Η 20η Νοεμβρίου αποτελεί ημέρα μνήμης για τα τρανς άτομα που έχουν υπάρξει θύματα τρανσφοβικού μίσους, εγκλημάτων και βίας εξαιτίας μόνο της ταυτότητας φύλου τους.
Με αφορμή τη δολοφονία της Rita Hester στη Βοστώνη, η πρώτη πορεία μνήμης έγινε στις 20 Νοεμβρίου 1999 και έκτοτε η μέρα αυτή καθιερώθηκε ως Διεθνή Ημέρα Τρανς προκειμένου να τιμήσει όλα τα θύματα αλλά και να συμβάλλει στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού ως προς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους.
Η βία εναντίον των τρανς ατόμων αποτελεί συχνό φαινόμενο, παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας. Οι διάφορες ταυτότητες προκαλούν παράλογα αντανακλαστικά, που εκδηλώνονται μέσα από λεκτική αλλά και σωματική βία και εντός της ελληνικής κοινωνίας. Η αδυναμία των κοινωνιών να αποδεχτούν το διαφορετικό πηγάζει από το πρώιμο στάδιο της κοινωνικοποίησης του ανθρώπου, στο σχολικό περιβάλλον. Περιστατικά bullying πολύ συχνά λαμβάνουν χώρα μέσα κι έξω από σχολικές τάξεις. Φαινόμενα εκφοβισμού και διακρίσεων κατά νέων ανθρώπων με βάση την έκφραση ή την ταυτότητα φύλου ή και τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους λαμβάνουν χώρα σε προαύλια σχολείων, στις γειτονιές, ακόμα και μέσα στο ίδιο το σπίτι. Υπάρχουν παιδιά και νέοι που βιώνουν την απόρριψη από την ίδια τους την οικογένεια και εκδιώκονται με βία λόγω της διαφορετικότητάς τους.
Από τον Οκτώβριο του 2019 έως και το Σεπτέμβριο του 2020 έχουν καταγραφεί παγκοσμίως 430 θάνατοι τρανς προσώπων, κυρίως τρανς γυναικών και εργαζομένων στο σεξ, εκ των οποίων 350 αφορούν δολοφονίες. Ωστόσο εκτιμάται ότι ο αριθμός είναι μεγαλύτερος, καθώς σε πολλές χώρες δεν καταγράφονται τα περιστατικά ενώ σε άλλες τα τρανς άτομα δεν καταγράφονται με την ταυτότητα φύλου τους. Η μέση ηλικία των θυμάτων είναι τα 31 έτη, ενώ το μικρότερο θύμα ήταν μόλις 15 ετών.
Η κακοποίηση που υφίστανται τα τρανς άτομα μπορεί να έχει πολλά πρόσωπα. Η πιο συνηθισμένη πρακτική είναι το misgendering, δηλαδή να τους απευθύνονται, εσκεμμένα στο λάθος φύλο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλά τρανς άτομα να διστάζουν να απευθυνθούν σε υπηρεσίες υγείας ή σε αστυνομικά τμήματα για να καταγγείλουν επιθέσεις σε βάρος τους. Ως εκ τούτου τα άτομα αυτά παραμένουν «αόρατα» για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Φυσικά διάχυτες είναι και οι προκαταλήψεις εις βάρος των τρανς ατόμων, ιδιαίτερα στο χώρο της εργασίας. Λίγοι ως ελάχιστοι είναι οι τρανς που βρίσκουν εργασία, παρά την ύπαρξη τυπικών και επαγγελματικών προσόντων ικανών για την πλήρωση θέσεων. Επιπλέον, η χρήση όρων και εκφράσεων υποτιμητικών, που εντείνουν τις ανισότητες, τις διακρίσεις και τους αποκλεισμούς που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα, ενθαρρύνουν παράλληλα και το κλίμα ρατσισμού και υποθάλπουν επιθέσεις μίσους.
Σε ακόμα δυσχερέστερη θέση βρίσκονται άτομα τρανς που ταυτόχρονα φέρουν και άλλα ταυτοτικά χαρακτηριστικά, όπως μια αναπηρία, χρόνια ασθένεια ή εθνοτική καταγωγή. Τα άτομα αυτά καθίστανται θύματα πολλαπλών διακρίσεων και συνεπώς θυματοποιούνται πολλαπλώς. Ανάπηροι τρανς ή τρανς πρόσφυγες έχουν ακόμα λιγότερες ευκαιρίες πρόσβασης στην εργασία, την εκπαίδευση και την υγεία, με αποτέλεσμα να τίθενται πιο εύκολα στο κοινωνικό περιθώρια, πλήρως αποκομμένα και αποκλεισμένα από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης.
Η σημερινή μέρα μνήμης αποτελεί μια ευκαιρία αφύπνισης της κοινωνίας μας ως προς τα προβλήματα της τρανς κοινότητας. Η εκπαίδευση και η συνεχής ενημέρωση σε ζητήματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των δικαιώματων των τρανς, αποτελεί βασικό εργαλείο καταπολέμησης των διακρίσεων και καλλιέργειας μιας συμπεριληπτικής αντίληψης. Η προώθηση της πολυμορφίας αποτελεί στόχο αλλά και όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τιμάται ως μέρος του συλλογικού της πλούτου, για μια κοινωνία όπου ο καθένας να μπορεί να είναι ο εαυτός του, να νιώθει ασφάλεια, να έχει ίσες ευκαιρίες και να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνική ζωή.
Όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά μέσα από τις πράξεις μας, μπορούμε να συμβάλλουμε στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας δίχως διαχωρισμούς, όπου το διαφορετικό θα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συνόλου και όχι κάτι έξω και πέρα από αυτό. Κι με τον τρόπο αυτό θα παύσει να αναπαράγεται και ο φαύλος κύκλος της βίας.
*Λόγω των έκτακτων μέτρων για τον περιορισμό της πανδημίας, φέτος η πορεία μνήμης δε θα πραγματοποιηθεί, ωστόσο στεκόμαστε νοερά δίπλα στις οικογένειες των τρανς θυμάτων σε όλον τον κόσμο, δίνοντας υπόσχεση πως θα προσπαθήσουμε του χρόνου να μην έχουμε ούτε ένα θύμα ρατσιστικής βίας.
*Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
