Η 14η Νοεμβρίου, είναι ημερομηνία - κλειδί στον «πόλεμο» που έχει κηρύξει η Βουλγαρία κατά της Gazprom, με τις ευλογίες των ΗΠΑ, για τον φόρο στο ρωσικό αέριο, το οποίο σημειωτέον καλύπτει ξανά το 50% των ελληνικών αναγκών.
Την επόμενη Τρίτη, ο ρωσικός κολοσσός, μέσω του οποίου ο Πούτιν επιχείρησε πέρυσι να γονατίσει την Ευρώπη, καλείται να κάνει την πρώτη πληρωμή του τέλους που του επέβαλε η Σόφια για το αέριο το οποίο διασχίζει transit τη χώρα μέσω του αγωγού Turkstream, τροφοδοτώντας την Ελλάδα, τη Βοσνία, την Ρουμανία και τη Σερβία, οπότε και θα φανούν οι προθέσεις του.
Tα σενάρια δίνουν και παίρνουν. Το ένα είναι να μετακυλήσει η Gazprom το νέο φόρο στους πελάτες της, γεγονός όμως που θα καταστήσει το ρωσικό αέριο μη ανταγωνιστικό. Το άλλο, να αρνηθεί την πληρωμή και η Σόφια να διακόψει τις ρωσικές ροές, προκαλώντας ανησυχία για την τροφοδοσία της περιοχής και αναταράξεις στις τιμές. Σε ένα ακόμη πιο ακραίο σενάριο, θα μπορούσαν οι ίδιοι οι Ρώσοι να κλείσουν τις στρόφιγγες, γεγονός που συγκεντρώνει μικρές πιθανότητες καθώς τα 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) που πουλά στη ΝΑ Ευρώπη, μεταφράζονται σε ζεστό χρήμα 6-7 δισ. ευρώ το χρόνο, τα οποία και θα έχανε.
Το παιχνίδι χοντραίνει, τόσο σε επιχειρηματικό επίπεδο, όσο και σε γεωπολιτικό, αφού μέσω Σόφιας, οι Αμερικανοί θέλουν να πλήξουν όσο γίνεται τα αυξανόμενα, παρά τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, έσοδα της Ρωσίας, αλλά και να στείλουν σαφή μηνύματα στους Ευρωπαίους «δορυφόρους» της, Ουγγαρία και Σερβία, προκειμένου να αλλάξουν στάση.
Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να μαίνεται αλλά το ρωσικό αέριο έχει επιστρέψει για τα καλά, με την Μόσχα να αποτελεί σήμερα τον 2ο μεγαλύτερο εξαγωγέα LNG στην Ευρώπη, και με έσοδα στο πρώτο επτάμηνο 5,3 δισ. Οι ίδιες χώρες που την τελευταία διετία απογαλακτίστηκαν από το ρωσικό αέριο, σήμερα το έχουν αντικαταστήσει μέσω πλοίων. Κι αυτό λόγω της πολιτικής χαμηλών τιμών που ακολουθεί η Gazprom για να περιορίσει τις απώλειες από τις πωλήσεις μέσω αγωγών. Σημασία έχει ότι η Ευρώπη συνεχίζει να τροφοδοτεί την πολεμική μηχανή του Πούτιν. Στην Ελλάδα, το ρωσικό αέριο, τόσο μέσω αγωγού, όσο και LNG, έχει φτάσει σε επίπεδα προ εισβολής, καλύπτει πλέον το 50% των αναγκών μας, με τάση αυξητική, καθώς στα τέλη του χρόνου, αναμένεται να φτάσει στο 60%.
