Αν κάποιος ισχυριστεί ότι η αγορά των ΑΠΕ συνεχίζει να είναι μια σίγουρη επένδυση χωρίς ρίσκα και ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να μπει στο παιχνίδι, προφανώς αγνοεί αυτό που λένε για τα αμοιβαία κεφάλαια, ότι οι σημερινές αποδόσεις δεν διασφαλίζουν τις μελλοντικές.
Κάθε μήνα νέες αιτήσεις προστίθενται στα εξωπραγματικά επίπεδα που έχουν συγκεντρωθεί από τους προηγούμενους, η αγορά επιμένει πεισματικά να μην αυτορρυθμίζεται, κυρίως όμως οι τράπεζες σιγοψιθυρίζουν πλέον για «φούσκα» και αρχίζουν να παίρνουν τα μέτρα τους.
Λογικό, σε μια αγορά ενέργειας με υπερπροσφορά φωτοβολταϊκών που μαζί με τη σταθερά χαμηλή ζήτηση μιας χώρας χωρίς βαριά βιομηχανία, δηλαδή μεγάλα φορτία, φέρνει όλο και πιο συχνά μηδενικές, αλλά και αρνητικές τιμές ρεύματος στη χονδρική.
Αυτό σημαίνει ότι για τις ώρες εκείνες, οι επενδυτές όχι μόνο δεν πληρώνονται, αλλά όταν είναι αρνητικές οι τιμές, πρέπει και να βάλουν το χέρι στην τσέπη για τις ποσότητες που απορρόφησε το σύστημα.
Συνέβη για πρώτη φορά, για 11 ώρες τον Απρίλιο, όπου οι τιμές ήταν αρνητικές λόγω της υπερπληθώρας φωτοβολταϊκών και της χαμηλής κατανάλωσης.
Για τις ώρες εκείνες, οι επενδυτές, όχι μόνο δεν εισέπραξαν την κλειδωμένη «ταρίφα», αλλά κλήθηκαν και να πληρώσουν για την παραγωγή που έγχυσαν στο σύστημα.
Είναι ένα οικονομικό αντικίνητρο που προβλέπεται από την ίδια την αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας (Target Model), προκειμένου να μην παράγουν οι σταθμοί, αφού ούτως ή άλλως οι ποσότητες αυτές θα μείνουν αδιάθετες. Είναι με άλλα λόγια «σκουπίδια», αφού δεν υπάρχει ζήτηση ή εξαγωγές για να καλύψουν.
Η αιτία του προβλήματος έχει αναλυθεί αρκετές φορές. Ακόμη και όταν οι πρώτες επενδύσεις σε μπαταρίες αρχίσουν να μπαίνουν στο παιχνίδι, κάπου γύρω στο 2025, ακόμη και αν οι ΑΠΕ αντικαταστήσουν μεγάλο μέρος της συμβατικής ενέργειας (λιγνίτες, φυσικό αέριο) και πάλι με τέτοια υπερπληθώρα φωτοβολταϊκών, η προσφορά θα είναι πολύ μεγαλύτερη από τη ζήτηση σε μια χώρα χωρίς ισχυρή μεταποίηση, δηλαδή άφθονα φορτία. Σε μια χώρα με σταθερούς, αλλά όχι θηριώδεις ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, με δημογραφικό πρόβλημα και με ένα γηράσκοντα πληθυσμό.
Κάποιος θα πει ότι τα αρνητικά σήματα είναι πάρα πολλά για να συνεχίζει κανείς να τα αγνοεί.
Κι όμως, το παράδοξο είναι ότι οι μόνοι που αρνούνται να δουν αυτή τη νέα κανονικότητα των ΑΠΕ, που συνεχίζουν να μην ακούνε τα γκρίζα σινιάλα, είναι οι επενδυτές. Αυτοί δηλαδή που είναι η δουλειά τους να πιάνουν με τα ραντάρ τους κάθε μεταβολή.
Ιδού τα στατιστικά για το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου.
- Στον κύκλο υποβολής που έληξε την περασμένη Παρασκευή 10 Μαΐου υποβλήθηκαν στον ΑΔΜΗΕ αιτήματα για 1,55 GW. Από αυτά, τα 0,6 GW αφορούσαν χορήγηση όρων σύνδεσης νέων έργων ΑΠΕ και τα 0,91 GW μπαταρίες. Έχουν τη σημασία τους τα αιτήματα για μπαταρίες, αφού χωρίς αυτά, όλο και μεγαλύτερες ποσότητες πράσινης ενέργειας θα κατευθύνονται στα αζήτητα.
- Αθροίζοντας τα νέα 0,6 GW στα συνολικά 42,6 GW αιτημάτων για έργα ΑΠΕ που περιμένουν «στην ουρά» του ΑΔΜΗΕ προκύπτουν 43,2 GW.
- Αθροίζοντας σε αυτά, όσα έργα βρίσκονται σε λειτουργία και έχουν ήδη πάρει όρους σύνδεσης (άρα θα κατασκευαστούν κάποια στιγμή), προκύπτουν συνολικά 70,7 GW.
- Αν σκεφτούμε ότι με βάση τις ανάγκες του συστήματος και το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), χρειαζόμαστε 24,5 GW για το 2030, τότε τα 70,7 GW καλύπτουν σχεδόν τρεις φορές τις ανάγκες όλης της χώρας.
