Μόλις έξι λεπτά της ώρας χρειάστηκαν για να κλονιστεί συθέμελα η εικόνα του μεγαλύτερου ακτοπλοϊκού ομίλου της χώρας, της Attica Group και ενός από τους μεγαλύτερους του κόσμου.
Τόσο χρειάστηκε για να χάσει τη ζωή του ο άτυχος Αντώνης Καρυώτης, από τη στιγμή που βρέθηκε στο νερό μεταξύ της προβλήτας και των απόνερων του Blue Horizon, σπρωγμένος από τον Ύπαρχο του πλοίου, σε ένα πρωτοφανές περιστατικό που όμοιό του δεν έχει ζήσει ποτέ ως σήμερα η ελληνική ακτοπλοΐα.
Στην περίπτωση του Αντώνη, κανένας άγραφος ή γραπτός νόμος της θάλασσας δεν τηρήθηκε. Απλά αφέθηκε μόνος του να παλεύει με τους ισχυρούς κυματισμούς που προκάλεσαν οι προπέλες του Blue Horizon χωρίς καμιά τύχη.
Το χειρότερο όλων; Η εγκατάλειψη του.
Δεν γίνεται καμιά απολύτως διαδικασία διάσωσης του. Απλά ο πλοίαρχος του Blue Horizon ενημερώνει το Λιμεναρχείο ότι υπάρχει άνθρωπος στη θάλασσα και συνεχίζει το ταξίδι του. Τελικά, σχεδόν μια ώρα αργότερα λαμβάνει την εντολή από το Λιμενικό Σώμα να επιστρέψει πίσω στον Πειραιά.
Βλέποντας κανείς τις αποκρουστικές εικόνες που είδαμε όλοι μας στα βίντεο που κυκλοφόρησαν στα κοινωνικά δίκτυα δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί πως είναι δυνατόν να έχει συμβεί κάτι τέτοιο.
Και όμως, είναι. Και η εξήγηση βρίσκεται στην κουλτούρα που αρκετές εταιρείες του κλάδου καλλιεργούν στα πληρώματα τους εδώ και χρόνια και η απάντηση στην ερώτηση γιατί κάτι ανάλογο δεν έχει συμβεί ξανά είναι μία. Συμβαίνει και συμβαίνει κυρίως από τις νεότερες γενιές ναυτικών.
Το ότι δεν είχαμε θρηνήσει ως τώρα και άλλους Αντώνηδες οφείλεται στους παλιούς του κλάδου που κρατάνε με μεγάλη προσπάθεια σε καταστολή την λανθάνουσα κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι νεότεροι.
Στα παλαιότερα χρόνια η περιβόητη ναυτοσύνη των Ελλήνων ήταν μια τέχνη με αναγεννησιακά χαρακτηριστικά που περνούσε από τον δάσκαλο στον μαθητή και αφορούσε ένα ευρύ πλέγμα κανόνων που είχαν ως στόχο να διατηρούσαν αλώβητη την σχέση των Ελλήνων με την θάλασσα στην ολότητα της.
Στις μέρες μας η ναυτοσύνη των Ελλήνων περιορίζεται αποκλειστικά και μόνον στο πόσο είναι σε θέση ένας ναυτικός να κρατά το πλοίο όσο γίνεται περισσότερο σε κίνηση.
Κρατώ το πλοίο σε διαρκή κίνηση σημαίνει πως επεκτείνω τον χρόνο της δραστηριότητας του. Και όσο επεκτείνω την δραστηριότητα του τόσο αυξάνω τον κύκλο των εργασιών του.
Παλιά το πλοίο ήταν, χωρίς υπερβολή, το πρώτο σπίτι των ναυτικών. Σήμερα είναι απλά μια μηχανή που παράγει χρήμα.
Οι παλιοί εφοπλιστές επίσης ήξεραν που βρίσκεται και η τελευταία βίδα μέσα στα πλοία τους. Αυτό το μοντέλο διαχείρισης όμως τείνει να εκλείψει.
Σήμερα πολλές σύγχρονες ναυτιλιακές εταιρίες είναι απρόσωπες. Δεν υπάρχει αφεντικό και τα στελέχη τους καλούνται να επεξεργαστούν επιχειρηματικά σενάρια που φτάνουν ακόμη ως του σημείου που ένα πλοίο παίρνει φωτιά και γίνεται παρανάλωμα του πυρός.
