Ένα από τα βασικά βήματα στην αξιολόγηση ενός προγράμματος ή ενεργειακής παρέμβασης που επιδοτεί η Πολιτεία, είναι η Οικονομική Ανάλυση Κόστους Οφέλους μέσα από την οποία υπολογίζονται οι κοινωνικές επιπτώσεις του προγράμματος. Η Οικονομική Ανάλυση Κόστους Οφέλους είναι μια σχετικά πολύπλοκη και ιδιαίτερα πολιτική διαδικασία. Για να είναι πλήρης και να δώσει ακριβή αποτελέσματα πρέπει να λάβει υπόψη της, στον βαθμό που είναι εφικτό, όλες τις εξωτερικότητες του προγράμματος.
Δεδομένου του συχνού άμεσου ή έμμεσου ρόλου που έχουν τα φωτοβολταϊκά στα διάφορα προγράμματα επιδότησης ενεργειακών παρεμβάσεων από την Πολιτεία, αλλά και επειδή είναι πάντα επίκαιρη η διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους επικριτές των φωτοβολταϊκών, υπολογίσαμε πόση είναι σε ευρώ, η κοινωνική επίπτωση που έχει η εγκατάσταση και λειτουργία ενός ΦΒ συστήματος ίσου με 1 MW στην Ελλάδα με πρώτο χρόνο πλήρους λειτουργίας το 2025, και διάρκεια μέχρι το 2045. Στη συνέχεια παραθέσαμε δύο απλά παραδείγματα που δείχνουν πως θα χρησίμευε αυτός ο υπολογισμός.
Οι υποθέσεις και απλουστεύσεις που κάναμε για να τρέξουμε το μοντέλο μας, είναι οι εξής:
- Η Οικονομική Επίδραση μιας ΦΒ εγκατάστασης 1 MW εξαντλείται σε δύο διαστάσεις: Την Περιβαλλοντική διάσταση και την Κοινωνική διάσταση.
- Η Περιβαλλοντική επίδραση είναι τουλάχιστον ίση με το οικονομικό αποτύπωμα άνθρακα της εγκατάστασης ενός ΦΒ 1 MW. Δηλαδή θεωρούμε ότι υπάρχουν και άλλες θετικές συνολικά περιβαλλοντικές επιπτώσεις αλλά είναι αμελητέες και τις αγνοούμε.
- Η Κοινωνική επίδραση υπολογίζεται μέσω της ΚΚΠΑ - Κοινωνικής Καθαρής Παρούσας Αξίας της επένδυσης (Social Net Present Value).
- Ο υπολογισμός της ΚΚΠΑ περιορίζεται στους συμμετέχοντες στη διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας που παράγεται μόνο από το συγκεκριμένο 1 MW φωτοβολταϊκών. Δηλαδή τους εργαζόμενους για την κατασκευή και λειτουργία του ΦΒ, τον επενδυτή του ΦΒ, τους καταναλωτές της ενέργειας από το συγκεκριμένο ΦΒ, και τους ενδιάμεσους παίχτες της αγοράς ενέργειας που λειτουργούν προκειμένου η ενέργεια του ΦΒ να φτάσει από την παραγωγή στην κατανάλωση. Για όλους τους άλλους έχουμε θεωρήσει ουδέτερη οικονομική επίπτωση π.χ. για την πολιτεία έχουμε υποθέσει ότι τους φόρους που θα εισπράξει από το συγκεκριμένο έργο, θα τους αποδώσει στο σύνολό τους στο κοινωνικό σύνολο. Οι δευτερεύουσες οικονομικές επιπτώσεις π.χ. σε τοπικές ή υπερ-τοπικές κοινωνίες θεωρούνται επίσης ουδέτερες και έχουν αγνοηθεί.
