Κάποτε η Ελλάδα κινδύνευε από μπλάκ άουτ λόγω της υψηλής ζήτησης. Σήμερα κινδυνεύει λόγω της χαμηλής ζήτησης και της υπερπροσφοράς ενέργειας από φωτοβολταϊκά τα μεσημέρια.
Η ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης ενός ηλεκτρικού συστήματος είναι η απόλυτη συνταγή για μπλακ άουτ. Η ασύμμετρη απειλή που μπορεί να ανατρέψει κάθε προγραμματισμό.
Το πρόβλημα είναι πανευρωπαϊκό. Τα μέχρι τώρα μέτρα για να αντιμετωπιστεί το τεράστιο gap μεταξύ της προσφοράς ενέργειας που κάνει πλέον peak τα μεσημέρια και της ζήτησης που παραμένει συγκεντρωμένη τα βράδια, ήταν οι αθρόες περικοπές μεγάλων όγκων πράσινης ενέργειας. Στο πρώτο τετράμηνο ξεπέρασαν στην Ελλάδα όσες είχαν γίνει μαζί όλο το 2023.
Δεν αρκούν, το πρόβλημα σαρώνει όλα όσα ξέραμε, έρχεται καταπάνω μας σαν παγόβουνο. Η κυβέρνηση αναζητά τρόπους αντιμετώπισης και επιστρατεύει ένα εργαλείο που πιστεύει ότι μπορεί να δώσει λύσεις, χωρίς ωστόσο και αυτό να είναι βέβαιο ότι θα πετύχει.
Τα πολυζωνικά, γνωστά και ως δυναμικά ή «πορτοκαλί» τιμολόγια ρεύματος, τα οποία μεταβάλλονται με βάση τις τιμές της χονδρεμπορικής αγοράς εντός της ημέρας. Άλλες ζώνες τιμολόγησης το πρωί, άλλες το μεσημέρι, άλλες το απόγευμα και άλλες το βράδυ.
Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής, νοικοκυριό ή επιχείρηση, που έχει έξυπνο μετρητή θα μπορεί να επωφεληθεί από τις πολύ χαμηλές τιμές ρεύματος στη χονδρική, όπως διαμορφώνονται πλέον τα μεσημέρια.
Τις ώρες δηλαδή εκείνες, που λόγω της μαζικής παραγωγής ενέργειας από χιλιάδες φωτοβολταικά, βλέπουμε συχνά μηδενικές ή αρνητικές τιμές. Τιμολόγια λιανικής που θα αφορούν εκείνες τις ώρες θα ξεκινούν από πολύ χαμηλότερη βάση σε σχέση με τα υπόλοιπα.
Στόχος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που αναζητεί λύσεις από κοινού με τη ΔΕΗ, είναι να μεταφέρει το peak της ζήτησης, από τα βράδια που είναι σήμερα συγκεντρωμένη, στα μεσημέρια.
Και πώς θα το κάνει αυτό; Δίνοντας κίνητρο σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις να επιλέξουν ένα πολυζωνικό τιμολόγιο και να μεταφέρουν το κύριο όγκο της ενεργειακής τους ζήτησης τα πρωινά και τα μεσημέρια.
Στις ώρες δηλαδή εκείνες, που για όσους διαθέτουν έξυπνους μετρητές, οι τιμές ρεύματος θα είναι μακράν οι χαμηλότερες του 24ωρου, λόγω της μαζικής εισόδου στο σύστημα των χιλιάδων εγκατεστημένων φωτοβολταικών, τα οποία επειδή έχουν μηδενικό κόστος παραγωγής, όπως κι όλες οι ΑΠΕ, παράγουν πολύ φθηνή ενέργεια.
Καλά, θα αναρωτηθεί κάποιος, πόσα νοικοκυριά στην Ελλάδα διαθέτουν σήμερα έξυπνο μετρητή; Πόσα από τα 7,5 εκατομμύρια συμβατικά ρολόγια της χώρας έχουν αποξηλωθεί και αντικατασταθεί με έξυπνα; Ελάχιστα, είναι η απάντηση.
Η κυβέρνηση ποντάρει στα μεγάλα φορτία. Στόχος είναι να αποκτήσουν «πορτοκαλί» τιμολόγια οι έχοντες μεγάλες καταναλώσεις, υπουργεία, επιχειρήσεις, σούπερ μαρκετ, μεγάλα εμπορικά καταστήματα και φυσικά οι βιομηχανίες. Η μέση δηλαδή και η υψηλή τάση.
Όλοι αυτοί, μπορεί να αριθμούν ένα αριθμό μόλις μερικών χιλιάδων παροχών, ωστόσο καταναλώνουν το 40%-45% της ηλεκτρικής ενέργειας πανελλαδικά. Και όλες αυτές οι επιχειρήσεις, τόσο της υψηλής - όσο κυρίως της μέσης τάσης που είναι και οι περισσότερες- έχουν φροντίσει να εγκαταστήσουν εδώ και χρόνια έξυπνους μετρητές για να έχουν εικόνα σε real time πόσο καταναλώνουν.
Εκείνο που έλειπε και πρόκειται τους επόμενους μήνες να μπει στην εξίσωση, ήταν τα δυναμικά «πορτοκαλί» τιμολόγια, με τη ΔΕΗ πιθανώς να κάνει την αρχή. Αν το ξεκινήσει αυτή, προφανώς οι υπόλοιποι πάροχοι θα την ακολουθήσουν.
