Ένα από τα πράγματα που θα μάλλον δεν θα ξεχάσουμε ποτέ από τη μεγάλη περιπέτεια της πανδημίας του 2020 είναι και η αναγκαστική στροφή προς την εξ αποστάσεως εργασία και την επίσης αναγκαστική εργασία από το σπίτι (work from home, WFH). Η τηλεδιάσκεψη μέσω Zoom ή κάποιου άλλου αντίστοιχου προγράμματος έγινε καθημερινή ρουτίνα για το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου και εκατομμύρια εργαζόμενους σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες.
Είναι αλήθεια πως μετά το αρχικό σοκ και τη δυσκολία προσαρμογής, οι εργαζόμενοι συνήθισαν στο νέο καθεστώς και, σε πολλές περιπτώσεις, ανακάλυψαν πως τους άρεσε κιόλας. Έτσι, με τη λήξη της πανδημίας και της υποχρεωτικής παραμονής στα σπίτια τους, πολλοί εργαζόμενοι επέλεξαν τη συνέχιση του καθεστώτος της τηλεργασίας ακόμα και όταν οι εργοδότες τους άρχισαν σταδιακά να προωθούν την επιστροφή στο παλαιό καθεστώς.
Η πολιτική αυτή πήρε το όνομα «Return to office» ή RTO και έχει γίνει αντικείμενο μεγάλων συζητήσεων σε πάρα πολλές επιχειρήσεις ανά τον κόσμο, καθώς η αντίδραση των εργαζομένων έφερε τις διοικήσεις πολλών επιχειρήσεων μπροστά σε διλήμματα.
Μπαίνοντας στο 2024, φαίνεται πως πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις αποφάσισαν πως πρέπει να ακολουθήσουν σκληρή στάση και στην ουσία να «διατάξουν» τους εργαζόμενους να επιστρέψουν στα γραφεία τους, απειλώντας τους στην ουσία με απόλυση αν δεν δεχθούν το RTO.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η IBM (IBM NYSE), η γνωστή μεγάλη τεχνολογική εταιρεία. Όπως διαβάσαμε την προηγούμενη εβδομάδα στο Bloomberg, η διοίκηση έστειλε στους εργαζόμενους που ακόμα δουλεύουν από το σπίτι ένα είδος τελεσίγραφου: ή θα μετακομίσεις κοντά σε ένα γραφείο μας ή θα φύγεις από την εταιρεία.
Όλοι οι managers της εταιρείας θα πρέπει να παρουσιάζονται σε κάποιο γραφείο της εταιρείας ή σε κάποιο κέντρο εξυπηρέτησης πελατών τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα ανεξάρτητα από το που βρίσκεται η «εργασιακή τους έδρα» αυτή την εποχή. Όλοι όσοι εργάζονται εξ αποστάσεως και δεν κατοικούν αρκετά κοντά σε κάποιο γραφείο της IBM, εκτός από αυτούς που έχουν προβλήματα υγείας ή υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, θα πρέπει να προσαρμοστούν στο νέο καθεστώς μέχρι τον ερχόμενο Αύγουστο.
Σύμφωνα με πληροφορίες του διεθνούς πρακτορείου από στελέχη της εταιρείας που θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, το «κοντά» σημαίνει κάτι σαν 80 χιλιόμετρα. Στο σχετικό σημείωμα που έστειλε στους εργαζόμενους ο αντιπρόεδρος της εταιρείας John Grange, αναφερόταν πως η παρουσία των managers στα γραφεία θα καταγράφεται ηλεκτρονικά, με άμεση ενημέρωση του τμήματος ανθρώπινων πόρων (human resources department).
Στο ίδιο σημείωμα γινόταν σαφές πως όσοι δεν συμφωνήσουν στη μετακίνηση/μετακόμισή τους και δεν μπορέσουν να εξασφαλίσουν κάποια εξαίρεση από τη συγκεκριμένη απαίτηση, θα πρέπει να αποχωριστούν την IBM. Απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις του Τύπου, εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε πως η IBM δίνει ιδιαίτερη σημασία στη δημιουργία ενός ισορροπημένου εργασιακού περιβάλλοντος που συνδυάζει την ευελιξία με την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή μεταξύ των στελεχών της εταιρείας.
Η εξέλιξη αυτή δεν αποτελεί έκπληξη, αφού τον Μάιο του 2023 ο διευθύνων σύμβουλος Arvind Krishna είχε δηλώσει πως η αυτοπρόσωπη παρουσία των εργαζομένων στις εγκαταστάσεις της εταιρείας είναι πολύ σημαντική και είχε προσθέσει πως όσοι εργάζονται εξ αποστάσεως θα είναι πολύ δύσκολο να προαχθούν.
Στο άρθρο του Bloomberg δεν υπήρχε κάποια αναφορά στις αντιδράσεις των εργαζόμενων της εταιρείας, οι οποίοι στο τέλος του 2022 ανέρχονταν σε 288.000 ανά τον κόσμο. Όμως, σε ένα δικό του άρθρο της 31ης Ιανουαρίου σχετικά με τις αντίστοιχες ενέργειες της SAP (SAP XETRA), της γερμανικής εταιρείας που κυριαρχεί στον τομέα του λογισμικού για την οργάνωση επιχειρήσεων, υπήρχε σαφής αναφορά σε αυτές.
Σύμφωνα με αυτό, η διοίκηση της μεγαλύτερης εταιρείας software στην Ευρώπη έστειλε στις αρχές Ιανουαρίου ένα σημείωμα σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό της IBM. Στο μήνυμά της η διοίκηση παρουσίασε τις γενικές γραμμές της νέας πολιτικής σχετικά με την εξ αποστάσεως εργασία.