- Για τον υπολογισμό της ανθρακικής επίπτωσης έχουμε χρησιμοποιήσει το ενεργειακό μίγμα της κατανάλωσης ενέργειας στην Ελλάδα, όπως το εκτιμάμε για τα επόμενα 20 χρόνια, χρησιμοποιώντας προβλέψεις που θεωρούμε αξιόπιστες. Ως shadow price του άνθρακα μέχρι το 2045 έχουμε χρησιμοποιήσει την πιο πρόσφατη δημόσια διαθέσιμη εκτίμηση της Climate Bank (EIB Group).
- Για τον υπολογισμό του κοινωνικού κόστους / οφέλους έχουμε θεωρήσει ότι τα διάφορα οικονομικά κόστη και οφέλη προσεγγίζονται ικανοποιητικά από τα πραγματικά (αγοραία) κόστη και οφέλη. Έχουμε δε θεωρήσει ότι αυτά θα εξελιχθούν κατά τα 20 χρόνια λειτουργίας του έργου, με τέτοιο τρόπο που ο Εσωτερικός Βαθμός Απόδοσης της επένδυσης του ΦΒ 1 MW, θα είναι τελικά ίσος με 6% μετά από φόρους.
- Σχετικά με τα φωτοβολταϊκά, έχουμε χρησιμοποιήσει τα τρέχοντα (2025) κόστη και τεχνικές αποδόσεις. Συντελεστής τεχνικής απόδοσης: ίσος με 1500 hr/MWp το πρώτο έτος. Επίσης, έχουμε υποθέσει ότι το συγκεκριμένο ΦΒ θα υποστεί από το δίκτυο απορρίψεις φορτίου που θα είναι κατά μέσο όρο ίσες με 10% της ετήσιας παραγωγής του για όλα τα έτη λειτουργίας του.
- Άλλες οικονομικές υποθέσεις που εισαγάγαμε στο μοντέλο μας:
- Χρησιμοποιήσαμε Κοινωνικό Συντελεστή Επικαιροποίησης (Social Discount Rate) ανεπτυγμένης χώρας ίσο με 3%
- Θεωρήσαμε ότι η καθαρή οικονομική επίπτωση του Φωτοβολταϊκού 1MW στο διηνεκές, είναι ίση με το 1/3 της καθαρής οικονομικής επίδρασης της τελευταίας χρονιάς λειτουργίας (2045).
Αποτελέσματα
Τα αποτελέσματα της ανάλυσής μας έδειξαν ότι το καθαρό κοινωνικό όφελος ενός ΦΒ ισχύος 1MW στην Ελλάδα, είναι ίσο με 1,6 εκ. ευρώ το οποίο είναι κατά 86% περιβαλλοντικό και πιο συγκεκριμένα κλιματικό (δηλαδή όφελος από τη μείωση του CO2 την ατμόσφαιρα), και 14% κοινωνικό πέραν του περιβαλλοντικού.
Κοινωνικό Όφελος από την εγκατάσταση 1 MW ΦΒ το 2025 στην Ελλάδα: €1,6 εκ.
Σε όρους CO2, η ανάλυσή μας έδειξε ότι το συγκεκριμένο ΦΒ θα αποτρέψει το 2025 την έκκληση 470 τόνων CO2 από την ατμόσφαιρα, και 5.757 τόνων CO2 συνολικά μέχρι το 2045.
Τους 470 τόνους CO2 απορροφούν από την ατμόσφαιρα μέσα σε ένα έτος 23.500 ώριμα πεύκα ή περίπου 600 στρέμματα πευκοδάσους.
Παραδείγματα εφαρμογής
Ακολουθούν δύο απλά παραδείγματα του πως ο παραπάνω υπολογισμός θα μπορούσε να είναι χρήσιμος σε άλλες οικονομικές αναλύσεις στην αγορά ενέργειας:
Παράδειγμα 1 – Επιδότηση ΦΒ για Νοικοκυριά
Το πλαίσιο: Έστω ότι η πολιτεία αναγνωρίζοντας το κοινωνικό όφελος των ΦΒ αποφασίζει να επιδοτήσει την τοποθέτηση φωτοβολταϊκών από Νοικοκυριά στην Ελλάδα.
