Με 1536 επιβεβαιωμένα κρούσματα του ιού της ευλογιάς των πιθήκων να έχουν καταγραφεί σε 34 χώρες παγκοσμίως (σε σύνολο 1582 επιβεβαιωμένων και ύποπτων περιστατικών), η αυξημένη διασπορά της νέας αυτής υγειονομικής απειλής ωθεί τα περισσότερα κράτη να πάρουν νέα μέτρα προστασίας, παρότι έως τώρα δεν έχουν καταγραφεί βαριές νοσήσεις ούτε κανένας θάνατος.
Το γεγονός όμως ότι (στο βόρειο ημισφαίριο) οδεύουμε προς την καρδιά του καλοκαιριού και τα ταξίδια θα εκτοξευθούν λόγω μαζικών διακοπών, δεν αφήνει πλέον περιθώρια για χαλάρωση, κάτι που αποτυπώνεται στις αυστηρές συστάσεις των επιστημονικών φορέων, τα έκτακτα μέτρα στα οποία προχωρούν αρκετές χώρες και τις πρώτες μαζικές παραγγελίες εμβολίων της ευλογιάς (του μοναδικού που είναι διαθέσιμο) -σε πολύ μικρότερες βέβαια παρτίδες σε σχέση με τις mega προμήθειες των covid εμβολίων.
Ισχυρότερο «όπλο» για όλες τις χώρες παραμένει η έγκαιρη διάγνωση της νόσου και η απομόνωση των κρουσμάτων, ώστε να εξαλειφθεί ο κίνδυνος μετάδοσης που προϋποθέτει στενή επαφή.
Το εμβόλιο που είναι εγκεκριμένο για την ευλογιά σε ΗΠΑ και ΕΕ
Τον τόνο της μηδενικής χαλάρωσης δίνει το αμερικανικό CDC που αναβαθμίζει το επίπεδο συναγερμού στο 2 και συνιστά στους ταξιδιώτες να φορούν μάσκα όταν ταξιδεύουν, ενώ και την Ευρώπη, πρώτο το Βέλγιο με 24 κρούσματα έως τώρα καθιέρωσε την υποχρεωτική καραντίνα/απομόνωση των κρουσμάτων για 21 ημέρες.
Ανάλογη απόφαση λήφθηκε σε ομόσπονδα κρατίδια της Γερμανίας ενώ λίγα 24ωρα αργότερα, το Ηνωμένο Βασίλειο, με τα περισσότερα κρούσματα παγκοσμίως (366 περιστατικά μέχρι στιγμής) έκανε υποχρεωτική την δήλωση της ευλογιάς των πιθήκων, δηλαδή την συμπεριέλαβε στις ασθένειες που πρέπει υποχρεωτικά να δηλώνονται. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται στην υποχρέωση των Βρετανών ιατρών να δηλώνουν τα ύποπτα κρούσματα.
Ταχέως έδρασαν και η Ισπανία, 2η χώρα στον κόσμο σε κρούσματα με 341 περιστατικά έως τώρα αλλά και οι ΗΠΑ, 8η χώρα στην κατάταξη των κρατών με κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων, με 49 περιστατικά στην επικράτεια της. Αμφότερες προέβησαν σε παραγγελίες μερικών δεκάδων χιλιάδων δόσεων του εμβολίου της δανέζικης εταιρίας Bavarian Nordic το οποίο είναι το νεότερο σκεύασμα και είναι το μοναδικό που είναι εγκεκριμένο για χρήση και στην ΕΕ.
Το εμβόλιο της δανέζικης φαρμακοβιομηχανίας γνωστό με την ονομασία Imvanex στην ΕΕ και με την ονομασία Jynneos στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι εγκεκριμένο για την ευλογιά και η αρμόδια Υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων ήδη από τις αρχές Ιουνίου διερευνά την επέκταση της ένδειξής του και για την ευλογιά των πιθήκων.
