Κοντεύει ένας χρόνος από τότε που η τιμή του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου (Dutch TTF) είχε αγγίξει τα 350 Ευρώ/Mwh, τιμή που ήταν τουλάχιστον 15 φορές μεγαλύτερη από τη μέση τιμή του τα προηγούμενα δέκα και πλέον χρόνια. Όπως θυμόμαστε πολύ καλά, το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την περίοδο όπως και για αρκετούς μήνες πριν, από την αρχή σχεδόν του 2022, άγγιζε ή και ξεπερνούσε μερικές φορές τα όρια του πανικού.
Πανικός σχετικά με τις συνέπειες της υψηλής τιμής του φυσικού αερίου αλλά και του πετρελαίου και της βενζίνης και κατ’ επέκταση της πολύ υψηλής τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος. Πανικός και σχετικά με τις πιθανές ελλείψεις καυσίμων ή ηλεκτρικής ενέργειας για τον χειμώνα του 2022 - 2023.
Ευτυχώς, αρκετά σύντομα φάνηκε πως οι φόβοι ήταν υπερβολικοί. Και αναφορικά με την τιμή των καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας και αναφορικά με την επάρκειά τους. Παρόλα αυτά όμως, είχε ήδη γίνει μία πολύ μεγάλη ζημιά που ακόμα δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως. Αναφερόμαστε στις συνέπειες της τεράστιας αύξησης της τιμής των καυσίμων και της ενέργειας στους προϋπολογισμούς των κρατών και των επιχειρήσεων και στις τσέπες των πολιτών. Μπορεί οι τιμές που πληρώνουμε αυτές τις μέρες να είναι αισθητά χαμηλότερες από αυτές πριν έναν χρόνο αλλά εξακολουθούν να είναι αρκετά υψηλότερες από αυτές του 2021. Και βέβαια, έχουν παραμείνει και οι αυξήσεις στις τιμές πολλών αγαθών και υπηρεσιών που ανέβηκαν σημαντικά εξαιτίας ή (σε ορισμένες περιπτώσεις) με την ευκαιρία της αύξησης του κόστους των καυσίμων και της ενέργειας.
Έχοντας υπόψη μας όλα αυτά, δεν μας κάνει καθόλου εντύπωση η ανησυχία που καταλαμβάνει τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών όταν εμφανίζονται σημάδια αφύπνισης στις τιμές των καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας. Και είναι αλήθεια πως τώρα τελευταία έχουν εμφανιστεί ορισμένες τέτοιες ενδείξεις σε αρκετούς τομείς. Ξεκινώντας από το ευρωπαϊκό φυσικό αέριο, το οποίο έχει σταματήσει πλέον την έντονη πτωτική του πορεία, αφού από τα 350 Ευρώ /Mwh του περσινού Αυγούστου «έγραψε» τιμές κοντά στα 25 Ευρώ/Mwh προς το τέλος της άνοιξης και μέσα στον Ιούλιο. Φαίνεται όμως πως η πορεία προς χαμηλότερες τιμές είναι πλέον αρκετά πιο δύσκολη, καθώς είναι πλέον αρκετά συχνό το φαινόμενο των απότομων ανοδικών κινήσεων.
Παρά το γεγονός πως η απότομη άνοδος ξεφουσκώνει σχετικά γρήγορα, είναι γεγονός πως το συμβόλαιο του Dutch TTF ανεβαίνει πλέον με μεγάλη άνεση πάνω από τα 40 Ευρώ/Mwh και δίνει την εντύπωση πως θα μπορούσε να κινηθεί και πιο ανοδικά. Το γεγονός πως οι δεξαμενές φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι γεμάτες κατά τουλάχιστον 90% δεν είναι αρκετό για να καθησυχάσει τις αγορές και τους συναλλασσόμενους στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων, καθώς κοιτούν αρκετούς μήνες μπροστά. Η πιο πρόσφατη αφορμή για αυτές τις ανοδικές κινήσεις ήρθε από την μακρινή Αυστραλία, η οποία είναι μία από τις τρεις μεγαλύτερες παγκόσμιες δυνάμεις στις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Όπως έχει αναφερθεί διεξοδικά στον διεθνή Τύπο, αυτό που ανησυχεί τις αγορές είναι το ενδεχόμενο της διατάραξης της εργασιακής ειρήνης μεταξύ των εταιρειών που διαχειρίζονται τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και των εργαζομένων σε αυτά και στις εγκαταστάσεις υγροποίησής του. Με λίγα λόγια, υπάρχει πιθανότητα να ξεκινήσουν απεργίες οι οποίες θα προκαλέσουν μείωση των φορτίων LNG από την Αυστραλία προς τον υπόλοιπο κόσμο.
