Η Πανδημία COVID-19 έχει σταματήσει εδώ και καιρό να αποτελεί έκτακτη συνθήκη για την ανθρωπότητα, όχι μόνο λόγω της αδυναμίας να προσδιοριστεί η λήξη της, αλλά κυρίως γιατί έχουν καταστεί πλέον δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ των παροδικών και των μόνιμων συνεπειών της. Είναι τόσο μεγάλες οι αλλαγές σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και τόσο εντυπωσιακά τα επιστημονικά επιτεύγματα που συνέβησαν, που ακόμη κι όταν αντιμετωπιστεί ολοκληρωτικά ο υγειονομικός κίνδυνος, κανείς δε μπορεί να εκτιμήσει την κατάσταση στους υπόλοιπους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Μέσα σε αυτό το -ήδη πριν την Πανδημία- συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί όχι απλά να βρει το βηματισμό της αλλά και να καταστεί πρωτοπόρος διεθνώς. Παρά την γνωστή Ευρωπαϊκή γραφειοκρατία και τις αναμενόμενες διακρατικές διαφωνίες, έχουν ληφθεί ιστορικές αποφάσεις με χαρακτηριστική την περίπτωση του Ευρωπαϊκού Πιστοποιητικού COVID-19 (EU Digital COVID Certificate, DCC).
Η σημασία του τελευταίου ήταν κεφαλαιώδης, γιατί όχι μόνο εξασφάλισε ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την επιτήρηση των υγειονομικών μέτρων σε κάθε χώρα, αλλά και διασφάλισε ένα από τα βασικότερα ευρωπαϊκά κεκτημένα που είναι η ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών μεταξύ των κρατών-μελών. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε τεχνικά βασίστηκε πάνω στο λεγόμενο QR-Code, που σε απλά λόγια είναι το «barcode της σύγχρονης εποχής». Όπως η σάρωση των γραμμών διαφορετικού πάχους σε ένα barcode αντιστοιχούσε σε έναν μοναδικό κωδικό πχ ενός προϊόντος, έτσι η σάρωση ενός αθροίσματος τετραγώνων QR αντιστοιχεί σε έναν μοναδικό κωδικό, εν προκειμένω, ενός εμβολιασμένου πολίτη. Η διασύνδεση των διαφόρων εθνικών μητρώων εμβολιασμού δίνει τη δυνατότητα στο DCC να «περνάει» με την ίδια ευκολία σε ένα αεροδρόμιο στη Γαλλία, σε ένα εστιατόριο στο Λουξεμβούργο, ή σε ένα ξενοδοχείο στην Ελλάδα.
Σε επίπεδο συμβολισμών είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα ευρωπαϊκής ενοποίησης: Ένα εμβόλιο που αγοράζεται συλλογικά, διανέμεται αναλογικά, χορηγείται δωρεάν και η χορήγησή του πιστοποιείται με κοινό τρόπο, πανευρωπαϊκά.
Επιστρέφοντας στον αρχικό συλλογισμό, αν η πανδημία αντιμετωπιστεί ως ένα έκτακτο φαινόμενο θα σημαίνει ότι τα χρήσιμα συμπεράσματα και εργαλεία που χρησιμοποιήσαμε, θα αποτελέσουν παρένθεση, επιστρέφοντας στον παλαιότερο τρόπο σκέψης, που αναμφισβήτητα είναι ταυτισμένος με γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ένα καλό παράδειγμα, πάλι από το πεδίο παροχής υπηρεσιών υγείας, είναι η Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Υγείας, που επέτρεψε στα εκατομμύρια των Ευρωπαίων πολιτών που ταξιδεύουν εντός ΕΕ (για εργασία, σπουδές ή αναψυχή) να έχουν ασφάλιση υγείας.
Η ιδέα είναι εξαιρετική αλλά η υλοποίησή της θα μπορούσε να είναι απλούστερη. Με το σημερινό σύστημα, μεταξύ των κρατών-μελών διαφέρουν ο τρόπος έκδοσης, οι διαδικασίες για την χρήση της, οι φορείς και οι υπηρεσίες που καλύπτει, το ποσοστό συμμετοχής, ακόμη και η μορφή της.
Αξιοποιώντας την εμπειρία από την ευκολία δημιουργίας και χρήσης, αλλά και την αποτελεσματικότητα του DCC, η ΕΕ μπορεί να κάνει το επόμενο βήμα στην διαδικασία ενοποίησής της, στο επίπεδο της παροχής υπηρεσιών υγείας: Ένας Ευρωπαϊκός Αριθμός Ασφάλισης Υγείας που θα αντικαταστήσει τους Εθνικούς (πχ ελληνικός ΑΜΚΑ, τσεχικός VZP κ.ο.κ.) και θα μπορεί να αναγνωρίζεται σε κάθε κράτος-μέλος αυτόματα.
Ο αριθμός αυτός μπορεί, αρχικά, να δημιουργείται τόσο για όσους εκδίδουν την Ευρωπαϊκή Κάρτα όσο και για όποιον θέλει να αντικαταστήσει τον Εθνικό του αριθμό. Επόμενο βήμα είναι να δημιουργείται αυτόματα με τη γέννηση (ήδη η Ελλάδα από το 2020 εκδίδει ΑΜΚΑ, έτσι). Θα είναι αυτή μια νέα, κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα που θα συμβολίζει όχι μόνο την ενότητα των κρατών-μελών αλλά και το ισχυρό κοινωνικό κράτος που ξεχωρίζει την ΕΕ, από τις υπόλοιπες συμμαχίες στον κόσμο.
Επιπλέον, ο αριθμός αυτός θα αντιστοιχίζεται με έναν QR-Code που θα υπάρχει τόσο στην φυσική μορφή της κάρτας, όσο και σε μορφή εφαρμογής κινητού, όπως ακριβώς με το DCC.
Όμως, η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση δεν πρέπει να εξαντλείται μόνο στα θέματα ενοποίησης της γραφειοκρατίας, έστω κι αυτό την απλοποιεί. Σημαντική πρόοδο θα έχουμε όταν οι παροχές που αποζημιώνονται είναι κοινές πανευρωπαϊκά. Ή έστω όταν δημιουργηθεί ένας ελάχιστος κοινός τόπος σε ό,τι αφορά τα ποσά, τα ποσοστά συμμετοχής, τις παρεχόμενες υπηρεσίες κτλ, προσθέτοντας κάθε χώρα επιπλέον παροχές, ανάλογα με τις δημοσιονομικές της δυνατότητες.
Η ΕΕ έκανε μια σημαντική κίνηση «για το μέλλον του κοινωνικού κράτους», θεσπίζοντας μία «Υψηλού Επιπέδου Επιτροπή», με πρόεδρο την πρώην Επίτροπο, κα. Άννα Διαμαντοπούλου. Η Επιτροπή αυτή έχει την ευκαιρία να αξιοποιήσει τα διδάγματα από τη διαχείριση της Πανδημίας, ώστε το κοινωνικό κράτος να προσαρμοστεί στη σύγχρονη πραγματικότητα. Δηλαδή να χαρακτηρίζεται από την απλή του δομή και από την περιβόητη «διαλειτουργικότητα».
Μόνον έτσι θα κερδηθεί η μάχη για το κοινωνικό κράτος. Κι αυτή δεν είναι μια μάχη απλώς διανομής παροχών, αλλά ανάκτησης της εμπιστοσύνης των πολιτών στο κοινό Ευρωπαϊκό όραμα.
*Ο Οδυσσέας Λομβαρδέας είναι συνεργάτης του Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
