύσκολες συμφωνίες και ψήφισή τους από τα 3/5 της Βουλής.
β) Πιθανή περιορισμένη διάθεση από διακεκριμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, να εμπλακούν στην «περιπέτεια Ελλάδα».
γ) Τη διαφαινόμενη πολύ περιορισμένη δυνατότητα ελληνικών οργανισμών να θελήσουν να εμπλακούν σε αυτή την προοπτική. Π.χ. τα κοινωφελή ιδρύματα. Αλλά όπως συνηθίζουμε να λέμε «ο Θεός της Ελλάδας είναι μεγάλος»...
Θετικά από την ίδρυση μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων
α) Ευελιξία και ταχύτητα στη δημιουργία προγραμμάτων σπουδών όταν δημιουργούνται οι απαιτήσεις (διεθνείς και ελληνικές).
β) Επιλογή και πρόσληψη διακεκριμένων επιστημόνων όταν τους χρειάζονται χωρίς τις καθυστερήσεις από το Υπουργείο (έλλειψη χρηματοδότησης, θέσεων κλπ.)
γ) Ευελιξία και ευκολία στη σύνδεση με την παραγωγή και τον «έξω κόσμο».
δ) Πιθανή επιστροφή Ελλήνων διακεκριμένων επιστημόνων από το εξωτερικό.
ε) Πολλαπλά κέρδη από τη μη «αιμορραγία» φυγής νέων στο εξωτερικό και γιατί όχι εισαγωγής επιπλέον άλλων.
στ) Πιθανόν ο καλώς εννοούμενος ανταγωνισμός δημοσίου και μη κερδοσκοπικού πανεπιστημίου να αποδειχθεί μια «win-win» περίπτωση.
Τέλος, κάτι ακόμη που θα ήταν πολύ θετικό να μπει στο δημόσιο διάλογο και να αποφασιστεί από την Κυβέρνηση: πέραν των πιθανών υποτροφιών που θα έδιναν αυτά τα πανεπιστήμια, να χρηματοδοτούσε το κράτος μέρος των διδάκτρων, ας πούμε ένα ποσοστό περίπου 40%, για τους οικονομικά αδύνατους. Η δυνατότητα θα προέκυπτε από τους φόρους που θα πλήρωναν οι εργαζόμενοι σε αυτά, από την είσπραξη ΦΠΑ σε όλα τα έξοδα που θα γινόταν κλπ.
Καλά να περνάτε.
* Ο Ευθύμης Κιουμουρτζόγλου είναι Ομότιμος Καθηγητής Δ.Π.Θ. και πρώην προπονητής Εθνικής Ελλάδος μπάσκετ.