Και κάπως έτσι επιστρέφουμε στην αρχή.
Έχει ευθύνη η Blue Star Ferries σε ό,τι συνέβη στον Πειραιά και στο πλοίο της;
Εκ πρώτης όψεως δεν έχει. Αυτή όμως είναι η μισή αλήθεια.
Η άλλη μισή είναι πως ένας ναυτικός της σπρώχνει στο νερό έναν άτυχο επιβάτη, γνωρίζοντας τους πιθανούς κινδύνους μιας τέτοιας κίνησης.
Ένας παλιός ναυτικός της ακτοπλοΐας θα τράβαγε αυτόν τον επιβάτη μέσα στο πλοίο και όταν θα έκλεινε η ράμπα θα του έψελνε τον εξάψαλμό για την αποκοτιά του.
Ένας νέος ναυτικός όμως δεν έχει αυτό στο νου του γιατί έχει «εκπαιδευτεί» ότι το συμφέρον της εταιρίας προέχει. Και το συμφέρον της εταιρίας επιβάλει να φύγει το πλοίο άρον – άρον χωρίς καμιά καθυστέρηση.
Για αυτό άλλωστε και κατά τον απόπλου του Blue Horizon παραβιάστηκαν συλλήβδην όλες οι διεθνείς συνθήκες και κώδικες ασφάλειας, ακόμη και η κοινή λογική.
Αλλά για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, αυτό που έκανε το Blue Horizon συνιστά εδώ και πολλά χρόνια μια κοινή πρακτική στην Ελληνική ακτοπλοΐα.
Σπάνια θα δει κανείς πλοίο της ακτοπλοΐας να αποπλέει τηρώντας τους κανονισμούς ασφαλείας.
Οι εταιρίες ξέρουν πολύ καλά τι γίνεται. Όπως και το Λιμενικό Σώμα άλλωστε.
Δεν επικροτούν ανοικτά αυτή την πρακτική αλλά δεν την έχουν απαγορεύσει και ποτέ ρητά και ξεκάθαρα.
Πέραν όμως από τις εταιρίες και τις πρακτικές τους και οι διεθνείς συνθήκες δεν έχουν καταφέρει ως σήμερα να επιλύσουν σοβαρά ζητήματα ασφαλείας.
Παραδείγματος χάριν η στοιβασία των οχημάτων που όλοι μας έχουμε διαπιστώσει στα πλοία της ακτοπλοΐας και η οποία μας προκαλεί δικαιολογημένα τρόμο δεν είναι παράνομη.
Οι διεθνείς συνθήκες δεν καθορίζουν με ρητό και ξεκάθαρο τρόπο την απόσταση που πρέπει να έχει το ένα αυτοκίνητο από το άλλο. Αντίθετα, καθορίζουν την απόσταση που πρέπει να έχουν τα αυτοκίνητα περιμετρικά από τα πλευρικά τοιχώματα του πλοίου.
Αυτό συμβαίνει γιατί τον νομοθέτη δεν τον απασχολεί η πυρκαγιά που μπορεί να προκληθεί στο γκαράζ ενός πλοίου μιας και θεωρεί ότι το σύστημα πυρόσβεσης που υποχρεούται να έχει το πλοίο επαρκεί.
Αντίθετα, τον απασχολεί η ευστάθεια του και για αυτό ζητά να κρατούνται περιμετρικά του γκαράζ συγκεκριμένες αποστάσεις από τα τοιχώματα του, ώστε τα σταθμευμένα αυτοκίνητα να συγκροτούν έναν συμπαγή όγκο.
Δεν είναι τυχαίο που όλες αυτές οι – ας τις πούμε κομψά – παραδοξότητες συμβαίνουν μόνο στην ακτοπλοΐα και όχι σε άλλους κλάδους της ναυτιλίας των Ελλήνων, όπως πχ η ποντοπόρος ναυτιλία.
Δεν υπάρχει σήμερα κανένα στέλεχος σε εταιρία με δεξαμενόπλοια, ή πλοία μεταφοράς φυσικού αερίου ή πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που να διανοείται να κάνει εκπτώσεις στα θέματα ασφάλειας ή έστω τα στραβά μάτια.
