Ο έλεγχος της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου βρίσκεται στα χέρια του Πούτιν, όχι σε ευρωπαϊκά. Και ακόμη και αν οι 27 κατάφερναν να συμφωνήσουν στην επιβολή πλαφόν για την τιμή του αερίου, γεννώνται και πάλι κίνδυνοι για την ασφάλεια εφοδιασμού. Καθώς η Ευρώπη στερεύει από επιλογές και μπαίνουμε στο χειμώνα, ο κίνδυνος μιας κρίσης LNG δεν είναι απίθανος. Σε αυτό το χειρότερο σενάριο, οι πωλητές, μπροστά στην τεράστια ζήτηση που θα δημιουργηθεί για υγροποιημένο αέριο, θα φτάσουν να καταγγέλουν τα προαιρετικά συμβόλαια που έχουν συνάψει και θα βγάζουν τα φορτία τους σε πλειστηριασμό, προκειμένου να τα πουλήσουν σε όσους δίνουν τα περισσότερα. Ο χειμώνας, η ζήτηση από Ασία, η κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία και η δυνατότητα των Αμερικανών να αυξήσουν τη παραγωγή LNG, είναι οι παράγοντες της φετινής εξίσωσης για το αέριο. Τρία είναι τα βασικά σενάρια που κυκλοφορούν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για το χειμώνα.
Στο καλό, ο πόλεμος αρχίζει να εκτονώνεται, ο χειμώνας είναι ήπιος, η ζήτηση LNG από Ασία υποτονική και οι ΗΠΑ διαθέτουν ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες στην Ευρώπη. Στην ίδια άσκηση, η Ευρώπη επιβάλει πλαφόν στην τιμή χωρίς αυτό να «διώξει» τους πωλητές. Όποιος πιστεύει το σενάριο αυτό τρέφει φρούδες ελπίδες, σύμφωνα με όσα λένε οι ειδικοί, καθώς οι παραπάνω παραδοχές συγκεντρώνουν, προς ώρας, μικρές πιθανότητες
Στο κακό σενάριο, ο ευρωπαϊκός χειμώνας είναι βαρύς, η Μόσχα διατηρεί τις ροές στα τωρινά επίπεδα ή κόβει και από άλλους διαδρόμους, ενώ τα μέτρα εξοικονόμησης από νοικοκυριά και επιχειρήσεις δεν αρκούν. Η ζήτηση από την Ασία επανέρχεται στα υψηλά για την εποχή επίπεδα, το ευρωπαϊκό πλαφόν δεν υιοθετείται ή ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, δεν αποδίδει, ενώ οι Αμερικανοί δεν καταφέρνουν να αυξήσουν άλλο την παραγωγή τους, καθώς βρίσκεται κοντά στο ανώτατο επίπεδο. Το σενάριο αυτό είναι και το βασικό με το οποίο δουλεύουν πολλές επιχειρήσεις και κυβερνήσεις πανευρωπαϊκά.
Στο πολύ κακό σενάριο, εκτός από όλα τα παραπάνω, η Ευρώπη πλήττεται και από μια κρίση LNG. Τι σημαίνει στην πράξη αυτό; Εδώ και χρόνια, η παγκόσμια αγορά υγροποιημένου αερίου λειτουργεί όχι μόνο με υποχρεωτικά συμβόλαια, αλλά και με προαιρετικά (optional), τα οποία συνοδεύονται από ρήτρα αποδέσμευσης του πωλητή από τη σύμβαση, έναντι φυσικά αποζημίωσης (cancellation fee). Το ύψος της αποζημίωσης είναι συνάρτηση του χρόνου άσκησης της προαίρεσης, δηλαδή αυξάνεται όσο πιο κοντά στο χρόνο παράδοσης ασκείται. Μια συζήτηση που γίνεται στις Βρυξέλλες, αφορά το τι θα συμβεί εάν η ζήτηση στην Ευρώπη για LNG αυξηθεί τόσο πολύ μέσα στο χειμώνα, ώστε να μην μπορεί να εξυπηρετηθεί από την παγκόσμια προσφορά. Σε αυτό το σενάριο οι πωλητές με προαιρετικά συμβόλαια θα τα ακυρώσουν, πληρώνοντας τα cancellation fees και στη συνέχεια θα βγάλουν τα φορτία σε πλειστηριασμό, ώστε να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό όφελος. Έχει συμβεί σε μεμονωμένη κλίμακα στο παρελθόν, τώρα θα μπορούσε να συμβεί πιο μαζικά. Στο ίδιο σενάριο, οι τιμές φυσικού αερίου θα έχουν εκτροχιαστεί σε πάνω από τα 400 ευρώ/ Mwh, έναντι 169 ευρώ του χθεσινού κλεισίματος.
