Τα δυο βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής εκπαίδευσης ως επαγγελματικό πεδίο δραστηριότητας, είναι πως:
α) εξελίσσεται πάρα πολύ αργά και
β) δεν μετράμε ποιοτικά και ποσοτικά το παραγόμενο αποτέλεσμα! Αν μπορείτε δηλαδή να φανταστείτε έναν επαγγελματία που εν έτει 2024 δεν είναι υποχρεωμένος να παρακολουθεί τις εξελίξεις της εποχής, βασίζει τη δουλειά του σε γνώση που πρωτοδημιουργήθηκε πριν πολλές δεκαετίες και που ποτέ μα ποτέ δεν αξιολογείται ούτε επιβραβεύεται, ε, αυτός είναι ο δάσκαλος της ελληνικής δημόσιας εκπαίδευσης! Από τους δημοτικούς παιδικούς σταθμούς έως το κρατικό πανεπιστήμιο.
Η διαφορά βέβαια είναι πως ο δάσκαλος δεν είναι κατασκευαστής παραδοσιακών μουσικών οργάνων, ούτε πλέκει καλάθια στην ακροποταμιά με καλάμια και ξύλα. Ο δάσκαλος είναι ο άνθρωπος που εμπιστευόμαστε για να ανοίξει τα μυαλά των παιδιών μας, να τα εμπνεύσει στην ανακάλυψη της γνώσης και να τα οδηγήσει να κατακτήσουν τις δεξιότητες και τις ευαισθησίες που απαιτεί το μέλλον.
Δυστυχώς, ο μέσος Έλληνας δάσκαλος ενώ εξακολουθεί να θαυμάζει π.χ. τον Παπανούτσο, τον Μακρυγιάννη και τον Σεφέρη (πολύ ορθά), ταυτόχρονα εξορκίζει τον κάθε Ίλον Μασκ, Στηβ Τζομπς & Μπιλ Γκέητς (αλλά βεβαίως χρησιμοποιεί με ενθουσιασμό τα τεχνολογικά τους επιτεύγματα). Δογματισμός και στερεότυπα είναι διαχρονικά δυο λέξεις ογκόλιθοι στην ελληνική εκπαίδευση!
Δεν χρειάζεται λοιπόν να πούμε περισσότερα για να καταλάβει ο αναγνώστης ποιος είναι ο ελέφαντας που κρύβεται στο δωμάτιο. Το Υπουργείο Παιδείας μπορεί να νομοθετεί όσο θέλει για να εισαχθεί, π.χ. το μάθημα της επιχειρηματικότητας στα σχολεία. Ποιος θα το υλοποιήσει, ο εκπαιδευτικός που επέλεξε να γίνει δάσκαλος στο δημόσιο σχολείο για να έχει ασφάλεια και κανονικότητα στην ζωή του; (ότι δηλαδή δεν έχει ένας επιχειρηματίας!)
Σε ένα κείμενο επτακοσίων λέξεων όπως είναι αυτό το άρθρο, δεν είναι φυσικά δυνατόν να αναλύσουμε διεξοδικά το ζήτημα και να προτείνουμε στα σοβαρά λύσεις. Μπορούμε όμως με ασφάλεια να προδιαγράψουμε πως πρέπει να είναι ο εκπαιδευτικός που χρειάζεται το ελληνικό σχολείο, ώστε να αναβαθμιστεί πραγματικά και να σταθεί αντάξιο των σημερινών παιδιών.
Κατ’ αρχάς, δεν νοείται δάσκαλος που δεν νοιάζεται να κατανοήσει όσα συμβαίνουν στον κόσμο, γύρω του. Σήμερα, το τελευταίο ζητούμενο σε ένα σχολείο είναι η μεταφορά πληροφοριών. Διότι, όλη η γνώση του κόσμου κρύβεται μέσα σε ένα smart phone! Το μοναδικό ζητούμενο πλέον από τον δάσκαλο είναι να διδάξει και να εμπνεύσει τα παιδιά στο πως θα συνθέσουν και θα χρησιμοποιήσουν αυτή τη γνώση.
