Και εγένετο… Brexit! Σίγουρα ήταν ένα από τα γεγονότα που συγκλόνισαν μέσα στο 2016, αν όχι απλώς γιατί ήταν μια μη αναμενόμενη εξέλιξη, τότε σίγουρα γιατί κατάφερε να αλλάξει τόσο τη βάση όσο και το εποικοδόμημα της Ευρώπης.
Ήταν Πέμπτη 23 Ιουνίου όταν κλήθηκαν οι βρετανοί ψηφοφόροι στις κάλπες για να αποφασίσουν κατά πόσο ήθελαν η χώρα τους να παραμείνει ή να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συμμετοχή άγγιξε το 71,8% με πάνω από 30 εκατ. πολίτες να εξασκούν το δικαίωμα της ψήφου.
Το λεγόμενο Brexit επικράτησε του Bremain με 52% και 48% αντίστοιχα. Πιο αναλυτικά, η Αγγλία ήταν υπέρ της εξόδου με 53,4%, όπως και η Ουαλία με 52,5%. Από την άλλη, η Σκωτία και η Βόρεια Ιρλανδία στήριξαν το Bremain με 62% και 55,8% αντίστοιχα.
Μια χώρα διαιρεμένη στα δύο
Οι υποστηρικτές του Bremain πόνταραν στο Λονδίνο και στην καπιταλιστική καρδιά του, το City, ωστόσο η συμμετοχή στην περιοχή ήταν χαμηλότερη από το αναμενόμενο. Υποτίθεται πως το Λονδίνο, μια πόλη με μεγάλα αποθέματα σε υψηλά εισοδήματα, ανώτατη εκπαίδευση και πιο εύρυθμη ενσωμάτωση των μεταναστών, θα "εκτόξευε" τα ποσοστά του Bremain.
Η Βόρεια Αγγλία αντίθετα ψήφισε για έξοδο από την ΕΕ, γεγονός που αποκάλυψε μια χώρα με μεγάλη πόλωση, όπου από τη μία έχει μια ελίτ που εδρεύει στη μητρόπολη και στηρίζει την παγκοσμιοποίηση και από την άλλη μια οργισμένη εργατική τάξη που έχει βαθιές διαφωνίες με το ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι.
Η αντίδραση στο Brexit ήταν άμεση. Ο Nigel Farage, ηγέτης του Κόμματος Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου δήλωσε πως η 23η Ιούνη σηματοδότησε την ημέρα της ανεξαρτησίας της Βρετανίας. Η αντίδραση των αγορών από την άλλη, ήταν να "στείλουν" τη στερλίνα στο χαμηλότερο επίπεδο έναντι του δολαρίου από το 1985.
O David Cameron, πρωθυπουργός της Βρετανίας, δήλωσε πως "Οι βρετανοί πολίτες ψήφισαν για την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και πρέπει να γίνει σεβαστή η επιθυμία τους". Με αυτά τα λόγια αναγνώρισε ένα αποτέλεσμα που αμφέβαλε ότι θα γίνει πράξη, όταν πριν από χρόνια εκλέχτηκε λόγω της υπόσχεσής του γι'' αυτό το δημοψήφισμα.
Η θητεία του Cameron θα μείνει στην ιστορία γιατί επέτρεψε στην χώρα του να "παραπατήσει" με αποτέλεσμα να φέρει μια κοσμοϊστορική αλλαγή που θα σημαδέψει το μέλλον της Βρετανίας. Στη συνέχεια, ο Cameron παραιτήθηκε και τη θέση του πήρε η Theresa May, η οποία έγινε η δεύτερη γυναίκα πρωθυπουργός στην ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου μετά την Margaret Thatcher.
Το δημοψήφισμα της Βρετανίας μπορεί να εξεταστεί σε τρία επίπεδα. Το πρώτο είναι το οικονομικό, καθώς αποτυπώθηκε η διόγκωση της ψαλίδας των καταπιεσμένων της δυτικής Ευρώπης που αποδοκιμάζουν το πολιτικοοικονομικό "σύμπλεγμα", απορρίπτοντας πολιτικές που ακολουθούσε η "ολοκληρωμένη" Ευρώπη εδώ και χρόνια, ενώ παράλληλα η κινδυνολογία των υπέρμαχων του στρατοπέδου του "Ναι" έφερε για ακόμα μία φορά τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.
