Πόσο θα κοστίζουν φέτος τον χειμώνα το ηλεκτρικό ρεύμα, το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο; Αρκούν το νέο μοντέλο επιδοτήσεων στην ηλεκτρική ενέργεια και τα επίπεδα του επιδόματος θέρμανσης; Πώς επηρεάζει τις τιμές το φέσι κοντά στο 1 δισ που έχουν ρίξει στους παρόχους οι καθ' έξιν κακοπληρωτές ; Και ποιες θα είναι οι καιρικές συνθήκες φέτος στη χώρα; 'Ηπιες, όπως περσι;
Τα δεδομένα φέτος στο ενεργειακό είναι εντελώς διαφορετικά από το χειμώνα του 2022-2023. Και μπορεί να μην υπάρχει η αγωνία για δελτίο στη θέρμανση και το ρεύμα, καθώς ο Πούτιν δεν έχει πια την περσινή δύναμη για ένα ενεργειακό μπλακ άουτ, ωστόσο τα πράγματα δεν έχουν ηρεμήσει.
Η νευρικότητα είναι παρούσα παντού στις αγορές, τα σκαμπανεβάσματα συνεχή, και με κάθε αρνητική είδηση οι τιμές ανηφορίζουν, όπως το πετρέλαιο την Παρασκευή που έπιασε τα 94 δολάρια μετά την ανακοίνωση της Μόσχας ότι περιορίζει τις εξαγωγές, κίνηση που ερμηνεύτηκε ως μια νέα απόπειρα εργαλειοποίησης του ενεργειακού από τον Πούτιν. Αλλά η πιο ουσιαστική διαφορά έχει να κάνει με το τέλος των οριζόντιων επιδοτήσεων.
Το μεγάλο στοίχημα είναι πώς χωρίς κανένα πλέον οριζόντιο μέτρο στήριξης θα καταστεί εφικτό να διατηρηθούν οι τιμές σε λογικά επίπεδα σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα, σε σχέση με πέρυσι.
Το δεύτερο στοίχημα είναι πώς δε θα επιβαρυνθούν οι καταναλωτές όταν από τις αρχές του 2024, επανέλθουν στα τιμολόγια ρεύματος οι ρήτρες αναπροσαρμογής και τα νοικοκυριά θα είναι εντελώς εκτεθειμένα στις χρηματιστηριακές μεταβολές, χωρίς μηχανισμό επιδοτήσεων.
Και το τρίτο αφορά τη συνεχιζόμενη διόγκωση των ανεξόφλητων οφειλών από τους κακοπληρωτές, οι οποίες μεγαλώνουν συνεχώς απ’ όσους εκμεταλλεύονται το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης από πάροχο σε πάροχο, αφήνοντας πίσω τους φέσια, που κινούνται πλέον κοντά στο 1 δισ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, αν εξέλιπε αυτός ο διογκούμενος κίνδυνος και οι εταιρείες έγραφαν μικρότερες επισφάλειες στους ισολογισμούς, τα τελικά τιμολόγια μπορεί να ήταν 5-10% χαμηλότερα.
Πηγή: Shutterstock
1. Το μέτωπο των τιμών
Η αστάθεια των ενεργειακών αγορών δείχνει ότι η κρίση δεν έχει παρέλθει. Η τιμή του μπρεντ σκαρφάλωσε στα 94 δολάρια μετά την απόφαση της Μόσχας να περιορίσει τις εξαγωγές ντίζελ για μεταφορές, θέρμανση και βιομηχανία, με το επιχείρημα ότι θέλει να σταθεροποιήσει την εγχώρια αγορά. Άλλοι θεωρούν ότι είναι πρόσκαιρη, άλλοι βλέπουν μια νέα προσπάθεια του Πούτιν να εργαλειοποιήσει τις εξαγωγές ενέργειας, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μπαίνει στον 20ο μήνα.
Το επόμενο έτος οι τιμές θα κινηθούν σε ένα εύρος μεταξύ 90 και 110 δολαρίων, θα ανέβουν ακόμη ψηλότερα το 2025 ενώ μπορεί να δούμε και 150 δολάρια το βαρέλι μέχρι το 2026, προειδοποίησε ο επικεφαλής της έρευνας ενεργειακών μετοχών στην ΕΜΕΑ της JPMorgan, Κρίστιαν Μάλεκ. ««Προσδεθείτε. Θα είναι ένας πολύ ασταθής υπερκύκλος», δήλωσε ο Μάλεκ στο Bloomberg, αναφερόμενος στις επιπτώσεις από την έλλειψη επενδύσεων σε νέα παραγωγή πετρελαίου.