Θα ήταν λοιπόν δόκιμο να αντικαταστήσουμε για τα καλά τη λέξη Διδασκαλία με λέξεις όπως Εμπνευση, Διάδραση, Σύνθεση, Επικοινωνία. Σε κανένα σύγχρονο παιδαγωγικό περιβάλλον δεν καλλιεργείται η μάθηση, αν δεν έρχεται πρώτα η χαρά και το ουσιαστικό χτίσιμο σχέσεων ανάμεσα σε διδάσκοντες και διδασκόμενους.
Πώς είναι όμως ο δάσκαλος που χτίζει ουσιαστικές σχέσεις με τα παιδιά; Κατ’ αρχάς πρέπει να μπορεί να ακούει, να αναγνωρίζει και να σέβεται τη μοναδικότητα του κάθε μαθητή. Να μπορεί να επικοινωνεί με τρόπο ξεκάθαρο το δικό του συναίσθημα και να εμπνέει τα παιδιά να κάνουν το ίδιο. Να κάνει σαφές πως δεν κατέχει την απόλυτη γνώση, αλλά είναι εκεί για να ανακαλύψει την καινούρια γνώση μαζί με την ομάδα (η μάθηση άλλωστε είναι ένα ταξίδι δίχως τέλος, όχι προορισμός). Να μην οχυρώνεται πίσω από δόγματα και θέσφατα αλλά να αμφισβητεί δημιουργικά τα δεδομένα του παρελθόντος, μαζί με τα παιδιά.
Με μια λέξη, η βασική δουλειά του δασκάλου είναι να κάνει τα παιδιά να θέλουν να βρίσκονται μαζί του. Όλα τα παιδιά! Και για να το επιτύχει αυτό, πρέπει να μπαίνει στην τάξη με ανοιχτή καρδιά και χωρίς τον εγωισμό του πρώτου. Με την αίσθηση της ευθύνης όμως και με ικανότητα για τη δημιουργία ενός δίκαιου και σταθερού πλαισίου μάθησης και συμπεριφοράς. Ένα πλαίσιο που συνδιαμορφώνεται κάθε στιγμή μαζί με τα παιδιά και που φέρνει κάθε έναν αντιμέτωπο με τις φυσικές συνέπειες των πράξεων του, όπως ακριβώς γίνεται στην κοινωνία.
Ενσυναίσθηση λοιπόν στο φουλ, αληθινό νοιάξιμο για τις ανάγκες των παιδιών και ειλικρίνεια στην επικοινωνία μαζί τους. Δίψα για ανακάλυψη & κατανόηση του σημερινού και του αυριανού κόσμου, με ταυτόχρονο σεβασμό στα γερά θεμέλια που μας έχουν δώσει οι προηγούμενοι πενήντα αιώνες ανθρώπινης ιστορίας. Και χαρά & ευγνωμοσύνη για τη δυνατότητα να βρίσκεται μέσα σε μια τάξη και να εργάζεται, δημιουργώντας απλώς σχέσεις και μοιραζόμενος συναισθήματα!
Πώς μπορούμε να περάσουμε από το παλιό, «ξύλινο» μοντέλο του αποστασιοποιημένου εκπαιδευτικού στον σύγχρονο «υβριδικό» δάσκαλο που καθημερινά χτίζει γύρω του ένα πλέγμα ουσιαστικών σχέσεων, σαν να υφαίνει την μάθηση στον αργαλειό με χίλια δυο παράταιρα υλικά; Μα μόνο μέσα από τη συνεχή αξιολόγηση, επιμόρφωση και παροχή κινήτρων! Ώστε να βρούμε τις κατάλληλες, ικανές & φιλόδοξες προσωπικότητες και να τις βοηθήσουμε να βγουν μπροστά και να ξεχωρίσουν.
Και αφού πρώτα εντοπίσουμε τους «πειραγμένους» δασκάλους που μπορούν και θέλουν, να σχεδιάσουμε επάνω τους το σύγχρονο ελληνικό σχολείο που απαιτεί ο κόσμος του 2050.
*Γιάννης Γιαννούδης
(συνιδρυτής στο σχολείο Dorothy Snot & στην διαδικτυακή πλατφόρμα έμπνευσης thewhycommunity.com)
