Στην ανάγκη λήψης έγκαιρων μέτρων για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, αλλά και εκείνες στην ψυχική υγεία αναφέρθηκαν οι συμμετέχοντες στο δεύτερο διαΝΕΟσις LIVE, με αφορμή την έρευνα που δημοσιοποιήθηκε την Δευτέρα και η οποία κατέγραψε μεγάλο βαθμό αισιοδοξίας και αισθήματος από τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτών πως η χώρα κινείται στη σωστή κατεύθυνση.
Κοινή διαπίστωση ήταν πως υπήρξε διαχειριστική επάρκεια στην αντιμετώπιση της κρίσης και αυτό αποτυπώθηκε στην έρευνα της διαΝΕΟσις σε συνεργασία με την Metron Analysis, αλλά τώρα απαιτείται εγρήγορση τόσο για την αξιοποίηση αυτού του θετικού κλίματος στην κοινωνία, αλλά και για την προσομείωση μοντέλων διαχείρισης της επόμενης ημέρας.
Οι συμμετέχοντες στη διαδικτυακή συζήτηση απάντησαν στα ερωτήματα του Διευθυντή Περιεχομένου της διαΝΕΟσις, Θοδωρή Γεωργακόπουλου σχετικά με τις συνέπειες στον οικονομικό τομέα, την ψυχική υγεία αλλά και στις πολιτικές εκφάνσεις της κρίσεις της πανδημίας. Όπως ανέφερε και ο ίδιος θα υπάρξουν συνέπειες και μίλησε για κώδικες που ίσχυαν μέχρι σήμερα και τώρα θα σπάσουν.
Στο διαΝΕΟσις LIVE συμμετείχαν οι Πάνος Τσακλόγλου, καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του ΟΠΑ, Μαρίνα Οικονόμου – Λαλιώτη, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Α΄ Ψυχιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης καθώς και ο Στράτος Φαναράς πρόεδρος και διευθύνοντας σύμβουλος της Metron Analysis που διεξήγαγε την έρευνα.
Πάνος Τσακλόγλου: Πάμε σε δύσκολες περιόδους
«Μας περιμένουν δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Αύξηση ανεργίας, μείωση εισοδημάτων και βιοτικού επιπέδου και άλλες αλλαγές» τόνισε ο Πάνος Τσακλόγλου, καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του ΟΠΑ. Επεσήμανε πως θα υπάρξει πρόβλημα τόσο από πλευράς προσφοράς και ζήτησης καθώς ολόκληρη κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας έχουν κλείσει, δίνοντας έμφαση στην προσφορά. Όπως είπε, στηρίζεται σε αλυσίδες παραγωγής και εάν σε ένα από τα μέρη έχει σταματήσει, τότε σταματάει και εδώ.
Παρέπεμψε στις προβλέψεις πως οι επιπτώσεις θα είναι μεγαλύτερες στην Ελλάδα από άλλες χώρες της Ε.Ε., διευκρινίζοντας πως μπορεί να δεχθεί δριμύτατο πλήγμα καθώς στηρίζεται σε τομείς όπως τουρισμός, εστίαση, διεθνείς μεταφορές σε πολύ σημαντικότερο ποσοστό του ΑΕΠ από αλλού.
Προς την κατεύθυνση αυτή, υπογράμμισε πως θα πρέπει να υπάρξουν μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων ώστε να μην έχουμε μαζικές χρεοκοπίες, να στηριχθεί η αγοραστική δύναμη αλλά και να μην έχουμε μεγαλύτερο πρόβλημα στο τραπεζικό σύστημα. «Αν η στήριξη σε επιχειρήσεις άλλων χωρών είναι μεγαλύτερη, οι ελληνικές θα έχουν ανταγωνιστικό μειονέκτημα» σχολίασε.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στο χρέος, λέγοντας πως με λάθος επιλογές μπορεί να βγούμε με «βουνό χρέους» καθώς και στο ενδεχόμενο εκ νέου επικράτησης της νοοτροπίας «δεν πληρώνω» που θα ήταν καταστροφικό.