Πολλά ειπώθηκαν και από τις δύο εκστρατείες αλλά σίγουρα η καταστροφολογία των υπέρμαχων του Bremain δεν έπεισε. Μεταξύ άλλων ξεχώρισαν:
- Η προειδοποίηση του David Cameron στις 9 Μαΐου ότι μία ψήφος για την αποχώρηση από την Ε.Ε. διακινδυνεύει ουσιαστικά να καταστρέψει την μεταπολεμική ειρήνη στην Ευρώπη.
- Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκαν και οι Financial Times που έγραψαν ότι "η εγκατάλειψη του στόχου της εποικοδομητικής μεταρρύθμισης μίας είναι αλήθεια ελαττωματικής Ευρώπης θα ήταν μία στάση περισσότερο από ηττοπαθής. Θα ήταν μία πράξη καθαρού αυτοακρωτηριασμού".
Το δεύτερο ζήτημα που έκρινε το αποτέλεσμα ήταν αυτό της μετανάστευσης. Όχι των προσφύγων που δέχεται η Βρετανία, καθώς το 2015 διαχειρίστηκε το Ηνωμένο Βασίλειο μόλις… 38.370 αιτήσεις ασύλου, αλλά περισσότερο της ενδοευρωπαϊκής μετανάστευσης. Μεγάλο κομμάτι της βρετανικής κοινωνίας θέλει να έχει περισσότερα εργασιακά δικαιώματα σε σύγκριση με άλλους ευρωπαίους. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Μετανάστευσης του Η.Β., στο έτος που τελείωσε τον Ιούνιο του 2016 υπολογίζεται ότι μετανάστευσαν περίπου 285.000 πολίτες από άλλες χώρες της ΕΕ προς το Ηνωμένο Βασίλειο και περίπου 95.000 μετανάστευσαν από το Η.Β. προς το εξωτερικό. Έτσι, η καθαρή μετανάστευση από την ΕΕ ήταν περίπου 190.000 άνθρωποι. Πρόκειται για το υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί.
Στην καμπάνια του Brexit, που απαρτιζόταν από ένα ανορθόδοξο μίγμα αριστερών, δεξιών και μετριοπαθών δυνάμεων, επικράτησε - από τα δεξιά - το σλόγκαν του να "ξαναπάρουμε τον έλεγχο της Βρετανίας". Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι και ο νέος αμερικάνος Πρόεδρος, D. Trump, χρησιμοποίησε το παρόμοιο σλόγκαν "Make America Great Again".
Το τρίτο σημείο είναι και το πιο δομικό, καθώς αφορά τον πυρήνα της σκέψης και λειτουργίας της ΕΕ. Για παράδειγμα, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ M. Obstfeld, κατά την παρουσίαση της εξαμηνιαίας έκθεσης για της προοπτικές της διεθνούς οικονομίας τόνισε πως "η πολιτική ομοφωνία, που στο παρελθόν στήριζε το ευρωπαϊκό σχέδιο, βρίσκεται σε φάση αποσύνθεσης".
Όπως αναφέρει και ο Economist, για την Ευρωπαϊκή Ένωση "το Brexit αποτέλεσε σκέτη καταστροφή". Η Ευρώπη ταλανίζεται από πολύπλευρες κρίσεις: η Ευρωζώνη κινείται σε μια κατεύθυνση πολλαπλών ταχυτήτων, το προσφυγικό συνεχίζει να υπάρχει και θα ενταθεί μόλις ζεσταθεί ο καιρός, χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία επιλέγουν ακροδεξιούς δρόμους - κάτι που παραλίγο να κάνει και η Αυστρία στις προεδρικές εκλογές της, ενώ τέλος, λαϊκιστικά, αντι-ΕΕ κόμματα είναι σε άνοδο.
Ανησυχία προκαλούν από τώρα οι γαλλικές προεδρικές εκλογές όπως και οι γερμανικές το 2017. Έτσι, μοναδική προτεραιότητα του σκληρού πυρήνα της ΕΕ είναι να βεβαιωθεί ότι κανείς δε θα ακολουθήσει το παράδειγμα της Βρετανίας.
Επιμέλεια: Δανάη Μαραγκουδάκη