Ανεξάρτητα των παραπάνω, αν η χειμερινή σεζόν ξεκινούσε σήμερα, η τιμή στο πετρέλαιο θέρμανσης θα ήταν 1,5 ευρώ, όχι μακριά από την περυσινή, η οποία όμως είχε προκύψει από την κρατική οριζόντια επιδότηση και την πρόσθετη επιδότηση από τα διυλιστήρια. Το επίδομα φέτος θα είναι στα περσινά επίπεδα (350 ευρώ), τα εισοδηματικά κριτήρια θα είναι διευρυμένα για οικογένειες με παιδιά, αλλά επίδομα στην αντλία δεν θα υπάρξει.
Αντίστοιχη νευρικότητα υπάρχει και στην αγορά του φυσικού αερίου, από την οποία εξαρτώνται οι τιμές χονδρικής στον ηλεκτρισμό, δηλαδή τα τιμολόγια στο ρεύμα. Ένας μήνας απεργιών στις μεγάλες μονάδες εξαγωγής LNG της Chevron στην Αυστραλία ήταν αρκετός για να ανεβάσει τον Αύγουστο μια ανάσα από τα 50 ευρώ/ MWh τις τιμές στο ολλανδικό χρηματιστήριο, παρ’ ότι στην καρδιά του καλοκαιριού η ζήτηση στην Ευρώπη ήταν πολύ χαμηλή. Αλλά και μετά τη λήξη της απεργίας, οι τιμές δε «βούτηξαν», αλλά παραμένουν σταθερά στα 40 ευρώ. Όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, που όπως είπαμε, διαμορφώνεται από τις διακυμάνσεις στο αέριο, κινείται τους τελευταίους μήνες στην περιοχή των 100 ευρώ / MWh, με την Ελλάδα να κατέχει σταθερά μια από τις τρεις υψηλότερες τιμές στην ΕΕ.
Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που η κυβέρνηση χρειάστηκε να διαθέσει τα μεγαλύτερα ποσά για επιδοτήσεις στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, προκειμένου να περιορίσει τις επιβαρύνσεις. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Ρυθμιστική Ενέργειας (ACER), η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στην Ευρώπη σε επιδοτήσεις για το 2022 και το 2023. Ανήλθαν στο 8,5% του ΑΕΠ. Σήμερα μάλιστα επειδή, απουσιάζουν οι πολλές ΑΠΕ και το φυσικό αέριο κυριαρχεί στο ενεργειακό μείγμα με 35%, η χονδρεμπορική τιμή θα φτάσει τα 111 ευρώ. Εκτιμήσεις ότι θα υποχωρήσουν το επόμενο διάστημα οι τιμές στο φυσικό αέριο δεν υπάρχουν.
Πηγή: Shutterstock
2. Το τέλος των οριζόντιων επιδοτήσεων από το 2024
Το επόμενο στοίχημα για την κυβέρνηση είναι το πώς η κατάργηση των οριζόντιων επιδοτήσεων από το 2024, το νέο μοντέλο διεύρυνσης της ομπρέλας προστασίας για τους ευάλωτους, κυρίως όμως η κατάργηση του πλαφόν στη χονδρεμπορική αγορά (μηχανισμός ανάκτησης υπερεσόδων), θα καταφέρουν να συγκρατήσουν τις τιμές στο ρεύμα.
Η κυβέρνηση δεν κρύβει την ανησυχία της για επιβαρύνσεις από την επανεμφάνιση της ρήτρας αναπροσαρμογής που θα συνοδεύει τα νέα τιμολόγια και τη μετακύλιση των χρηματιστηριακών διακυμάνσεων, χωρίς μέτρα στήριξης. Το υπ. Ενέργειας ενημερώθηκε πρόσφατα για έρευνα που έχει ξεκινήσει η ΡΑΑΕΥ σχετικά με τις τιμές ρεύματος στη χονδρεμπορική αγορά, και ειδικά για τις προσφορές των παραγωγών, ειδικά τις βραδινές ώρες, όταν πέφτει η παραγωγή των φωτοβολταϊκών.
Το στοίχημα συγκράτησης των τιμών στο ρεύμα στα περσινά επίπεδα είναι μείζον διακύβευμα για την κυβέρνηση και τον υπ. Ενέργειας Θ. Σκυλακάκη, ο οποίος σε αντικατάσταση της οριζόντιας ενίσχυσης, ανεξαρτήτως εισοδήματος και οικονομικής επιφάνειας, όπως ισχύει σήμερα, επεξεργάζεται ένα νέο μοντέλο επιδοτήσεων, παρόμοιο με εκείνο του επιδόματος θέρμανσης, με έμφαση τους ευάλωτους. Στην «εξίσωση» μπαίνει μια 3η κατηγορία «Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου» (ΚΟΤ), προκειμένου να διευρυνθεί η ομπρέλα προστασίας όσων δαπανούν για ενέργεια πολύ μεγάλο τμήμα του εισοδήματος τους, με κριτήρια γεωγραφικά και βαθμοημερών, αξιοποιώντας το μηχανισμό ενίσχυσης για το πετρέλαιο θέρμανσης. Στοιχεία του νέου μοντέλου μπορεί επίσης να είναι τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.