Οι χώρες προμηθεύονται παρτίδες δόσεων
Αναλυτικά οι προμήθειες για τη δημιουργία στοκ στις οποίες έχουν προχωρήσει κάποια κράτη της Ευρώπης έχουν ως εξής: Η Μ. Βρετανία έχει προμηθευτεί περισσότερες από 20.000 δόσεις του εμβολίου για την χορήγηση του σε εργαζόμενους στον τομέα της υγείας και σε στενές επαφές των κρουσμάτων. Η Δανία έλαβε 200 εμβόλια κατά της ευλογιάς των πιθήκων από την Ολλανδία και έχει ήδη αιτηθεί την αγορά χιλιάδων άλλων δόσεων στην Bavarian Nordic. Και η Γαλλία παρέλαβε παρτίδα εμβολίων, με τους Γάλλους αξιωματούχους να συστήνουν στο υγειονομικό προσωπικό και στους ενήλικες που έχουν εκτεθεί σε ασθενή με ευλογιά των πιθήκων να εμβολιαστούν. Η Γερμανία έχει προμηθευτεί 40.000 δόσεις του εμβολίου, ενώ και η Ισπανία υπέγραψε τη συμφωνία για προμήθεια αντίστοιχου περίπου αριθμού δόσεων.
Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, οι Ηνωμένες Πολιτείες, που διαθέτουν 36.000 δόσεις του εμβολίου της Bavarian Nordic ως Στρατηγικό Εθνικό Απόθεμα ανακοίνωσαν πριν λίγα 24ωρα ότι θα παραγγείλουν επιπλέον 36.000 δόσεις εμβολίου το οποίο είναι εγκεκριμένο από τον FDA και κατά της ευλογιάς των πιθήκων. Επίσης στις ΗΠΑ, υπάρχουν σε εθνικό απόθεμα 100 εκατομμύρια δόσεις του παλιάς κοπής εμβολίου της ευλογιάς, ACAM2000. Και ο Καναδάς που μέχρι στιγμής είναι 5ος στην παγκόσμια κατάταξη με 113 κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων υπέγραψε συμβόλαιο παραλαβής 56 εκατ. δολαρίων με την Bavarian Nordic για το εμβόλιο της ευλογιάς, το οποίο έχει επίσης εγκριθεί για χρήση κατά της ευλογιάς των πιθήκων στη συγκεκριμένη χώρα, με τις παραδόσεις να ξεκινούν άμεσα.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ακόμα παραγγελία για το εμβόλιο της ευλογιάς που είναι και κατά 85% αποτελεσματικό στην ευλογιά των πιθήκων και το μοναδικό επιβεβαιωμένο κρούσμα (το 59χρονος άνδρας) νοσηλεύεται σε σταθερή κατάσταση και σε απομόνωση στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» ενώ το εργαστήριο του ΑΠΘ που έκανε την γονιδιωματική ανάλυση και την επιβεβαίωση του πρώτου κρούσματος διερευνά άλλα 5 ύποπτα δείγματα. Περίπου άλλα τόσα έχει διερευνήσει στο προηγούμενο διάστημα, με τους δύο κόκκινους συναγερμούς που χτύπησαν με ισάριθμα ύποπτα δείγμα να αποδεικνύονται ψεύτικοι, καθώς η ιογενής λοίμωξη αποδόθηκε τελικά σε ανεμοβλογιά.
Οι ιοί της ευλογιάς και της ευλογιάς των πιθήκων είναι «συγγενικοί», και η πρώτη γενιά των εμβολίων για την ευλογιά έχει 85% αποτελεσματικότητα και στον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Σε παγκόσμιο επίπεδο δύο εμβόλια υπάρχουν, το σκεύασμα MVA-BN (Imvanex ή Jynneos) και το σκεύασμα ACAM-2000. Το πρώτο εμβόλιο παράγεται από τη δανέζικη εταιρία Bavarian Nordic, και περιλαμβάνει μια αποδυναμωμένη μορφή του ιού της δαμαλίτιδας (vaccinia) η οποία σχετίζεται στενά με τους ιούς της ευλογιάς και της ευλογιάς των πιθήκων, μα είναι λιγότερο επιβλαβής.
