Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Την ώρα που ολόκληρη η Ευρώπη περιμένει με αγωνία το αποτέλεσμα του ιταλικού δημοψηφίσματος και την αντίδραση του Matteo Renzi, οι ιταλικές τράπεζες προετοιμάζονται για τα χειρότερα, καθώς βλέπουν τον… χρόνο να τελειώνει.
Και αυτό γιατί ο ιταλικός τραπεζικός κλάδος βρίσκεται ένα βήμα πριν την εφαρμογή των κανόνων του bail-in, που προβλέπουν τη συμμετοχή των μετοχών, των ομολογιούχων ή ακόμη και των καταθετών, στην διάσωση μιας τράπεζας μέσω της επιβολής «κουρέματος».
Εν τω μέσω ανησυχιών ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για τη συνταγματική αναθεώρηση θα προκαλέσει αναταραχή, τόσο στο πολιτικό σκηνικό της Ιταλίας, όσο και στις ευρωπαϊκές αγορές, απομακρύνοντας τους επενδυτές από τον τραπεζικό κλάδο, η ιταλική κυβέρνηση φέρεται να είναι έτοιμη να προχωρήσει στη διάσωση της αρχαιότερης τράπεζας στον κόσμο, Banca Monte dei Paschi di Siena, με κρατικά κεφάλαια.
Το σχέδιο κρατικής διάσωσης της Monte Paschi εκτιμάται πως έχει ήδη εγκριθεί από την Κομισιόν και μάλιστα με ειδικές «προσαρμογές» που θα μετριάσουν τον αντίκτυπο για τους μετόχους και τους κατόχους ομολόγων της τράπεζας και είναι έτοιμο να υλοποιηθεί μέσα στις επόμενες ημέρες.
Θα πρόκειται για την πρώτη εφαρμογή του bail-in σε μία τόσο μεγάλη τράπεζα (η Monte Paschi είναι η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα στην Ιταλία), δοκιμάζοντας το βαθμό αυστηρότητας και ευελιξίας που προτίθεται να δείξει η Κομισιόν.
Διότι στην περίπτωση που η κοινοτική οδηγία για τη διάσωση τραπεζών εφαρμοστεί κατά γράμμα, είναι βέβαιο ότι θα πληγούν εκτός από τους μετόχους και οι κάτοχοι ομολόγων χαμηλής εξασφάλισης, σε τέτοιο βαθμό που θα κλονιστεί σημαντικά η εμπιστοσύνη όχι μόνο στον ιταλικό αλλά και στο σύνολο του ευρωπαϊκού τραπεζικού κάδου.
Ενδεχόμενο «κούρεμα» θα πυροδοτούσε μία σειρά αγωγών κατά της τράπεζας και παράλληλα θα σηματοδοτούσε την αρχή μίας περιόδου έντονης αβεβαιότητας για όλες τις τράπεζες που είτε εμφανίζουν σοβαρά κεφαλαιακά προβλήματα, είτε σκοπεύουν να αντλήσουν κεφάλαια από τις αγορές, όπως για παράδειγμα η μεγαλύτερη ιταλική τράπεζα Unicredit.
Επίσης, η Monte Paschi θέλει να «ξεφορτωθεί» μη εξυπηρετούμενα δάνεια ύψους 28 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με αναλυτές, οι όροι της πώλησης θα είναι εντελώς διαφορετικοί στην περίπτωση επιτυχούς κεφαλαιακής ενίσχυσης από ιδιώτες επενδυτές, σε σύγκριση με την περίπτωση που η τράπεζα διασωθεί από την κυβέρνηση. Παράλληλα, εκτιμάται πως οι όροι με τους οποίους θα καταφέρει να διαθέσει το εν λόγω χαρτοφυλάκιο θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την ομαλή ανάπτυξη της αγοράς μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) στην Ευρώπη τους επόμενους μήνες.
Αν η Ιταλία εισέλθει σε μία περίοδο έντονης πολιτικής αβεβαιότητας, τότε το σχέδιο για την Monte Paschi κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ένα τραπεζικό φιάσκο τεραστίων διαστάσεων. Είναι θέμα ψυχολογίας και εμπιστοσύνης σε έναν κλάδο με ουκ ολίγα προβλήματα, τα οποία αναδύονται ταχύτατα στην επιφάνεια, κάθε φορά που σημειώνονται πολιτικές και οικονομικές αναταράξεις.
Αγωνία για τις ελληνικές τράπεζες
Αναλυτές ξένων επενδυτικών προβλέπουν ότι οι εξελίξεις στον τραπεζικό κλάδο της Ιταλίας θα είναι καθοριστικές για ολόκληρη την Ευρώπη. Παρά παρά το γεγονός ότι θεωρούν πως οι ανησυχίες για το ιταλικό δημοψήφισμα είναι έως ένα βαθμό υπερβολικές, επισημαίνουν ότι το περιβάλλον στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά ρευστό και γι' αυτό το λόγο κάθε εξέλιξη έχει τη δική της σημασία.
«Οι ελληνικές τράπεζες έχουν βιώσει τις δυσκολίες άντλησης κεφαλαίων στο παρελθόν και γνωρίζουν ότι για να ξεπεράσουν για τα καλά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν θα πρέπει να σταθεροποιηθούν οι συνθήκες στην Ελλάδα και παράλληλα να μην υπάρξουν μεγάλες εστίες αβεβαιότητας στην υπόλοιπη Ευρώπη», σημειώνει αναλυτής βρετανικού επενδυτικού οίκου.
Αναμφίβολα, η πρώτη προτεραιότητα για τις ελληνικές τράπεζες σήμερα είναι η ομαλή, ταχεία και αποτελεσματική διαχείριση των «κόκκινων» δανείων. Όμως η ομαλή διαχείριση των δανείων συνεπάγεται ότι θα βελτιωθούν οι συνθήκες και θα υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον.
Αφενός η βελτίωση των συνθηκών θα ενισχύσει την ικανότητα εξυπηρέτησης των δανείων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα τη μεγάλη αύξηση του ποσοστού επιτυχίας των ρυθμίσεων που σήμερα στην πλειοψηφία τους επανέρχονται στο «κόκκινο». Αφετέρου, για να έρθουν επενδυτές και να αγοράσουν χαρτοφυλάκια δανείων θα πρέπει να βλέπουν… φως στο τούνελ της ελληνικής οικονομίας.
Σύμφωνα με το τριετές πλάνο των τραπεζών περίπου τα 19 δισ. ευρώ, από τα 40 δισ. ευρώ της συνολικής μείωσης των NPEs θα προέλθουν από ρευστοποιήσεις εξασφαλίσεων και πωλήσεις δανείων (11,5 δισ. ευρώ από ρευστοποιήσεις + 7,4 δισ. ευρώ από πωλήσεις). Η αποτελεσματικότητα και των δύο αυτών επιλογών εξαρτάται από τις συνθήκες στην αγορά και το επενδυτικό ενδιαφέρον για τραπεζικά περιουσιακά στοιχεία.