Το γεγονός πως η Ευρώπη δεν εισάγει σημαντικές ποσότητες LNG από την Αυστραλία δεν σημαίνει πως δεν θα δημιουργηθούν προβλήματα στις ευρωπαϊκές χώρες. Αν οι χώρες της Ασίας αναγκαστούν να ζητήσουν LNG από άλλες πηγές, τότε μπορεί να ξεκινήσει ένας νέος ανταγωνισμός για την εξασφάλιση φορτίων, αντίστοιχος με τον περσινό. Ήδη έχει ανεβεί και η τιμή του φυσικού αερίου στις ασιατικές αγορές, πράγμα που προκαλεί σε μεγάλο βαθμό και την αύξηση στην Ευρώπη.
Σχετικά με την άνοδο στην τιμή του αργού πετρελαίου και της βενζίνης, η κατάσταση είναι πιο απλή. Μπορεί η ζήτηση από την Κίνα να υπολείπεται της αναμενόμενης αλλά οι περικοπές στην παραγωγή αργού πετρελαίου που εφαρμόζουν οι χώρες του ΟΠΕΚ και του ΟΠΕΚ + έχουν αρχίσει να φέρνουν αποτέλεσμα, ειδικά από τη στιγμή που η Ρωσία φαίνεται πως έχει αρχίσει τη μείωση της δικής της παραγωγής. Η μείωση της προσφοράς έχει αρχίσει να λειτουργεί υποστηρικτικά προς την τιμή του αργού πετρελαίου στις διεθνείς αγορές, επηρεάζοντας ανάλογα και τις τιμές των προϊόντων διύλισης όπως η βενζίνη, το ντίζελ και τα αεροπορικά καύσιμα.
Ένας άλλος παράγων που προκαλεί ανησυχία είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ευρωπαϊκή πυρηνική βιομηχανία, στις επιδόσεις της οποίας στηρίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση σε περιόδους ενεργειακών κρίσεων. Οι συνέπειες της παραμέλησης του τομέα τις τελευταίες δεκαετίες φάνηκαν καθαρά πέρυσι, όταν πολλά από τα πυρηνικά εργοστάσια της Γαλλίας τέθηκαν εκτός λειτουργίας για πολύ σημαντικό χρονικό διάστημα καθώς η συντήρησή τους πήρε πολύ περισσότερο χρόνο από ότι συνήθως, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού.
Η αδυναμία των γαλλικών πυρηνικών εργοστασίων να δουλέψουν με τη συνηθισμένη τους απόδοση έπαιξε σημαντικό ρόλο σε πολλές περιπτώσεις μέσα στο 2022 όταν παρατηρήθηκαν οι μεγαλύτερες και πιο απότομες αυξήσεις στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.
Μία άλλη σημαντική εφεδρεία είναι αυτή των υδροηλεκτρικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που πολλές φορές καλούνται να δώσουν τη βοήθειά τους όταν απαιτηθεί από τις συνθήκες. Δυστυχώς, λόγω των πολύ μειωμένων βροχοπτώσεων σε πολλές περιπτώσεις τα φράγματα δεν έχουν το νερό που χρειάζεται για να μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά όταν αυτό χρειαστεί. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στην Ισπανία.
Όπως είπαμε και στην αρχή, οι ευρωπαϊκές δεξαμενές φυσικού αερίου είναι σχεδόν γεμάτες, προς το παρόν οι εξαγωγές φορτίων LNG από την Αυστραλία συνεχίζονται κανονικά και δεν αποκλείεται να επέλθει συνεννόηση μεταξύ των εταιρειών LNG και των εργαζομένων. Κανείς όμως δεν μπορεί, ούτε πρέπει, να είναι σίγουρος πως τα πράγματα θα εξελιχθούν με ομαλό τρόπο. Είναι αλήθεια πως οι περσινοί φόβοι αποδείχθηκαν υπερβολικοί, αλλά και ο εφησυχασμός είναι κάτι που πρέπει να αποφεύγεται.
Ένας κακός συνδυασμός γεγονότων, όπως π.χ. μίας παρατεταμένης απεργίας στην Αυστραλία με πρόωρη εμφάνιση ψυχρών μετώπων στην Ευρώπη ή την Ασία θα μπορούσε εύκολα να προκαλέσει ανοδική έκρηξη στις τιμές του φυσικού αερίου, έστω και προσωρινά, με αντίστοιχες συνέπειες στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας. Από αυτή την άποψη, δεν αδικούμε όποιον έχει αρχίσει να αισθάνεται άβολα βλέποντας τα ανοδικά σκιρτήματα στην τιμή του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου.
Δεν προτρέπουμε κανέναν να πανικοβληθεί, αλλά καλό θα είναι να θυμηθούμε πως πέρυσι τέτοια εποχή συζητούσαμε όλοι τους τρόπους με τους οποίους θα έπρεπε να εξοικονομήσουμε ενέργεια. Υποπτευόμαστε πως αυτό δεν απασχολεί πλέον τόσο έντονα τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις αρχές. Ελπίζουμε να μην ξαναβρεθούμε ξαφνικά σε συνθήκες παρόμοιες με τις περσινές αλλά η επαναφορά της λέξης «εξοικονόμηση» στο λεξιλόγιό μας είναι σίγουρα μία φρόνιμη κίνηση.