Ερώτηση: Πόσο είναι το δίκαιο ποσό της επιδότησης που πρέπει να λάβει ένα νοικοκυριό που επιθυμεί να υλοποιήσει μια τέτοια εγκατάσταση;
Απάντηση: Το μέσο νοικοκυριό στην Ελλάδα καταναλώνει περίπου 4500 KWh ετησίως. Την ποσότητα αυτή την παράγει στην Ελλάδα ένα ΦΒ ισχύος 3 KW. Γνωρίζοντας ότι τα 1000 KW παράγουν καθαρή κοινωνική αξία 1.642 χιλ. Ευρώ, με απλή μέθοδο των τριών υπολογίζεται ότι τα 3 KW παράγουν καθαρή κοινωνική αξία 4.926 Ευρώ. Αυτό το ποσό είναι μία καλή ένδειξη του ποσού με το οποίο θα μπορούσε να επιδοτηθεί ένα νοικοκυριό για να εγκαταστήσει φωτοβολταϊκά στην Ελλάδα.
Παράδειγμα 2 – Εγκατάσταση 5 MW από Ενεργειακή Κοινότητα Δήμου με ιδιωτική χορηγία
Το πλαίσιο: Έστω ότι ένας Δήμος ιδρύει μια Ενεργειακή Κοινότητα η οποία με τη χορηγία ενός Ιδρύματος υλοποιεί το 2024 ένα Φωτοβολταϊκό 5 MW.
Ερώτηση: Πόσο είναι το Κοινωνικό όφελος σε Ευρώ, που πρέπει να καταγράψει το Ίδρυμα στον απολογισμό του Ε.Κ.Ε.; Πόσο είναι το ανθρακικό όφελος που πρέπει να καταγράψει ο Δήμος στο ετήσιο ανθρακικό του ισοζύγιο;
Απάντηση: Γνωρίζοντας ότι το 1 MW ΦΒ έχει καθαρή κοινωνική αξία 1,64 εκ €, υπολογίζουμε ότι τα 5 ΜW έχουν καθαρή κοινωνική αξία 8,2 εκ. Ευρώ και αυτό θα πρέπει να καταγράψει ο χρηματοδότης του έργου στον απολογισμό του ΕΚΕ. Ο Δήμος αντίστοιχα μπορεί να καταγράψει ότι από τη συγκεκριμένη ενεργειακή επένδυση εξοικονομήθηκαν 2.350 τόνοι CO2 το 2025 που είναι η ποσότητα CO2 που απορροφούν 117.500 ώριμα πεύκα μέσα σε ένα έτος.
Συμπερασματικά, στην Kyoto υπολογίσαμε ότι η εγκατάσταση ενός ΜW φωτοβολταϊκού στην Ελλάδα, έχει καθαρό κοινωνικό όφελος ίσο με €1,64 εκ. το 2025.
Το αποτέλεσμα είναι χρήσιμο όχι μόνο επειδή δείχνει τον βαθμό στον οποίο αξίζει η Πολιτεία να «επιδοτήσει» τα φωτοβολταϊκά, αλλά μπορεί να χρησιμεύσει για να εκτιμήσει την οικονομική επίδραση και άλλων οικονομικών αποφάσεων ή προγραμμάτων που μπορεί να σχετίζονται με τα φωτοβολταϊκά, όπως είναι π.χ. οι περικοπές ΑΠΕ λόγω υπερπαραγωγής, η επιδότηση των μονάδων αποθήκευσης, οι επενδύσεις σε νέα δίκτυα διανομής, η παραγωγή υδρογόνου με χρήση φωτοβολταϊκών κλπ.
*Ο Ηλίας Καρανάσης είναι Μηχανολόγος Μηχανικός, Energy Economist, Εκτελεστικός Διευθυντής της Kyoto Economics - www.kyotoeconomics.com
