Η 8η Απριλίου καθιερώθηκε επίσημα ως παγκόσμια ημέρα των Ρομά το 1990 στο Σέροκ της Πολωνίας, όπου η Διεθνής Ένωση Ρομά πραγματοποίησε το τέταρτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά, προς τιμήν του πρώτου παγκόσμιου συνεδρίου στο Λονδίνο το 1971 και αποτελεί τη συμβολική εκκίνηση για πολιτική εκπροσώπηση και διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους στη διεθνή κοινότητα.
Οι Έλληνες Ρομά υπάγονται στο Σύνταγμα και τους νόμους του Ελληνικού Κράτους και απολαμβάνουν όλων των ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται για τους Έλληνες πολίτες. Διαχρονικά βρίσκονται αντιμέτωποι με ποικίλα εμπόδια, παγιδευμένοι στον φαύλο κύκλο της πολλαπλής στέρησης, της διαγεννεακής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Οι υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης, η υψηλή σχολική διαρροή, το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, η ανεπαρκής πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, οι εξαιρετικά μειωμένες δυνατότητες για ένταξη στην αγορά εργασίας, αλλά και τα αρνητικά στερεότυπα της κοινωνίας, αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες που καθιστούν ιδιαίτερα δυσχερή την κοινωνική ενσωμάτωση των Ρομά.
Η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, ως ο καθ’ ύλην αρμόδιος Φορέας για τον συντονισμό και την παρακολούθηση των πολιτικών κοινωνικής ένταξης των Ρομά σε εθνικό επίπεδο εκπόνησε τη νέα Εθνική Στρατηγική για την κοινωνική ένταξη των Ρομά 2021-2030, διασφαλίζοντας τη συνθήκη «για τους Ρομά με τους Ρομά». Αποτελεί το αποτέλεσμα μακράς συμμετοχικής διαδικασίας, στην οποία συμμετείχαν όλα τα αρμόδια υπουργεία και εμπλεκόμενοι φορείς, καθώς και ευρείας διαβούλευσης με αντιπροσωπευτικές οργανώσεις και εκπροσώπους της κοινότητας των Ρομά.
Η νέα Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030), με βάση τις θεμελιώδεις αξίες της Ε.Ε. για μια κοινωνία ίσης μεταχείρισης, ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών για όλους, εστιάζει στην κοινωνική ένταξη, την ομαλή συνύπαρξη, τη δημιουργία αμοιβαίας εμπιστοσύνης και την ισότιμη συμμετοχή των Ρομά στον κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό ιστό της χώρας.
Επικεντρώνεται στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την ενεργή συμμετοχή των Ρομά στα κοινωνικά δρώμενα ως Ελλήνων και Ευρωπαίων πολιτών και για την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή τους. Βασικός της πυρήνας είναι η ουσιαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των Ρομά μέσω ολοκληρωμένων παρεμβάσεων για την προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ένταξης, της ενεργούς πολιτειότητας, της άρσης των όρων του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων.
Η ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 διαρθρώνεται σε τέσσερις (4) πυλώνες, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν τις εθνικές προτεραιότητες και στρατηγικούς στόχους, τα μέτρα πολιτικής και τις θεσμικές παρεμβάσεις για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά σε εθνικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ως εξής:
ΠΥΛΩΝΑΣ Ι. «Πρόληψη και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά»
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ. «Ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης των Ρομά σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά (εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία, κοινωνική φροντίδα και στέγαση)»
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ. «Πρόληψη και καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων σε βάρος των Ρομά»
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙV. «Προώθηση της ενεργού συμμετοχής των Ρομά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή».
Η ΕΣΚΕ Ρομά 2021 – 2030 εξειδικεύεται σε 27 συνολικά Θεματικά Μέτρα ανά πυλώνα και ορίζει ένα πλέγμα 213 γενικών (mainstream) και ειδικών (targeted) δράσεων/ έργων, με βάση τις υφιστάµενες ανάγκες της οµάδας στόχου και τους διαθέσιµους πόρους για την ισότιμη ένταξη και συμπερίληψη των Ρομά. Η καταπολέμηση φαινομένων χωρικού διαχωρισμού, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, καθώς και η πρόσβαση σε βασικά κοινωνικά αγαθά αποτελούν κομβικούς στρατηγικούς στόχους. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ενδυνάμωση, τη συμμετοχή και την αναβάθμιση δεξιοτήτων των παιδιών, των νέων, των κοριτσιών και των γυναικών Ρομά. Επιπλέον, η νέα στρατηγική εστιάζει σε υποστηρικτικές δράσεις για τους Ρομά που τελούν σε πολλαπλές συνθήκες ευαλωτότητας και βρίσκονται αντιμέτωποι με σύνθετα εμπόδια και πολλαπλές διακρίσεις, όπως γυναίκες Ρομά, παιδιά Ρομά, Ρομά με αναπηρία κλπ.
Καθιερώνονται τα απαραίτητα επιχειρησιακά όργανα της ΕΣΚΕ Ρομά σε κεντρικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς και οι απαραίτητες στρατηγικές συνεργασίες και συνέργειες με βασικούς εμπλεκόμενους φορείς σε συγκεκριμένα ζητήματα κοινωνικής ένταξης των Ρομά, ενώ ενισχύεται ιδιαίτερα η περιφερειακή & τοπική προσέγγιση. Επιπλέον, εξασφαλίζεται συστηματική διαβούλευση με τους εκπροσώπους των Ρομά και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, και οργανώσεων της νεολαίας Ρομά σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού, υλοποίησης και παρακολούθησης. Η ανάπτυξη και εφαρμογή συστήματος δεικτών θα επιτρέψει τη συστηματική παρακολούθηση, την αξιολόγηση και τη συνεχή αναπροσαρμογή της νέας στρατηγικής.
Δίνουμε έμφαση στην ολιστική προσέγγιση της ενεργητικής ένταξης των Ρομά, με στόχο την προώθηση της ισότιμης μεταχείρισης και της ενεργούς κοινωνικοοικονομικής ένταξης στην κοινωνική ζωή, ώστε να επωφελούνται από τις υποστηρικτικές δράσεις που τους αφορούν αλλά και τις υπηρεσίες και παροχές που προσφέρονται σε όλους τους ευάλωτους Έλληνες πολίτες.
Συνδυάζουμε στοχευμένες παρεμβάσεις κοινωνικής ένταξης των Ρομά με μέτρα που εξασφαλίζουν την ισότιμη συμμετοχή των Ρομά στα γενικά μέτρα για την κοινωνική ένταξη, απασχόληση, εκπαίδευση, υγεία, στέγαση κλπ.
Η δεκαετία που έχουμε μπροστά μας δεν πρέπει χαθεί.
Αποτελεί στοίχημα η δημιουργία των προϋποθέσεων για την ενεργή συμμετοχή των Ρομά στα κοινωνικά δρώμενα ως Έλληνες και Ευρωπαίοι πολίτες, για την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή.
Σε αυτό το στοίχημα προσβλέπουμε στην ενεργή συμβολή όλων των συναρμόδιων φορέων, της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και στην ενεργή συμμετοχή των ίδιων των Ρομά σε εθνικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας
