Καθ’ οδόν πλέον προς τις εκλογές, οι δημοσκοπήσεις αποκτούν όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Και τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα δεν προκύπτουν από ποσοτικά, όσο από τα ποιοτικά στοιχεία των δημοσκοπήσεων, οι οποίες είναι γεμάτες από γκρίζες ζώνες.
Τα μυστήρια της γκρίζας ζώνης είναι πολλά, ενώ το ποσοστό των αναποφάσιστων κινείται σταθερά στο 10%-12% σε όλες τις έρευνες, γεγονός που σημαίνει ότι έχουμε πλέον φτάσει σε ένα «σκληρό πυρήνα».
Γνωρίζουμε πως σκέφτονται αυτοί οι άνθρωποι; Πολύ φοβάμαι πως όχι. Ναι, πιθανόν να υποψιαζόμαστε κάποιες τάσεις. Αλλά είναι αμφίβολο αν οι δημοσκόποι ξέρουμε τι πραγματικά πιστεύουν.
Το δείχνουν οι απαντήσεις που παίρνουμε σε ερωτήματα, όπως «ανάμεσα σε ποια δύο βασικά κόμματα ταλαντεύεστε» ή «κατά βάση σε ποιο κόμμα είστε πιο κοντά». Στο πρώτο ερώτημα περίπου το 45%- 50% δεν απαντά, ενώ στο δεύτερο, το ποσοστό αυτό φτάνει στο 70%-75%.
Η κομματική προέλευση
Πιο εύκολη κάπως είναι να εντοπιστεί η κομματική τους προέλευση.
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της OPINION POLL, με το 10.2% να είναι αναποφάσιστοι, το 22.6% αυτών προέρχεται από την Ν.Δ, το 18.5% από το ΣΥΡΙΖΑ, το 6.1% από το ΠΑΣΟΚ, το 2.9% από το Κ.Κ.Ε, το 4.3% από το ΜΕΡΑ 25, ενώ το 5.8% είχε ψηφίσει άλλο κόμμα.
Στις προηγούμενες εκλογές, το 12.1%, είτε απείχε, είτε δεν είχε ψηφίσει, λόγω ηλικίας και το 17.2% δεν απάντησε ποτέ στο ερώτημα «τι ψηφίσατε».
Αυτό που προκύπτει για τα δύο πρώτα κόμματα από τα οποία φαίνεται και να προέρχονται τα πιο μεγάλα ποσοστά αναποφάσιστων, είναι ότι το 2.7% είχε ψηφίσει το 2019 τη Ν.Δ και το 1.9% το ΣΥΡΙΖΑ. Το ίδιο ισχύει και αν θελήσουμε να δούμε την ηλικιακή κατανομή, τον αυτοπροσδιορισμό, κ.ό.κ.
Τι σας εκφράζει καλύτερα;
Η πραγματική δυσκολία έγκειται στην διερεύνηση των τωρινών πολιτικών προσανατολισμών και επιλογών τους. Απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να δοθεί μόνο μέσω των απαντήσεών τους σε άλλες, βασικές και πολιτικά κρίσιμες ερωτήσεις.
Στην έρευνα της OPINION POLL φαίνεται για παράδειγμα, ότι μόνο το 23.6% των αναποφάσιστων δηλώνει πολύ και αρκετά ικανοποιημένο από το έργο της κυβέρνησης, όταν σε όλο το δείγμα των ερωτηθέντων, ο βαθμός ικανοποίησης φτάνει στο 37.9% (δηλαδή στους αναποφάσιστους το ποσοστό είναι 14.3% χαμηλότερα).
Ταυτόχρονα, μόνο το 12.5% θεωρεί ότι θα ήταν καλύτερα τα πράγματα αν αυτά τα χρόνια είχαμε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, όταν στο σύνολο του δείγματος, θετικά απαντά το 20% (7.5% χαμηλότερα), αρνητικά το 36.8%, ενώ ο μέσος όρος κινείται στο 48.3%. Οσο για την άποψη, «θα ήταν ίδια», την υιοθετεί το 42.8%.
Ταυτόχρονα, οι αναποφάσιστοι, προτιμούν αυτοδύναμη κυβέρνηση Ν.Δ σε ποσοστό μόλις 16.3% και κυβέρνηση με κορμό την Ν.Δ σε ποσοστό μόνο 9.8%. Αυτοδύναμη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προτιμά μόλις το 2.2% και κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ μόνο ένα 12%.
Εν ολίγοις κυβέρνηση με Ν.Δ επιλέγει το 26.1% (όταν το αντίστοιχο ποσοστό στο σύνολο του δείγματος είναι 42.2%) έναντι 14.2% που επιλέγει κυβέρνηση με ΣΥΡΙΖΑ (όταν την άποψη αυτή εκφέρει το 25.1% στο σύνολο των ερωτηθέντων).
Στον αντίποδα, υψηλά ποσοστά συγκεντρώνει στους αναποφάσιστους η προτίμηση για οικουμενική ή μια άλλη κυβέρνηση που αθροιστικά επιλέγει το 41.3%.
