Περίπου 9,5 δισ. είναι το εκτιμώμενο ύψος των επενδύσεων τα τελευταία 5 έτη σε έργα δημιουργίας μονάδων ΑΠΕ, συνοδευτικά έργα και έργα υποδομών και δικτύων.
Όπως διαπιστώνει η διαΝΕΟσις, ο ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός ερευνητικός οργανισμός ανάλυσης και μελέτης σε έκθεσή του, ο τομέας των ΑΠΕ αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα επενδύσεων σε νέο πάγιο και παραγωγικό κεφάλαιο που γίνονται στην ελληνική αγορά.
Ο αυξητικός ρυθμός και το θετικό πρόσημο
Σήμερα, οι ΑΠΕ που λειτουργούν είναι συνολικής ισχύος 15 γιγαβατώρες (GW), ενώ η δυνατότητα υποδοχής του υπάρχοντος συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται σε 28 έως 30 GW.
Από το 2019 έως το 2024, η αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, πλην υδροηλεκτρικών, υποδηλώνει μέσο ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης 15,6%.
Το 2024, η πλειονότητα (55,3%) της ζητούμενης ηλεκτρικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο σύστημα της Ελλάδας καλύφθηκε από ΑΠΕ.
Αυτό επιτεύχθηκε για πρώτη φορά το 2023 (51,4%), με το μερίδιο κάλυψης να αυξάνεται γρήγορα.
Η συνολική καθαρή παραγωγή ξεπέρασε το 2024 τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 307 MWh. Με απλά λόγια, η ανάγκη για εισαγωγές μηδενίστηκε πέρυσι και θεωρητικά η χώρα θα μπορούσε να εξάγει ένα οριακό πλεόνασμα, περίπου 0,6% της ζήτησης.
Επιπλέον, η διείσδυση των ΑΠΕ στο εγχώριο ενεργειακό μείγμα είχε θετικό αντίκτυπο και ως προς την απεξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τις εισαγωγές ενεργειακών αγαθών από το εξωτερικό, ενώ διαμορφώθηκε η δυνατότητα επέκτασης των εξαγωγών.
Η ανάπτυξη του κλάδου των ΑΠΕ συνέβαλε σημαντικά στην απεξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από την καύση άνθρακα αλλά και τις ακόλουθες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Τα προβλήματα χωρητικότητας στο δίκτυο
Ωστόσο, αναδείχθηκαν αρκετές σημαντικές προκλήσεις για τον κλάδο αλλά και τα βασικά «αγκάθια» με το φαινόμενο των περικοπών και τις τεχνικές απώλειες να αποτελούν τα κυριότερα εμπόδια.
Οι αριθμοί δείχνουν πως το εγχώριο δίκτυο σταθμών και υποσταθμών δεν είναι κατάλληλα σχεδιασμένο, ώστε να ευνοεί την παραγωγή από ΑΠΕ.
Ειδικότερα, καταγράφονται σημαντικά προβλήματα χωρητικότητας σχεδόν στο 1/4 των μετασχηματιστών υψηλής προς μέσης τάσης του ΔΕΔΔΗΕ. Από τους συνολικά 453 μετασχηματιστές, 29 έχουν εξαντλήσει το θερμικό τους περιθώριο, 82 έχουν εξαντλήσει το περιθώριο στάθμης βραχυκύκλωσης και 5 έχουν εξαντλήσει ταυτόχρονα και τα δύο αυτά περιθώρια.
Για παράδειγμα, μια νέα μονάδα ΑΠΕ τοποθετημένη σε ένα λιγότερο βολικό σημείο για το δίκτυο, η οποία παράγει διαφορετικές ποσότητες μέσα στην ημέρα, μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη τεχνική απώλεια. Πώς ακριβώς; Η παραγόμενη ενέργεια κάποιες ώρες της ημέρας μπορεί να εξαντλεί τις δυνατότητες απορρόφησης από το τοπικό δίκτυο και γι’ αυτό θα πρέπει να μεταφερθεί σε πιο μακρινούς «παρακαμπτήριους» σταθμούς και υποσταθμούς του δικτύου, αυξάνοντας επομένως και την απώλεια.
Καθώς η ηλεκτρική ενέργεια περνάει στο δίκτυο μεταφοράς και διανομής, ένα μέρος της χάνεται σε θερμότητα στους αγωγούς και σε ηλεκτρομαγνητικό πεδίο στους μετασχηματιστές του δικτύου.
Το ελληνικό δίκτυο σταθμών και υποσταθμών δεν είναι κατάλληλα σχεδιασμένο ώστε να ευνοεί την παραγωγή από ΑΠΕ. Ένα καλύτερα σχεδιασμένο δίκτυο, περισσότερο προσαρμοσμένο στις ανάγκες των ΑΠΕ και συχνότερα προσαρμοζόμενο σε νεότερες ανάγκες, θα μπορούσε να περιορίσει τέτοιες απώλειες.
Επιπλέον, καταγράφονται σημαντικά προβλήματα χωρητικότητας, σχεδόν στο 1/4 των μετασχηματιστών υψηλής προς μέση τάσης του ΔΕΔΔΗΕ.
Κάποιες τεχνολογίες ΑΠΕ, όπως π.χ. τα φωτοβολταϊκά, παράγουν δυσανάλογη ποσότητα ενέργειας κάποιες ώρες της ημέρας, π.χ. με την ηλιοφάνεια. Αντίστοιχα, άλλες τεχνολογίες, όπως οι ανεμογεννήτριες, εξαρτώνται από την περιοδικότητα καιρικών φαινομένων. Καθώς δεν υπάρχουν εξελιγμένες τεχνολογίες αποθήκευσης και τα δίκτυα έχουν περιορισμένη χωρητικότητα, το πλεόνασμα που προκύπτει λόγω των παραπάνω περιορισμών δεν μπορεί να αξιοποιηθεί πάντα.
860 γιγαβατώρες (GWh) πράσινης ενέργειας περικόπηκαν στην Ελλάδα το 2024 λόγω της μειωμένης δυνατότητας αποθήκευσης της ενέργειας αυτής. Το μέγεθος αυτό αντιστοιχεί στο 3,3% της συνολικής παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το ίδιο διάστημα και είναι υπερδιπλάσιο του αντίστοιχου του 2023.
Αν μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε αυτήν την ποσότητα χαμένης πράσινης ενέργειας, τότε το μερίδιο των ΑΠΕ στην κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο σύστημα θα αυξανόταν κατά 1,7 ποσοστιαία μονάδα (από 55,3% σε 57%). Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να έχει καθαρές εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας πάνω από 1,1 τεραβατώρες (TWh).
Οι προτάσεις
Η ανάλυση διατυπώνει κατευθύνσεις πολιτικής σε πέντε άξονες. Προτείνει:
1. Μείωση της διαχρονικής γραφειοκρατίας (απαλλοτριώσεις, περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, κατασκευαστικοί διαγωνισμοί, επίλυση προσφυγών κτλ.) που σχετίζεται με την πραγματοποίηση απαραίτητων έργων υποδομής.
2. Εύρεση επαρκούς ηλεκτρικού χώρου για όλες τις επερχόμενες μονάδες ΑΠΕ προκειμένου να μην ανακοπεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα.
3. Εξηλεκτρισμός σημαντικού μέρους των αναγκών ενέργειας που καλύπτονται σήμερα από άλλα ενεργειακά αγαθά (π.χ. οι ενεργειακές ανάγκες μετακίνησης/μεταφοράς).
4. Ανάπτυξη των δυνατοτήτων αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας.
5. Αναβάθμιση των διεθνών διασυνδέσεων του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος.