Η υποτονική Ασία
Η επιτυχία της Ευρώπης να γεμίσει μέχρι σήμερα τις αποθήκες της και να πλημμυρίσει με LNG, έστω με τεράστιο κόστος, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην υποτονική μέχρι τώρα ανάπτυξη της Κίνας. Η μαζική προσέλευση υγροποιημένου αερίου ήταν αποτέλεσμα σε σημαντικό βαθμό της οικονομικής επιβράδυνσης του Πεκίνου. Ενώ κατά μέσον όρο, σε ένα έτος, οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κίνα αυξάνονται κατά 25%, μέχρι στιγμής φέτος, καταγράφουν μείωση 20%. Ήταν αυτή η μείωση της ζήτησης αερίου από την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, που επέτρεψε στην Ευρώπη να εισάγει το φυσικό αέριο που χρειάζεται. Τι θα συμβεί εάν τους επόμενους μήνες και ειδικά μέσα στο 2023, η κινεζική κατανάλωση αρχίσει να αυξάνεται; Θα μπορούν να υποκαταστήσουν οι Ευρωπαίοι τις ποσότητες που θα έχουν στο μεταξύ «κάψει» το φετινό χειμώνα; Δύσκολα, εκτός και αν έρθει βοήθεια από τις ΗΠΑ.
Μπορούν οι ΗΠΑ να σώσουν την Ευρώπη;
Στην άλλη όμως πλευρά του Ατλαντικού, η παραγωγή αερίου φαίνεται ότι έχει φτάσει στα όριά της. Τουλάχιστον αυτό αποτυπώνεται στις δηλώσεις αμερικανικών ενεργειακών ομίλων, που δραστηριοποιούνται στην εξόρυξη από σχιστολιθικά εδάφη, προειδοποιώντας πως δεν δύνανται να σώσουν ενεργειακά την Ευρώπη, εφόσον αυτή απαιτήσει ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες. Δεν είναι ότι οι ΗΠΑ μπορούν να αντλήσουν πολλά περισσότερα, είναι ότι η παραγωγή τους έχει προς το παρόν τουλάχιστον πεπερασμένα όρια, αφού νέες εξορύξεις, καινούργια terminals και υποδομές θα προστεθούν μόνο μέσα στην επόμενη διετία. Το έχουν επισημάνει κατ' επανάληψη στελέχη μεγάλων ενεργειακών ομίλων, όπως ο Γουίλ Βάνλοχ, επικεφαλής της Quantum Energy Partners, ενός από τους μεγαλύτερους επενδυτές σε σχιστόλιθο. Οι εξαγωγές πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί για να εκμεταλλευτούν τις υψηλότερες τιμές στην Ευρώπη, αλλά τώρα βρίσκονται κοντά στο ανώτατο όριο, με ανθρώπους του χώρου να τονίζουν ότι δεν πρέπει να καλλιεργούνται από την Ευρώπη προσδοκίες περί του αντιθέτου.
Η αλήθεια είναι ότι μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 2022, η ΕΕ εισήγαγε 231 bcm, εκ των οποίων τα 154 bcm ήταν αέριο αγωγών (67% ) και τα 77 bcm LNG (33%). Η Ευρώπη εξασφάλισε την προσφορά αλλά παραμέλησε το κόστος και έχει φτάσει να πληρώνει δύο και τρεις φορές περισσότερο το φυσικό αέριο σε σχέση με τα ασιατικά κράτη. Τώρα, πρέπει να βρει τρόπους να προσελκύσει τις ίδιες ή και μεγαλύτερες ποσότητες LNG για το 2023, αφού εκτιμάται ότι θα χρειαστεί κοντά στα 130-140 bcm, αλλά με χαμηλότερα κόστη. Γίνεται; Στις παρούσες συνθήκες παντελούς ανισορροπίας, η απάντηση είναι όχι, με αρκετές κυβερνήσεις, όπως η ελληνική, να επιμένουν πως ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου. Κίνηση, που ενέχει φυσικά κινδύνους, καθώς ουδείς διαβεβαιώνει ότι οι πωλητές αερίου δεν θα στραφούν αλλού για να διαθέσουν το LNG τους. Το ζήτημα των τιμών θα είναι κεντρικό στη Σύνοδο Κορυφής της Πράγας την Παρασκευή.