Ένα 50%-60% από τα νέα κυρίως επενδυτικά σχέδια δεν θα γίνουν ποτέ. Δεν τα χρειαζόμαστε. Και να το πούμε και διαφορετικά. Αν γίνουν, θα βάζουν μέσα τους επενδυτές. Διότι όσο συνεχίζεται η αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ, με τη ζήτηση εν πολλοίς καθηλωμένη, οι αρνητικές τιμές θα «πυκνώνουν», κινούμενες σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα από αυτά του προηγούμενου μήνα.
Τότε, γιατί οι επενδυτές συνεχίζουν να δεσμεύουν χρήματα σε εγγυητικές επιστολές;
Ίσως γιατί δεν περίμενε κανείς να συμβούν όλα αυτά τόσο νωρίς και σε τέτοια ένταση. Το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό, αλλά πανευρωπαϊκό.
Η έκρηξη των μηδενικών και αρνητικών τιμών που είναι πλέον καθημερινότητα στις ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρισμού, από την Ισπανία και τη Γαλλία, μέχρι τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, έχει πιάσει τους πάντες εξαπίνης. Ουδείς και πουθενά δεν περίμενε ένα τέτοιο μαζικό σοκ.
Υπερπληθώρα ΑΠΕ σε μια Ευρώπη, που παλεύει ακόμη με την ύφεση, με χαμηλή ζήτηση για ενέργεια και γηράσκουσα, χωρίς προοπτικές εκρηκτικής ανάπτυξης. Τι θα γίνει όλη αυτή η ενέργεια ακόμη και αν γεμίσουμε με μπαταρίες;
Είναι μέχρι να γίνει το μεγάλο «μπαμ», εκτιμούν στελέχη της αγοράς. Μέχρι οι τράπεζες να συνειδητοποιήσουν ότι τα έσοδα από το ρεύμα που πουλάνε οι παλαιοί πελάτες τους μειώνονται με κίνδυνο κάποια δάνεια να «κοκκινίσουν» και ότι οι όροι χρηματοδότησης για τα νέα έργα πρέπει να αλλάξουν. Τότε θα αλλάξει και η συνολική τους στάση.
Δεν απέχουμε και τόσο πολύ απ’ αυτό. Ήδη οι τράπεζες αλλάζουν τα μοντέλα χρηματοδότησης των νέων έργων ΑΠΕ λόγω του ρίσκου των περικοπών και των μηδενικών τιμών. Ζητούν πρόσθετες εγγυήσεις για να χορηγήσουν νέα δάνεια. Αυτό πρακτικά σημαίνει μεγαλύτερη συμμετοχή ίδιων κεφαλαίων από τον επενδυτή για να αντισταθμίσει ένα δεδομένο πλέον ρίσκο που επηρεάζει τις ροές των εσόδων του μακροπρόθεσμα.
Οι τράπεζες αναγνωρίζουν την αβεβαιότητα που δημιουργείται στην αγορά και την ενσωματώνουν στη στρατηγική τους προτού αποφασίσουν τη χρηματοδότηση μιας επένδυσης ΑΠΕ. Κάθε επένδυση εξετάζεται πλέον πιο εξονυχιστικά, με άλλα κριτήρια, ξεκινώντας από το worst case scenario ως προς την ροή εσόδων του πάρκου κατά την περίοδο λειτουργίας του μέχρι και την αποπληρωμή της δανειακής σύμβασης.
Δείχνουν με άλλα λόγια οι τράπεζες να έχουν λάβει τα αρνητικά σινιάλα σε αντίθεση με μερίδα του επενδυτικού κοινού που συμπεριφέρεται σαν να πιστεύει ότι το party έχει ακόμη δρόμο.
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η αγορά έχει πάντα μια αδράνεια. Έχουν γίνει επενδύσεις σε γραφεία, σε προσωπικό, οι οποίες δεν έχουν αποσβεστεί. Εξάλλου αρκετοί επενδυτές πανευρωπαϊκά πιστεύουν ότι από τον Ιούνιο, με την άνοδο του υδράργυρου και της ζήτησης, θα αλλάξουν τα δεδομένα για την ηλεκτρική ενέργεια, ωστόσο είναι βέβαιο ότι από το φθινόπωρο θα επανακάμψουν οι τιμές με αρνητικό πρόσημο.
Αυτός ο εξορθολογισμός που βλέπουμε να συμβαίνει στην αγορά των ΑΠΕ είναι η αρχή της νέας κανονικότητας που θα δούμε προσεχώς σε όλο της το μεγαλείο και θα δυσχεράνει πολύ το παιχνίδι για τους μικρούς. Η αρχή της δεύτερης φάσης της πράσινης μετάβασης μετά τον αρχικό ενθουσιασμό. Η συγκέντρωση του χώρου σε μεγαλύτερες εταιρείες, όσες μπορούν μέσα από άλλες δραστηριότητες (π.χ προμήθεια ρεύματος) να διατηρούν ένα σταθερό πιστωτικό προφίλ.
Ένα θέμα πάντως που παρατηρείται και σε άλλους τομείς της ελληνικής οικονομίας είναι ότι παρά τις κατά καιρούς αναλύσεις για τις τεράστιες ευκαιρίες που παρουσιάζει η ελληνική αγορά των ΑΠΕ, πολλούς ξένους παίκτες δεν έχουμε ακόμη δει. Η μαζική είσοδος ξένων κεφαλαίων δεν έχει ακόμη γίνει.