Τα πάντα στους παραπάνω κλάδους γίνονται by the book και οι διεθνείς συνθήκες ασφάλειας τηρούνται από όλους - και στο γραφείο και στο πλοίο - με θρησκευτική ευλάβεια.
Γιατί υπάρχει αυτή η διαφορά;
Ο πρώτος και ο βασικότερος λόγος αφορά την πρόσβαση των εταιρειών αυτών στα στρατηγικά φορτία τρίτων χωρών. Για να μπορείς να διεκδικήσεις μερίδιο στις αγορές αυτές τα πλοία σου πρέπει να είναι απόλυτα ασφαλή όχι μόνο στα χαρτιά, αλλά και στην πράξη.
Στην ποντοπόρο ναυτιλία οι ναυτικοί όλων των βαθμίδων και των ειδικοτήτων εκπαιδεύονται και επενεκπαιδεύονται συνεχώς ώστε η κουλτούρα της ασφάλειας να γίνει ένα με το dna των ναυτικών.
Στην ακτοπλοΐα η λέξη εκπαίδευση είναι άγνωστη. Δεν εκπαιδεύει κανείς κανέναν.
Οι περισσότερες εταιρίες της ακτοπλοΐας θεωρούν ότι η υποχρεωτική εκπαίδευση που έχουν λάβει οι ναυτικοί προκειμένου να λάβουν ναυτικό φυλλάδιο ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να ναυτολογηθούν είναι αρκετή. Σε κάθε περίπτωση και κάτι να συμβεί το Κράτος έχει την ευθύνη μιας και αυτό έχει πιστοποιήσει την επάρκεια του ναυτικού στα ζητήματα ασφάλειας.
Τι θα κάνει η Blue Star Ferries
Μετά τον θάνατο του άτυχου Αντώνη Καρυώτη η Blue Star Ferries δεν θα είναι πια η εταιρία που όλοι ξέραμε και καθώς η έρευνα συνεχίζεται στην περίπτωση που διαπιστωθεί οτιδήποτε συνδέεται με την εταιρία τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα.
Ήδη το πλοίο απομακρύνθηκε από την γραμμή της Κρήτης, ενώ η παραίτηση του Σπύρου Πασχάλη, Διευθύνοντα Συμβούλου του Ομίλου Attica στον οποίο ανήκει η Blue Star Ferries, δεν είναι ικανή από μόνη της να βοηθήσει με κάποιο τρόπο.
Κατά την άποψη αρκετών θα ακολουθήσουν και άλλες παραιτήσεις, αλλά το ερώτημα που προκύπτει αβίαστα είναι το τι θα προσφέρουν οι παραιτήσεις αυτές.
Θα ικανοποιηθεί το περί δικαίου αίσθημα; Μάλλον όχι. Θα γίνει η Ελληνική ακτοπλοΐα καλύτερη; Σίγουρα όχι. Θα διασώσουν την εικόνα της Blue Star Ferries; Ούτε κατά διάνοια. Η ζημιά έχει γίνει και είναι ανεπανόρθωτη.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός. Αρκεί να ανατρέξει στο πρόσφατο, αλλά και στο παλαιότερο παρελθόν για να δει τι συνέβη στις εταιρίες της ακτοπλοίας που εμπλέκονταν σε περιστατικά που είχαν προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις της κοινής γνώμης.
Μπορεί αυτό που συνέβη στην περίπτωση της Blue Star Ferries να μην έχει καμιά απολύτως σχέση με αυτό που συνέβη στην περίπτωση του «Εξπρες Σαμίνα» της Minoan Flying Dolphins, ή του «Ηράκλειον» της Typaldos Lines, αλλά ο αντίκτυπος είναι εξίσου ισχυρός αν όχι ισχυρότερος.
Στις δύο προηγούμενες περιπτώσεις η κοινωνία βίωσε δύο τραγικά ναυτικά ατυχήματα. Δεν τα είδε, αλλά τα έπλασε στο νου της από τις μαρτυρίες και τις καταθέσεις των διασωθέντων.
Στην περίπτωση του Blue Horizon όμως είδε, παρολίγον live, ναυτικούς οι οποίοι αντί να προσφέρουν την βοήθεια τους σε έναν να ανήμπορο άνθρωπο, να τον σπρώχνουν με μανία στον θάνατο.
Αυτές οι εικόνες θα στοιχειώνουν για πάντα την Blue Star Ferries.