Για το εύρημα της έρευνας για το πρωτοφανές ποσοστό πως η χώρα κινείται σε θετική κατεύθυνση αναφέρθηκε στο γεγονός πως οποιαδήποτε ομαδοποίηση και αν ληφθεί υπόψη -δημογραφικά, ηλικιακά, πολιτικά ή άλλα- σε όλα τα ανεξαιρέτως τα γκρουπ υπάρχουν θετικές απαντήσεις.
Αν και ανέφερε πως σε περιόδους κρίσης συμβαίνει πάντα, πρόσθεσε πως σε καμία άλλη χώρα δεν καταγράφονται τα ποσοστά της Ελλάδας. «Υπήρξε αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης, διαχειριστική επάρκεια και έπεσε πάνω και σε ένα άλλο φαινόμενο που πιστώθηκε η κυβέρνηση, αυτό της διαχείρισης της κρίσης του Έβρου» ανέφερε.
Χαρακτήρισε ωστόσο παγίδα το κράτος πρόνοιας, που επίσης κρίνεται στα θετικά και της επόμενης μέρας, καθώς δίνει τροφή στην υποχρηματοδότηση του ΕΣΥ, αλλά είναι και οργανωτικό πρόβλημα. «Το σύστημα είναι κατεξοχήν νοσοκομειοκεντρικό και φοβάμαι με την έμφαση που δόθηκε θα πάμε σε ακόμη περισσότερο» ανέφερε.
Σχολιάζοντας την αύξηση αρνητικών απόψεων για το θεσμό της Ε.Ε., ο κ. Τσακλόγλου είπε πως υπάρχει στον κόσμο η αντίληψη η Ένωση είναι κάποιο κράτος, δεν είναι ούτε ομοσπονδία ή συνομοσπονδία. Και άφησε αιχμές για τη στάση εντός των τειχών: «Ζητάμε αλληλεγγύη από την Ε.Ε. ενώ μέσα στην Ελλάδα υπήρξαν περιφέρειες που δεν έδειξαν η μία στην άλλη για να αποσυμφορηθούν τα νησιά».
Μαρίνα Οικονόμου – Λαλιώτη: Κλιμακούμενα τα προβλήματα ψυχικής υγείας
Υψηλό χαρακτήρισε η Μαρίνα Οικονόμου – Λαλιώτη, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Α΄ Ψυχιατρική Κλινική ΕΚΠΑ το εύρημα της έρευνας για το ποσοστό άγχους καθώς το 10% δήλωσε πως διακατέχεται από πάρα πολύ άγχος, γεγονός που σηματοδοτεί κλινικό άγχος και πρόδρομο κατάθλιψης.
«Σε άλλες χώρες έχουν άγχος γιατί έχουν έρθει πιο κοντά στο θάνατο, ενώ εμείς έχουμε άγχος για διαφορετικά στοιχεία» σχολίασε και επεσήμανε πως και σε έρευνα που διεξάγεται από πανεπιστημιακά ιδρύματα και στην οποία εντοπίζουν αντίστοιχα ποσοστά κλινικής κατάθλιψης με εκείνα της 10ετους περιόδου της οικονομικής κρίσης. «Πρέπει να μας προβληματίσει» τόνισε.
Στην τηλεφωνική γραμμή βοήθειας 10306 όπως είπε η κυρία Οικονόμου- Λαλιώτη στις πρώτες θέσεις των αιτημάτων όσων καλούν είναι ο φόβος της μόλυνσης είτε για εκείνους ή για αγαπημένα πρόσωπα καθώς και τα οικονομικά ζητήματα όπως αν θα χάσουν τη δουλειά τους, αν θα απομειωθεί η οικονομική τους κατάσταση.