Η τροποποιημένη αυτή έκδοση δεν προκαλεί νόσηση σε ανθρώπους και δεν μπορεί να αναπαραχθεί στα ανθρώπινα κύτταρα. Το εμβόλιο MVA-BN έχει έγκριση στις ΗΠΑ για την αποτροπή της ευλογιάς και της ευλογιάς των πιθήκων από τον FDA, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση η έγκριση από τον EMA αφορά την ευλογιά, αλλά μπορεί να χορηγηθεί και για την ευλογιά των πιθήκων (εκτός ένδειξης ή off label, όπως είθισται να λέγεται στην φαρμακευτική αργκό) και γι αυτό άλλωστε η παρασκευάστρια εταιρία θα ζητήσει επέκταση της έγκρισης από την αρμόδια υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ).
Από τα τέλη Μαΐου πολλές χώρες έχουν προσεγγίσει την εταιρία Bavarian Nordic, προκειμένου να εξασφαλίσουν παρτίδες εμβολίων σε περίπτωση περαιτέρω διασποράς της ιογενούς λοίμωξης και η εταιρία που έχει δυνατότητες ετήσιας παραγωγής 30 εκατομμυρίων δόσεων, θεωρεί ότι δεν θα απαιτηθεί αύξηση της παραγωγής για την πλήρη κάλυψη των αναγκών που θα δημιουργηθούν.
Το «παλιάς κοπής» εμβόλιο
Το άλλο, παλαιότερο εμβόλιο φτιάχνεται από την Αμερικανική εταιρία Emergent Biosolutions και ονομάζεται ACAM2000. Περιέχει τον ίδιο ιό, αλλά σε μολυσματική μορφή που μπορεί να αναπαραχθεί σε ανθρώπους. Ως αποτέλεσμα μπορεί να μεταδοθεί από αυτόν που κάνει το εμβόλιο σε μη εμβολιασμένα άτομα μέσω στενής σωματικής επαφής Το εμβόλιο αυτό δεν έχει έγκριση στην ΕΕ από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, παρά μόνο στις ΗΠΑ και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, μεταξύ των οποίων καρδιολογικές διαταραχές και τύφλωση.
Επίσης, δεν σχεδιάστηκε για χρήση σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, όπως στους ανοσοκατασταλμένους ασθενείς. Παρότι η ευλογιά εξαλείφθηκε το 1980, ο ΠΟΥ διατηρεί έκτοτε απόθεμα 2,4 εκατομμυρίων δόσεων εμβολίων στα κεντρικά του στην Ελβετία, από τα τελευταία χρόνια του προγράμματος εξάλειψης, καθώς υπάρχει πάντα ο φόβος ότι ο ιός της ευλογιάς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν βιολογικό «όπλο», καθώς είναι κατά 30%-40% θανατηφόρος.
Αντιικά φάρμακα
Σε ότι αφορά τις φαρμακευτικές αγωγές, στοχευμένο φάρμακο για τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων δεν έχουμε διαθέσιμο. Οι ασθενείς λαμβάνουν επιπλέον υγρά και συμπτωματικές θεραπείες για τον πυρετό και τις δευτερεύουσες βακτηριακές μολύνσεις, που μπορεί να υποστούν και παραμένουν σε αυστηρή απομόνωση όσο είναι μολυσματικοί.
Ο αντιικός παράγοντας tecovirimat- γνωστός ως TPOXX, παράγεται από την εταιρία SIGA Technologies κι έχει έγκριση σε ΗΠΑ και ΕΕ για την ευλογιά από τον FDA και τον ΕΜΑ, ενώ η ευρωπαϊκή έγκριση του σκευάσματος περιλαμβάνει επίσης την ευλογιά των πιθήκων και των αγελάδων, οπότε μπορεί να δοθεί σε μολυσμένα άτομα σε χώρες της γηραιάς ηπείρου. Ένα άλλο φάρμακο, το Tembexa, που έχει αναπτυχθεί από την εταιρία Chimerix, έχει έγκριση στις ΗΠΑ από τον FDA για την αντιμετώπιση της ευλογιάς αλλά δεν είναι γνωστό αν μπορεί να βοηθήσει ανθρώπους που έχουν μολυνθεί με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Τα φάρμακα αυτά έχουν αναπτυχθεί με κλινικές μελέτες σε ζώα μετά την εξάλειψη της ευλογιάς και γι αυτό η αποτελεσματικότητά τους δεν απόλυτα γνωστή.