Σύμφωνα με αυτήν, τα στελέχη της εταιρείας σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να βρίσκονται σε κάποια γραφεία της εταιρείας ή να συναντούν δια ζώσης κάποιον πελάτη τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα. Και στην περίπτωση της SAP, ο διευθύνων σύμβουλος έχει δηλώσει πως η εξ αποστάσεως εργασία δεν κάνει καλό στην «κουλτούρα» της εργασίας, ενώ εκπρόσωπός της αναφέρθηκε στην «σωστή ισορροπία» ανάμεσα στην εργασία εντός των γραφείων και σε αυτήν εξ αποστάσεως.
Μόνο που εδώ φαίνεται πως κάποιοι εργαζόμενοι αποφάσισαν να εκδηλώσουν φανερά τις αντιρρήσεις τους. Όπως μας πληροφορεί το διεθνές πρακτορείο, πριν δύο εβδομάδες κυκλοφόρησε εντός της εταιρείας μία επιστολή την οποία μέχρι στιγμής έχουν υπογράψει πάνω από 5.000 εργαζόμενοι.
Στην επιστολή αναφέρεται πως «νοιώθουμε προδομένοι από μία εταιρεία που μέχρι πρότινος μας ενθάρρυνε να εργαζόμαστε από το σπίτι και άλλαξε κατεύθυνση με ριζικό τρόπο». Το ευρωπαϊκό συμβούλιο των εργαζομένων είπε πως η απαίτηση για επιστροφή στο γραφείο είναι εντελώς παράλογη καθώς η επιχείρηση είχε πει στους εργαζόμενους πως θα μπορούσαν να συνεχίσουν την εξ αποστάσεως εργασία.
Πολλοί εργαζόμενοι, σύμφωνα με το Bloomberg, πιστεύουν πως πίσω από την ξαφνική αλλαγή της πολιτικής της επιχείρησης κρύβεται η επιθυμία της να μειώσει το προσωπικό χωρίς να αναλάβει το κόστος μίας απόλυσης. Στην επιστολή τους οι εργαζόμενοι υποστηρίζουν πως το μόνο που θα καταφέρει η εταιρεία με αυτή την απόφασή της θα είναι να χάσει ταλαντούχους εργαζόμενους.
Το συμβούλιο των εργαζομένων επισήμανε επίσης το γεγονός πως ένας από τους λόγους που οι εργαζόμενοι διάλεξαν την εξ αποστάσεως εργασία ήταν η προσπάθειά τους να μετακομίσουν σε περιοχές με χαμηλότερο κόστος ζωής, δεδομένων των πενιχρών ή ανύπαρκτων αυξήσεων στις αμοιβές τους τα τελευταία χρόνια.
Είναι δύσκολο να πούμε αν αυτή η επιστολή εκφράζει την πραγματική διάθεση του συνόλου του προσωπικού της μεγάλης γερμανικής εταιρείας, καθώς το σύνολο των εργαζομένων ανά τον κόσμο είναι λίγο κάτω από τις 110.000.
Ψάχνοντας όμως τον διεθνή Τύπο αντιλαμβανόμαστε πως τα παράπονα που εκφράζουν οι εργαζόμενοι της SAP έχουν ακουστεί και σε αρκετές άλλες περιπτώσεις μεγάλων επιχειρήσεων που αποφάσισαν πρόσφατα να «σφίξουν τα λουριά» και να πιέσουν τους εργαζόμενους να επιστρέψουν, έστω και μερικώς, στα γραφεία τους.
Παραδείγματα άλλων μεγάλων επιχειρήσεων οι οποίες «διέταξαν» κάποιους εργαζόμενους να επιστρέψουν στα γραφεία τους είναι αυτά της Amazon (AMZN NASDAQ) και της AT&T (T NYSE). Κατά τον Brody Ford του Bloomberg, ο οποίος έγραψε το άρθρο σχετικά με την IBM, και την Aggi Cantrill με την οποία συνεργάστηκε για το θέμα της SAP, η προσπάθεια των επιχειρήσεων να φέρουν τους εργαζόμενους πίσω στα γραφεία συνδυάζεται με τον περιορισμό κάποιων παροχών προς αυτούς και με την επιβολή ποινών σε όσους δεν συμμορφώνονται άμεσα στους νέους κανόνες.
Οι δύο δημοσιογράφοι επισημαίνουν πως αυτή η αλλαγή, σε συνδυασμό με τον φόβο πως θα χάσουν τις δουλειές τους, κάτι που βλέπουμε πολύ συχνά τώρα τελευταία στον χώρο της τεχνολογίας, δείχνει πως η ζυγαριά έχει αρχίσει να γέρνει προς το μέρος των εργοδοτών.
Ο συλλογισμός τους μας φαίνεται λογικός και μας κάνει να αναρωτηθούμε αν βρισκόμαστε μπροστά σε μία μεγάλη αλλαγή στο εργασιακό περιβάλλον, καθώς μας έρχεται στο μυαλό η μεγάλη απεργία των εργαζόμενων στις αυτοκινητοβιομηχανίες οι οποίοι τελικά πέτυχαν αρκετούς από τους στόχους τους. Μήπως έχει έρθει η ώρα που η εργασία στα εργοστάσια θα φαίνεται πιο ελκυστική από την αντίστοιχη σε μία εταιρεία τεχνολογίας; Λίγο τραβηγμένη προφανώς αυτή η απορία, και προφανώς δεν θα μάθουμε σύντομα την απάντηση. Δεν μπορούμε όμως να αποκλείσουμε την πιθανότητα κάποιας τόσο σημαντικής αλλαγής.