Στις ανακοινώσεις θα συμπεριλαμβάνεται και το νέο ειδικό τιμολόγιο για πολύτεκνους στο οποίο είχε αναφερθεί ο κ. Σκυλακάκης κατά τη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης. Μια νομοθετική πρωτοβουλία, η οποία θα υλοποιηθεί με βάση και τη σχετική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έκρινε ότι πρέπει να επανέλθει το πολυτεκνικό τιμολόγιο, το οποίο είχε καταργηθεί το 2018 επί υπουργίας Γ. Σταθάκη.
Τι δείχνουν όλα τα παραπάνω; Το πάπλωμα του προϋπολογισμού έχει, όπως έχει πει κατ' επανάληψη και ο υπ. Εθνικής Οικονομίας συγκεκριμένο μήκος, και τα επιδόματα από το νέο έτος θα είναι απολύτως στοχευμένα, θα αφορούν κυρίως τους αδύναμους, αφού ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 0,7% είναι αδιαπραγμάτευτος. Μόνο εφόσον η Ευρώπη βρεθεί μπροστά σε μια νέα ενεργειακή κρίση, θα συζητηθεί η επάνοδος των οριζόντων ενισχύσεων, για την οποία η ίδια η Κομισιόν έχει αφήσει ανοιχτό το παράθυρο στο κακό σενάριο.
Πηγή: Shutterstock
3. Ποιοί πληρώνουν το φέσι 1 δισ των κακοπληρωτών
Η απάντηση στο ερώτημα είναι οι συνεπείς καταναλωτές. Η μείωση των τιμών στο ρεύμα περνά αναγκαστικά και από τη μάχη με τους κακοπληρωτές, το τρίτο στοίχημα της ηγεσίας του υπ. Ενέργειας. Εδώ, ισχύει ακριβώς ό,τι και με τους φοροφυγάδες. Αυτός που δεν πληρώνει το ρεύμα επί της ουσίας κλέβει στην πράξη εκείνους που πληρώνουν κανονικά. Τους συνεπείς.
Το φαινόμενο του «ενεργειακού τουρισμού» έχει ενταθεί από τον Ιούλιο του 2022, οπότε καθιερώθηκε το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης των καταναλωτών από πάροχο σε πάροχο, χωρίς «πέναλτι», προκειμένου να αναζητούν το φθηνότερο τιμολόγιο, χωρίς καμία υποχρέωση αποζημίωσης στον προηγούμενο. Στόχος του μέτρου ήταν να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός, ωστόσο μόνο προβλήματα προκάλεσε.
Εκτιμάται ότι το συνολικό φέσι στην αγορά έχει ανέβει κοντά στο 1 δισ και οι στρατηγικοί κακοπληρωτές ξεπερνούν τους 30.000. Τώρα το υπουργείο Ενέργειας, αφού διαχωρίσει αυτούς που απλώς «ξέχασαν» να πληρώσουν έναν λογαριασμό από τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, εξετάζει τη δημιουργία ενός «Ενεργειακού Τειρεσία», ο οποίος θα δείχνει τη διαχρονική συμπεριφορά κάθε πελάτη. Εάν δηλαδή φεσώνει συστηματικά σε βάθος χρόνου τους παρόχους που του προμηθεύουν ρεύμα. Και επίσης θα δίνει, σύμφωνα με τις πληροφορίες, το δικαίωμα στον προηγούμενο πάροχο να δώσει εντολή στον ΔΕΔΔΗΕ να του κόψει το ρεύμα, ενώ παράλληλα, στην πλατφόρμα του διαχειριστή, το όνομά του θα συνοδεύεται από ειδική σήμανση, ορατή σε όλη την αγορά.
Το διογκούμενο πρόβλημα συνδέεται άμεσα με τις τιμές στο ρεύμα. Όποιες ζημιές έχει μια εταιρεία, πρέπει κάπως να τις εξουδετερώσει. Πώς; Τις προσθέτει στο μεικτό της κέρδος, μαζί με προμήθειες, κόστη μισθοδοσίας, λειτουργικά, επισφάλειες, επιβαρύνοντας επί της ουσίας το τελικό τιμολόγιο. Έστω και ένα τμήμα να εισπράττονταν από τα σημερινά ανεξόφλητα χρέη και να έμπαινε φρένο στην αύξηση τους, θα είχαμε χαμηλότερες τιμές στο ρεύμα, 5%-10%, εκτιμούν κύκλοι της αγοράς.
