Πώς έχει αλλάξει η ενεργειακή αγορά της Ευρώπης μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αναφέρει σε ανάλυσή του το POLITICO, έπειτα και από τις προειδοποιήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας σε περίπτωση πιθανής κατάρρευσης του ουκρανικού αγωγού.
«Η σύμβαση για το ρωσικό φυσικό αέριο είναι τοξική. Το αέριο είναι αντικαταστάσιμο. Ας προχωρήσουμε». Αυτή είναι η λογική που έχουν υιοθετήσει πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, καθώς η συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που διατηρεί το ρωσικό φυσικό αέριο να διοχετεύεται μέσω της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση πλησιάζει στη λήξη της στο τέλος του έτους. Και τα στοιχεία δείχνουν ότι έχουν σε γενικές γραμμές δίκιο: Η ΕΕ μπορεί να στραφεί αλλού για το φυσικό αέριο.
Most of Europe is fine without Russian gas.https://t.co/69Ej3QjDX6
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) October 9, 2024
Ωστόσο, για μερικές χώρες - κυρίως την Αυστρία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία - η προοπτική αυτή θέτει ένα δαπανηρό δίλημμα που θα μπορούσε να επηρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη.
Σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος του μπλοκ, οι τρεις χώρες δεν έχουν ακόμη απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο. Για λόγους τόσο πολιτικούς όσο και ρεαλιστικούς, κάθε χώρα έχει παραμείνει συνδεδεμένη με την ενέργεια της Μόσχας, αποκομίζοντας οφέλη από το κόστος της διαδικασίας. Ο αγωγός της Ουκρανίας παρείχε τον κρίσιμο σύνδεσμο.
Με το σύνδεσμο αυτό να βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο, η τριάδα μπορεί σύντομα να χρειαστεί εναλλακτικές λύσεις. Αν και υπάρχουν επιλογές, κάθε αλλαγή από το status quo θα έχει κόστος.
Ο μεταβαλλόμενος ενεργειακός χάρτης της Ευρώπης
Μετά την ολομέτωπη επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, η μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από το φυσικό αέριο του επιτιθέμενου έγινε άμεσο πρόβλημα, καθώς η Μόσχα διέκοψε τις ροές μέσω των αγωγών Nord Stream και Yamal-Europe - δύο βασικών ενεργειακών συνδέσεων με την ΕΕ.
Η Ευρώπη επανέφερε γρήγορα τις ισορροπίες της. Οι παράκτιες χώρες δημιούργησαν χωρητικότητα για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από μέρη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ καταρτίστηκαν νέες συμβάσεις.
Οι συνέπειες του προπολεμικού συμβολαίου
Ωστόσο, μερικοί αγωγοί συνέχισαν την άντληση, συμπεριλαμβανομένου ενός που διέσχιζε την Ουκρανία και λειτουργούσε βάσει προπολεμικού συμβολαίου.
Για την ΕΕ στο σύνολό της, η διαδρομή ήταν ως επί το πλείστον υποτυπώδης - μόνο το 5% περίπου των εισαγωγών φυσικού αερίου του μπλοκ το 2023 προήλθε από τη διαδρομή της Ουκρανίας.
Αλλά για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, η διαδρομή είναι ζωτικής σημασίας. Εγκλωβισμένες από τις θάλασσες, οι χώρες δεν στράφηκαν τόσο εύκολα στις εισαγωγές ΥΦΑ και συνέχισαν να αντλούν ρωσικό αέριο.
«Δεν είναι ένα τεράστιο κομμάτι της συνολικής ευρωπαϊκής προμήθειας [φυσικού αερίου], αλλά είναι μια πραγματικά σημαντική πηγή προμήθειας για το πού πηγαίνει», δήλωσε η Σαμάνθα Γκρος, διευθύντρια για την Ενεργειακή Ασφάλεια και το Κλίμα στο Ινστιτούτο Brookings.
Έπειτα από δύο χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Αυστρία δήλωσε ότι εξακολουθεί να εξαρτάται κατά 98% από το ρωσικό φυσικό αέριο, με μεγάλο μέρος αυτού να έρχεται μέσω της Ουκρανίας. Η Σλοβακία έχει επίσης λάβει αρκετά δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω του αγωγού, ενώ η Ουγγαρία λαμβάνει λιγότερο ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας, ωστόσο είναι βαθιά εξαρτημένη από την ενέργεια της Μόσχας συνολικά.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα ότι η πιθανή κατάρρευση του ουκρανικού αγωγού αποτελεί «βασική αβεβαιότητα» για την Ευρώπη αυτόν το χειμώνα.