Τι θα συμβεί στο χειρότερο από τα σενάρια σε ό,τι αφορά τον Turk Stream; Κινδυνεύουμε αν διακοπούν εντελώς οι ρωσικές ροές; Και πάψουν να έρχονται τα 2-2,5 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) που εισάγουν μέσω Βουλγαρίας οι ΔΕΠΑ, Mytilineos, ΔΕΗ και όμιλος Κοπελούζου επί συνόλου ετήσιας κατανάλωσης 5 bcm στην Ελλάδα;
Η κυβέρνηση εμφανίζεται καθησυχαστική, με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρο Σκυλακάκη, να απαντά στην χθεσινή του συνέντευξη στο Liberal («Θόδωρος Σκυλακάκης στο Liberal: Οι αγορές υπάρχουν για να υπηρετούν τους καταναλωτές, όχι οι καταναλωτές τις αγορές») ότι με τις υποδομές που διαθέτουμε δεν εξαρτόμαστε από καμία χώρα και οι δυνατότητες αεριοποίησης των εγχώριων υποδομών μπορούν να υπερκαλύψουν τις ανάγκες σε ρωσικό αέριο.
Πράγματι, η Ρεβυθούσα μπορεί να αεριοποιεί έως και 5 bcm το χρόνο, το FSRU της Αλεξανδρούπολης που ξεκινά τη λειτουργία του στις αρχές του 2024, έχει capacity επίσης για 5 bcm, ενώ στις παραπάνω ποσότητες πρέπει να προστεθεί και το 1 bcm αζέρικου αερίου, που εισάγουμε μέσω του αγωγού TAP.
Η συνολική δυναμικότητα των ελληνικών υποδομών ξεπερνά κατά πολύ την εγχώρια ζήτηση των 5 bcm, και μπορεί να καλύψει όχι μόνο το κενό από το ρωσικό αέριο στην Ελλάδα, αλλά και μέρος των αναγκών των γειτόνων μας, έστω και δύσκολα. Κι αυτό καθώς αν κλείσει η βασική χερσαία διαδρομή (Turk Stream), η μόνη χώρα στα Βαλκάνια με FSRU και σοβαρές εγκαταστάσεις υποδοχής, είναι η Κροατία, στο νησί Krk, απέναντι από τις Δαλματικές Ακτές.
Το θέμα επίσης είναι τι είδους αναταράξεις θα προκαλούσε μια κλιμάκωση της σύγκρουσης Βουλγαρίας - Ρωσίας στις διεθνείς τιμές του φυσικού αερίου. Και όπως είπε προ ημερών, στο συνέδριο του «Κύκλου Ιδεών», ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, το διεθνές ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης φυσικού αερίου αυτή τη στιγμή είναι «πολύ σφιχτό» και τα 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου (bcm) που ρέουν προς την Νοτιοανατολική Ευρώπη μέσω του Turk Stream, είναι μια «κολοσσιαία ποσότητα», δεν μπορούν να υποκατασταθούν εν μια νυκτί.
Ποιος θα έσπευδε σε μια κρίση στην περιοχή να καλύψει το κενό; Σίγουρα, ρόλο θα διεκδικούσε η Τουρκία, η 3η χώρα στον κόσμο σε τις περισσότερες εγκαταστάσεις FSRU. Διαθέτει τρεις σταθμούς επαναεριοποίησης, όσους και η Γερμανία, και στην παγκόσμια λίστα βρίσκεται πίσω μόνο από την Βραζιλία που κατέχει την πρώτη θέση με 6 FSRUs, και την Ινδονησία με 5 FSRUs. Έχοντας θέσει σε λειτουργία τον πρώτο τερματικό σταθμό στη Σμύρνη το 2016, η Τουρκία επένδυσε στρατηγικά στην ασφάλεια εφοδιασμού σε φυσικό αέριο, διαθέτοντας άλλες δύο εγκαταστάσεις που διαχειρίζεται η BOTAŞ, στην επαρχία Χατάι και το Saros στην επαρχία Αδριανούπολης της Ανατολικής Θράκης.