Τα επόμενα ευρήματα όμως έχουν ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Στην ερώτηση για τον καταλληλότερο Πρωθυπουργό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης συγκεντρώνει μεταξύ των αναποφάσιστων το 30.8% έναντι 19.3% του Αλέξη Τσίπρα (στο σύνολο τα αντίστοιχα ποσοστά κυμαίνονται σε 45.6% έναντι 24.7%).
Ποια είναι η πρώτη προτίμηση των αναποφάσιστων; Ο «Κανένας». Τον επιλέγει το 45.7%, όταν στο σύνολο του δείγματος η επιλογή αυτή συγκεντρώνει μόνο 26.9%.
Αντισυστημικές λύσεις
Τι μας δείχνουν τα παραπάνω ευρήματα; Ενα πυρήνα επιφυλακτικών πολιτών απέναντι και στα δύο μεγάλα κόμματα, με πολύ πιο έντονες τάσεις απόρριψης.
Όταν και τα δύο μεγάλα κόμματα, που σαφώς θεωρούνται συστημικά, αμφισβητούνται τόσο έντονα από τους αναποφάσιστους, μεταξύ των οποίων το 45.7% επιλέγει ως καταλληλότερο για Πρωθυπουργό τον «Κανένα», τότε είναι φανερό, ότι ένα σοβαρό τμήμα της κοινωνίας αισθάνεται «εκτός των τειχών». Νιώθει ότι κανείς δεν το εκφράζει.
Είναι ο ορισμός του κινδύνου της αναζήτησης αντισυστημικών λύσεων, πόσο μάλλον όταν πέραν των δύο μεγάλων κομμάτων, ούτε και τα μικρότερα, δείχνουν να εκφράζουν τη «γκρίζα» αυτή δημοσκοπικά, ζώνη.
Αν όλοι υπάγονται στο «σύστημα», τότε ποια άραγε είναι η λύση για αυτή την ομάδα; Μήπως η αποχή; Μήπως η αναζήτηση ακραίων φωνών από τα δεξιά της Ν.Δ και από την άκρα αριστερά;
Εικασίες μόνο μπορεί να γίνουν, ενώ ακόμη και στοιχεία για την εισοδηματική κατάσταση και την ιδεολογία των αναποφάσιστων, δεν είναι σίγουρο ότι βοηθούν.
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της ALCO, από οικονομικής άποψης, το 57% των αναποφάσιστων προέρχεται από όσους έχουν μισθούς έως 1500 ευρώ. Ιδεολογικά, το 8% αυτοκαθορίζονται ως δεξιοί, το 12% ως Κεντροδεξιοί, το 21% ως Κεντρώοι, το 14% ως Κεντροαριστεροί, το 3% ως Αριστεροί και το 34% απαντούν ότι δεν είναι τίποτα από αυτά.
Όσον αφορά στα κριτήρια με τα οποία θα ψηφίσουν οι αναποφάσιστοι υπάρχουν κάποιες μικρές τροποποιήσεις σε σχέση με το σύνολο του δείγματος, χωρίς ωστόσο να αλλάζει η μεγάλη εικόνα.
Προηγούνται, η Οικονομία με 36.7%, η ακρίβεια με 24.1%, τα εθνικά θέματα με 18.2% και ο αρχηγός/ κατάλληλος για Πρωθυπουργός με 10.2%. Στην αξιολόγησή τους ωστόσο, αναβαθμισμένο ρόλο έχουν και άλλα θέματα, όπως η λειτουργία των θεσμών (19%), η διαχείριση του δημοσίου χρήματος (8.8%), η εγκληματικότητα/ παραβατικότητα (8%), οι υποψήφιοι (6.8%) και η ιδεολογική ταύτιση (6%). Σημειώνεται ότι όπως και στο σύνολο του δείγματος, έτσι και στους αναποφάσιστους, το θέμα των υποκλοπών ως παράγων/ κριτήριο ψήφου αναφέρεται μόνο από το 2.5%.
Συμπερασματικά πρόκειται για ένα δύσκολο ακροατήριο στο σύνολό του, για πολίτες που προβληματίζονται και δεν πείθονται εύκολα, αφού καμία από τις προτεινόμενες λύσεις δεν τους ενθουσιάζει. Η δυνατότητα να τους προσεγγίσουν τα κόμματα δεν είναι εύκολη, ο χώρος δύσκολα μπορεί να προσδιοριστεί πολιτικά και σε ένα τμήμα του, είναι έντονες οι απορριπτικές και αντισυστημικές ροπές.
Η διεκδίκηση της ψήφου τους είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση και διόλου απίθανο αυτοί οι πολίτες (όσοι αποφασίσουν να προσέλθουν στην κάλπη), να επιλέξουν το κόμμα που θα ψηφίσουν, την τελευταία στιγμή.
Σε κάθε πάντως περίπτωση, είτε μας αρέσει, είτε όχι, ένας αντισυστημικός κίνδυνος ελλοχεύει στη μεγάλη αυτή δεξαμενή. Ακόμα και αν δεν εκφραστεί πολύ έντονα στις επόμενες κάλπες, ο κίνδυνος θα είναι εκεί, παρών.
* Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι Διευθυντής Ερευνών της Opinion Poll