Ακόμη όμως και σ' αυτή τη περίπτωση, το 60%-65% των συνολικών φορτίων που προέρχεται από τα νοικοκυριά, δεν θα επηρεαστεί στο παραμικρό.
Από τη στιγμή που δεν έχουν έξυπνους μετρητές, τα «πορτοκαλί» τιμολόγια δεν τους αφορούν, παρ' ότι η συμβολή τους είναι κομβική στην προσπάθεια μεταφοράς της ζήτησης από τα βράδια στα μεσημέρια.
Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που τέτοια τιμολόγια παρ’ ότι προβλέπονταν στη «χρωματική παλέτα» που είχε ανακοινώσει το Δεκέμβριο το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σήμερα δεν υπάρχουν στην ελληνική αγορά.
Καμιά εταιρεία δεν έκρινε σκόπιμο να βγάλει παρόμοια προϊόντα, αφενός γιατί ελάχιστοι καταναλωτές έχουν έξυπνους μετρητές, αφετέρου γιατί οι προτεραιότητες τότε ήταν άλλες. Όλων, το βάρος έπεσε στα «πράσινα» τιμολόγια και την υποχρέωση να παρέχουν στους καταναλωτές τη δυνατότητα σύγκρισης των τιμών τους, καθώς επίσης στα σταθερά «μπλε», και αργότερα στα «κίτρινα».
Στο θέμα των mart meters, η Ελλάδα ανήκει στις λιγοστές χώρες της ΕΕ που δεν τους έχει εγκαταστήσει, ενώ ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί ο φαραωνικός διαγωνισμός, ύψους 1,2 δισ. ευρώ, για τη σταδιακή εγκατάσταση 7,5 εκατομμυρίων έξυπνων μετρητών.
Τα καλά νέα είναι ότι εσχάτως υπάρχει μια κινητικότητα. Ακριβώς για να επισπεύσει τους χρόνους, ο ΔΕΔΔΗΕ προκήρυξε παράλληλα με τον μεγάλο, και ένα μικρότερο, πιο ευέλικτο διαγωνισμό, για 360.000 έξυπνα ρολόγια, ο οποίος ολοκληρώθηκε επιτυχώς τον Μάρτιο. Αυτή η πρώτη παρτίδα smart meters, κάποια στιγμή θα αρχίσει να εγκαθίσταται.
Αλλά και κάποιοι ιδιώτες προμηθευτές έχουν στο πλάνο τους να ξεκινήσουν από φέτος να δίνουν ψηφιακούς μετρητές σε τμήμα των πελατών της, προκειμένου να αρχίσουν να γνωρίζουν λεπτομέρειες για την κατανάλωση των οικιακών τους συσκευών και να ελέγχουν καλύτερα τις ενεργειακές τους δαπάνες.
Και η συζήτηση που γίνεται τις τελευταίες ημέρες γύρω από τη μεταφορά τα μεσημέρια του νυκτερινού τιμολόγιου;
Έχει ασφαλώς βάση, αλλά το μέτρο θεωρείται συμπληρωματικό των δυναμικών τιμολογίων. Τα νυκτερινά τιμολόγια αφορούν μόλις το 10% της συνολικής ζήτησης και το μέτρο έρχεται προφανώς σε δεύτερη μοίρα μπροστά στο 40%-45% που καλύπτουν τα φορτία των επιχειρήσεων μέσης και υψηλής τάσης.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν εξετάζεται σοβαρά η μετατόπιση του νυκτερινού τιμολογίου τα μεσημέρια, από το Σεπτέμβριο έως το Μάιο, προκειμένου να μεταφερθεί εκεί η συγκεκριμένη ζήτηση.
Οι κάτοχοι νυκτερινού τιμολόγιου στην Ελλάδα δεν είναι μια αμελητέα ποσότητα. Το έχουν εγκατεστημένο 1,7 εκατομμύρια παροχές, εκ των οποίων οι 300.000 δεν το έχουν ενεργοποιήσει.
Ανισορροπία στη ζήτηση, περικοπές πράσινης ενέργειας, κίνδυνοι μπλακ άουτ, συνθέτουν τη νέα εποχή στην ενέργεια, που καθιστά περισσότερο αναγκαίους παρά ποτέ τους έξυπνους μετρητές.
Στη Μ. Βρετανία, όπου η κάλυψη με smart meters είναι σε πανεθνικό επίπεδο και η δυναμική τιμολόγηση ιδιαίτερα διαδεδομένη, οι πάροχοι παρέχουν καθημερινή πληροφόρηση στους πελάτες τους σε ποια ζώνη τιμολόγησης να επικεντρώσουν τις δουλειές του σπιτιού.
Στη δεκαετία της ψηφιακής ενέργειας, πολλοί καταναλωτές σε ευρωπαϊκές χώρες, αποθηκεύουν ήδη σε οικιακού τύπου μπαταρίες, ενέργεια που αγοράζουν από το δίκτυο όταν αυτή κοστίζει χαμηλά, για να την εκμεταλλευτούν άλλες ώρες της ημέρας ή και να την πουλήσουν κατά τις ώρες αιχμής του φορτίου.
Στην Ελλάδα, όσο συνεχίζουμε να λειτουργούμε με τα παμπάλαια ρολόγια ρεύματος, το μέλλον αυτό ακόμη αργεί.