Όπως τόνισε θα είναι επιδεινούμενα και κλιμακούμενα τα προβλήματα ψυχικής υγείας, παραπέμποντας σε μελέτη του Lancet για άλλες χώρες που αναφέρει μετατραυματικά σύνδρομα και κατάθλιψη από την πανδημία. «Το ίδιο θα συμβεί και στη χώρα μας» σημείωσε, υπογραμμίζοντας πως το επόμενο επίπεδο είναι να δούμε το σύστημα της ψυχικής υγείας, που είναι ελλειμματικό.
Μιλώντας για την ενδοοικογενειακή βία είπε πως το φαινόμενο είναι πιο έντονο την περίοδο της καραντίνας. «Ό,τι πρόβλημα υπάρχει σε μία σχέση, όποια παθογένεια βγαίνει σε μεγαλύτερη μορφή» δήλωσε, διευκρινίζοντας πως στην Ελλάδα ο θεσμός της οικογένειας λειτουργεί διαφορετικά από άλλες χώρες και βοηθάει καθώς πολλές γυναίκες έχουν πρώτο καταφύγιο άλλα μέλη της οικογένειας.
Ανέπτυξε, όμως, και μία άλλη παράμετρο όπως καταγράφηκε από την έρευνα: το γεγονός πως στη συντριπτική τους πλειονότητα οι πολίτες δεν έχουν ανταλλάξει χειραψία το τελευταίο διάστημα. «Αν κάτι έχει θιγεί από τις αισθήσεις είναι η αίσθηση της αφής, το άγγιγμα, η αγκαλιά. Έχουμε μάθει να επικοινωνούμε σε σημαντικό βαθμό σε ενός επιπέδου πλατωνικά αγγίγματα και η απουσία αυτή μπορεί να επηρεάζει τους ανθρώπους με πολλούς τρόπους» τόνισε, λέγοντας πως η επαφή απελευθερώνει ορμόνη που μειώνει στρες και βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Στάθης Καλύβας: Να αποφευχθούν σφάλματα σε κακοδιαχείριση
Για το παράδοξο της ισχύος έκανε λόγο ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αναφερόμενος στη μεγάλη απόσταση ανάμεσα στις αντιδράσεις των χωρών όπως την αλαζονεία της Βρετανίας ότι μπορούσε να το αντιμετωπίσει και την αδυναμία της Ελλάδα στο σύστημα υγείας που την οδήγησε να λάβει μέτρα.
Επισημαίνοντας και αυτός πως υπήρξε διαχειριστική επάρκεια από την πολιτεία, σημείωσε και μία άλλη παράμετρο αυτή της δύναμης διάψευσης αρνητικών προσδοκιών. «Ο κόσμος πίστευε ότι πάνε άσχημα, όταν δεν πήγανε οδήγησε σε αισιοδοξία» εκτίμησε.
Χαρακτήρισε πως τα στοιχεία της έρευνας αποτελούν τη βάση για τη διαχείριση των δυσκολιών που μπορεί να ακολουθήσουν. «Οι πολίτες αναμένουν σοκ στην οικονομία, υπάρχει προετοιμασία, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουρα κατά πόσο αυτό θα αρκεί να κρατήσει τον κόσμο» σχολίασε.
«Είναι δύσκολο να μιλάμε για μοντέλα παραγωγικής οικονομίας και επενδύσεων. Η κυβέρνηση να χτίσει στο κεφάλαιο που έχει φτιαχτεί» τόνισε, υποστηρίζοντας πως πρέπει να αποφύγει σφάλματα όχι σε πραγματικές δυσκολίες αλλά σε κακοδιαχείριση. Αναφέρθηκε σε στοιχεία κοινωνικής αλληλεγγύης που αν μοχλευθούν σωστά θα φέρουν αποτελέσματα, καθώς όπως έδειξε και η έρευνα ο φόβος των πολιτών για μόλυνση από τον ιό δεν μεταφράζεται σε κίνδυνο για τους ίδιους αλλά για το κοντινό τους περιβάλλον.