«Ενώ το ρωσικό αέριο που διακινείται μέσω της Ουκρανίας κάλυπτε μόνο ένα μικρό ποσοστό της συνολικής ζήτησης φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2023, η διακοπή αυτών των ροών διαμετακόμισης θα επηρέαζε σημαντικά ορισμένες αγορές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και τη Μολδαβία», ανέφερε.
Επί του παρόντος, οι χώρες της ΕΕ που βασίζονται στον αγωγό της Ουκρανίας ουσιαστικά προμηθεύονται το ρωσικό φυσικό αέριο όσο φθηνότερα μπορούν, χωρίς να εξαρτώνται από μεσάζοντες που μεταπωλούν σε υψηλότερες τιμές.
Ότσν αυτό πάψει, θα είναι αναγκαίες οι συνάψεις νέων συμβάσεων, θα πρέπει να σχεδιαστούν νέες διαδρομές - είτε για το υγροποιημένο φυσικό αέριο που θα πάρει το δρόμο του από τις ακτές είτε για το αέριο από άλλους αγωγούς που θα αντικαταστήσει τις χαμένες ρωσικές εισροές. Όπως και να έχει, το κόστος θα ήταν σημαντικό, σημειώνει το Politico.
«Εάν το αέριο αυτό έρχεται στην Ευρώπη ως LNG, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι ακριβότερο από ό,τι ήταν το ρωσικό αέριο από αγωγούς», δήλωσε ο Γκρος.
«Ο σημαντικός λόγος για τον οποίο η Ευρώπη εξαρτήθηκε τόσο πολύ από το ρωσικό αέριο αγωγών στην αρχή ήταν ότι ήταν φθηνό». Τελικά, είναι «περισσότερο θέμα τιμής, λιγότερο θέμα ποσότητας», δήλωσε ο Christoph Halser, αναλυτής φυσικού αερίου και LNG της RystadEnergy.
Το τίμημα των προτεινόμενων λύσεων
Ήδη, η Σλοβακία και η Αυστρία έχουν βρει εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου μέσω συμφωνιών με κοντινές χώρες όπως η Τουρκία. Η Ουγγαρία, εν τω μεταξύ, θα μπορούσε να συνεχίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο μέσω της Σερβίας.
Όλες αυτές οι εναλλακτικές λύσεις έχουν κάποιο τίμημα, είτε πρόκειται για ακριβότερο ΥΦΑ είτε, στην περίπτωση της Ουγγαρίας, για εξάρτηση από έναν μόνο αγωγό. Όπως και να έχει, όμως, το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να ρέει.
Ενώ το κλείσιμο θα γίνει πιο έντονα αισθητό στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, ολόκληρη η ΕΕ θα μπορούσε να αισθανθεί «κυματιστές επιπτώσεις», δήλωσε ο Γκρος. Καθώς οι υπάρχουσες υποδομές φυσικού αερίου λειτουργούν πιο σκληρά, οι αγορές θα γίνουν πιο στενές, με λιγότερα περιθώρια λάθους εάν υπάρξουν προβλήματα εφοδιασμού. Ο αγωγός της Ουκρανίας μπορεί επίσης να συνεχίσει να αντλεί αέριο. Ενώ το Κίεβο έχει αρνηθεί να διαπραγματευτεί την ανανέωση απευθείας με τη Μόσχα, βρίσκονται σε εξέλιξη συνομιλίες με το πλούσιο σε ορυκτά καύσιμα Αζερμπαϊτζάν για την ανάληψη των συμβάσεων.
Ωστόσο, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με το αν το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να παράγει αρκετό αέριο για να αντικαταστήσει όλες τις πρώην ρωσικές εξαγωγές - ή αν θα λειτουργήσει απλώς ως μεσάζων, μετονομάζοντας το «ρωσικό αέριο» σε «αζερικό αέριο» πριν το στείλει μέσω του αγωγού της Ουκρανίας.
Είναι εξαιρετικά απίθανο ότι οποιοδήποτε αέριο που πωλείται ως αέριο προερχόμενο από το Αζερμπαϊτζάν θα είναι στην πραγματικότητα αζερικής προέλευσης», δήλωσε η Aura Săbăduș, εμπειρογνώμονας στις αγορές φυσικού αερίου του γίγαντα ICIS.
«Το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει την παραγωγική ικανότητα για να καλύψει τη ζήτηση στη Νότια, Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και είναι απίθανο να του επιτραπεί από τη Ρωσία να χρησιμοποιήσει το δίκτυο αγωγών της για τη διαμετακόμιση του αερίου».
Παρόλα αυτά, ακόμη και σε αυτό το σενάριο, οι τιμές πιθανότατα θα αυξηθούν ελαφρώς. Και, φυσικά, η Ρωσία θα κέρδιζε, καταλήγει το Politico.