Βέβαια, όλα αυτά δεν είναι παρά σενάρια και δεν αποκλείεται τελικά το power game μεταξύ Βουλγαρίας -Ρωσίας να μην φτάσει στη διακοπή των ρωσικών ροών, παρά αφού η Gazprom αρνηθεί να πληρώσει τον φόρο, κάποια στιγμή στο μέλλον η Σόφια να διεκδικήσει τις συσσωρευμένες οφειλές προσφεύγοντας στα διεθνή δικαστήρια. Ό,τι και να συμβεί όμως, το θέμα είναι ότι η ενεργειακή σύγκρουση που μαίνεται στα βόρεια σύνορά μας, ανέδειξε ξανά ένα θέμα με το οποίο πολλοί νόμιζαν ότι είχαμε ξεμπερδέψει. Το γεγονός ότι το ρωσικό αέριο έχει επιστρέψει δριμύτερο στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, με την κατάσταση να γίνεται όλο και πιο περίπλοκη, όπως φαίνεται και από την περίπτωση της ΔΕΠΑ.
Την ίδια στιγμή που μαίνεται ο βουλγαρο - ρωσικός ενεργειακός πόλεμος, η ελληνική εταιρεία βρίσκεται ένα βήμα προτού προσφύγει στην Διαιτησία κατά της Gazprom. Το σενάριο προσφυγής δεν είναι καθόλου ακραίο και η ελληνική εταιρεία φέρεται να έχει εξαντλήσει όλα τα νομικά εργαλεία σε μια σύνθετη διαπραγμάτευση, που αφορά τόσο την τιμή του ρωσικού αερίου, όσο και το αίτημα της Gazprom να ενεργοποιηθεί η ρήτρα take or pay και να της καταβληθούν περίπου 400 εκατ. ευρώ για τη μη απορρόφηση των ελάχιστων συμβολαιοποιημένων όγκων για το 2022 και το 2023.
Η ΔΕΠΑ δεν αναγνωρίζει τις ρωσικές αξιώσεις και υποστηρίζει ότι η μη απορρόφηση των ελάχιστων ποσοτήτων, (δηλαδή των 17 TWh της σύμβασης συνολικού ύψους 22 TWh ή 2 bcm το χρόνο), οφείλεται στη μη τήρηση από την ίδια την Gazprom του πλέον σημαντικού όρου του συμβολαίου. Να της παραδίδει φυσικό αέριο σε τέτοια τιμή ώστε να έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην ελληνική αγορά, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει πλέον εδώ και καιρό.
Αυτό που επί της ουσίας υποστηρίζει είναι ότι δεν γίνεται οι Ρώσοι να της πωλούν το αέριο σε υψηλή τιμή, να την ανταγωνίζονται με το ρωσικό LNG, και παρ’ όλα αυτά να της ζητούν και να πληρώσει ρήτρα take or pay επειδή δεν κατάφερε να απορροφήσει τις ελάχιστες ποσότητες των 17 TWh που ορίζει η σύμβαση, η οποία λήγει το 2026.
Τα προβλήματα αυτά και πολλά άλλα, έχει μπροστά της η κυβέρνηση, η οποία θεωρεί ότι μια διακοπή της ροής του ρωσικού αερίου μέσω του Turk Stream προς την Ελλάδα, με ευθύνη της Gazprom, επειδή θα έχει αρνηθεί να πληρώσει το φόρο στη Βουλγαρία, μπορεί να μας εξυπηρετήσει σε πολλαπλά επίπεδα. Και να αποτελέσει τη λύση να τελειώνουμε οριστικά με το ρωσικό αέριο και το υψηλό κόστος της ρήτρας take or pay που επιβαρύνει την ΔΕΠΑ για όσες συμβασιοποιημένες ποσότητες δεν καταναλώνει. Σύμφωνα με τον κ. Σκυλακάκη, η ρήτρα ήταν 150 εκατ ευρώ για το 2022 και φέτος υπολογίζεται ότι θα ανέλθει στα 300 εκατομμύρια.