Σε πολιτικό επίπεδο, ο κ. Καλύβας είπε πως δεν υπάρχει μεγάλη πόλωση στο πολιτικό σύστημα σε σχέση με άλλες χώρες –αν και η συναίνεση είπε πως θα μειωθεί. Ένα άλλο διακύβευμα κατά τον ίδιο είναι η διατήρηση ή αμφισβήτηση δημοκρατικών θεσμών, κάτι που έχει κάνει την εμφάνισή του σε χώρες όπως η Ουγγαρία και προέβλεψε πως εάν δεν υπάρξουν μεγάλες αναταράξεις στην οικονομική πορεία, δεν θα δούμε κοινωνικές αναταράξεις. Σημείωσε βέβαια και την παράμετρο πως η Ελλάδα είναι συνδεδεμένη οικονομικά με άλλους φορείς και αυτό «μας αφαιρεί μεγάλο βαθμό αυτονομίας».
Ο ίδιος πάντως περιέγραψε και κάποια άλλη εικόνα της κρίσης. «Πολλές γειτονιές της Αθήνας ιδίως στις δυτικές συνοικίες μου θυμίζουν τα παιδικά μου χρόνια. Παιδιά στους δρόμους να παίζουν, μυρωδιές από φαγητά να βγαίνουν από τα σπίτια και χωρίς αυτοκίνητα» ανέφερε.
Στράτος Φαναράς: Ο ηρωϊσμός δεν αρκεί την επόμενη μέρα
Σε διαφορετική τροχιά από άποψη κλίματος βλέπει τη χώρα ο Στράτος Φαναράς, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Metron Analysis. «Η χρόνια δυσανεξία έχει αντιστραφεί. Δεν έγινε ξαφνικά, φάνηκε από τότε που είδαμε ότι μπορεί να βγούμε από τα μνημόνια, εντάθηκε μετά τις εκλογές και τώρα όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά φτάσαμε σε δυσθεώρητα, πρωτοφανή νούμερα» τόνισε.
«Αυτό οφείλεται στη διαχειριστική επάρκεια κατά την περίοδο της κρίσης με τις ενέργειες της πολιτείας σαφέστατα αλλά και με τη διαχείριση από όλους τους ανθρώπους της πρώτης γραμμής, τους γιατρούς, τους νοσηλευτές, τους ανθρώπους οι οποίοι στηρίζουν κοινωνικές υπηρεσίες» πρόσθεσε και επεσήμανε: «Στη χώρα επειδή είχαμε όλα τα προηγούμενα δεδομένα από Κίνα και αλλού πήραμε μέτρα μετάβλεψης και όχι πρόβλεψης. Και άλλες χώρες είχαν τη δυνατότητα αλλά δεν τα πήραν».
Σε ότι αφορά τις διαφοροποιήσεις των απαντήσεων μεταξύ αισιοδοξίας, σιγουριάς, αυτοπεποίθησης και ανασφάλειας, θυμού και απογοήτευσης τις χαρακτήρισε ως «από τις ελάχιστες στιγμές στην ερευνητική μου σταδιοδρομία που η χώρα έχει ένα τέτοιο παλμαρέ συναισθημάτων».
Χαρακτήρισε μύθο ότι επειδή μείναμε σπίτι είχαμε λιγότερα κρούσματα και θύματα, υποστηρίζοντας πως ο λόγος ήταν ότι πάρθηκαν εγκαίρως μέτρα –στη Μ. Βρετανία μόλις το 49% βγήκε από το σπίτι, όπως είπε, ενώ στην Ελλάδα οι 7 στους 10. «Μέχρι τώρα η ατζέντα της χώρας δεν ήταν η οικονομία, αλλά η αντιμετώπιση της πανδημίας» σημείωσε ωστόσο.
Και για το λόγο αυτό, εξέφρασε τον προβληματισμό του για την επόμενη μέρα. «Δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε με τον ηρωϊσμό τις επιπτώσεις» σημείωσε, λέγοντας πως πρέπει να βρούμε έναν σύνδεσμο συνάντησης δημόσιου συμφέροντος και κοινωνικής πρωτοβουλίας.
