Στο άρθρο μας στις 14 του Μαρτίου με τίτλο «Η επόμενη μεγάλη πρόκληση του αιώνα μας» αναφερόμαστε στην κλιματική αλλαγή, που για πολλούς επιστήμονες η κατάσταση είναι πλέον μη αναστρέψιμη. Οι καταστροφικές πλημμύρες στη Γερμανία, οι φωτιές που κατακαίουν τη χώρα μας και ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο, οι φωτιές στη Σιβηρία κ.ο.κ., είναι εδώ για να μας δείξουν πόσο ανοχύρωτοι είμαστε στην καταστροφική μανία των φυσικών φαινομένων που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή. Ως συνήθως, η ανθρωπότητα άργησε για ακόμη μία φορά, όπως και με τον ιό! Παρόλο που οι ειδικοί και οι επιστήμονες προειδοποιούσαν εδώ και χρόνια για τις επιπτώσεις στον πλανήτη από την καταστροφική πολιτική των κρατών, των επιχειρήσεων και του κάθε ανθρώπου ως προς το περιβάλλον, οι πολιτικοί έκλειναν τα αυτιά τους στις φωνές, καθώς θεωρούσαν ότι ο «μουτζούρης» θα περάσει στον επόμενο και δε θα χρειαστεί να γίνουν οι κακοί που θα αναγκάσουν επιχειρήσεις και πολίτες να πάρουν τα απαραίτητα μέτρα και να επενδύσουν στην επόμενη φιλική ημέρα ως προς το περιβάλλον. Τώρα όλοι θα κληθούν να πληρώσουν τον δυσβάσταχτο λογαριασμό!
Σήμερα λοιπόν που τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ακόμη και σε περιοχές που μέχρι τώρα είχαν γλυτώσει, καλούμαστε όλοι μας να βοηθήσουμε τον πλανήτη. Θα πρέπει να εγκαταλείψουμε την μακρόχρονη παραδοσιακή προσέγγιση των κοινωνιών ως προς την φύση, που την καθιστούν ανθρωποκεντρική, δηλ. να εξυπηρετεί τους σκοπούς του ανθρώπου. «Η φύση υπάρχει για να εξυπηρετεί ενδιαφέροντα του ανθρώπου και δεν έχει η ίδια ενδιαφέροντα που αξίζουν σεβασμού. Τα δέντρα δεν έχουν αξία από μόνα τους παρά μόνο όταν μας δίνουν ξυλεία και χαρτί!». Αυτή η προσέγγιση μας οδήγησε στην σημερινή εικόνα του πλανήτη. Ένα παλιό παραμύθι λέει... όταν το δάσος παίρνει φωτιά σχεδόν όλα τα ζώα τρέχουν για να σωθούν. Όλα εκτός από ένα κολιμπρί που κουβαλά μια σταγόνα νερό με το ράμφος του και πετάει προς τη φωτιά... «Μα τι κάνεις; Είσαι τρελό; Δε θα σβήσεις τη φωτιά με μια στάλα νερό» του φωνάζουν τα ζώα. Το ξέρω... απαντά το μικρόσωμο πουλί που συνεχίζει.... «Κάνω όμως αυτό που μου αναλογεί!». Πόσοι στον πλανήτη μας έχουν κάνει αυτό που τους αναλογεί;
Ποιες λοιπόν είναι οι ευθύνες του καθενός μας για την σημερινή, κατά πολλούς επιστήμονες, μη αναστρέψιμη εικόνα; Πολιτικοί, κυβερνήσεις, πολυεθνικές και ο κάθε άνθρωπος που ζούσε μέσα στην αυταπάτη της συνεχιζόμενης ευημερίας, από το ξεζούμισμα και την κατασπατάληση των φυσικών πόρων του πλανήτη, δεν ήθελαν να δουν τα σημάδια που έστελνε ο πλανήτης. Έως ότου εμφανίστηκαν ξαφνικά, όπως ο ιός, και σε λίγο η αντιμετώπιση τους θα αφήνει τεράστιες ζημίες σε κάθε λογής οικονομικής δραστηριότητας αλλά και σε τεράστιες αλλαγές που θα έχουν σχέση με την μαζική μετακίνηση πληθυσμών ανά τον πλανήτη. Η συσσώρευση των πληθυσμών θα οδηγεί με τη σειρά της σε πανδημίες με αποτέλεσμα η ανθρωπότητα να βρεθεί αντιμέτωπη με τεράστια υπαρξιακά και δύσκολα αναστρέψιμα προβλήματα. Οι κρατικές δαπάνες θα εκτινάσσονται λόγω των αποζημιώσεων σε πληγέντες και ιατρικών δαπανών, οι εταιρείες θα καταγράφουν ζημίες από τις επιπτώσεις μιας πλημμύρας ή ενός τυφώνα, τα τουριστικά θέρετρα θα χάσουν την φυσική τους ομορφιά που προσέλκυε τους τουρίστες, κ.ο.κ.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη συνέντευξη του Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ, επικεφαλής του Κέντρου Παγκόσμιας Παρακολούθησης Πυρκαγιών, στη DW, δίνεται μια διαφορετική προσέγγιση του προβλήματος για την περιοχή της Μεσογείου. Σύμφωνα με αυτή το τοπίο έχει αλλάξει δραματικά σε πολλά μέρη ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης φυγής από την ύπαιθρο. Η νέα γενιά μετακομίζει στις πόλεις για να βρει δουλειά και καλύτερη ποιότητα ζωής εκεί. Με τους νέους να απομακρύνονται, οι αγροτικές περιοχές γερνάνε. Τα χωριά και οι παλιοί οικισμοί σιγά-σιγά εξαφανίζονται. Στη γη που δεν καλλιεργείται, σταδιακά εμφανίζονται αγριόχορτα, θάμνοι, μεμονωμένα δέντρα και τέλος δάση, τα οποία παρέχουν στη φωτιά περισσότερη τροφή από τις εντατικά καλλιεργούμενες γεωργικές περιοχές ή βοσκότοπους. Εάν κάποιος θέλει να κάνει κάτι ενάντια στον κίνδυνο αύξησης των πυρκαγιών, θα πρέπει να εστιάσει στη νότια Ευρώπη, στα μέτρα που αντισταθμίζουν την έξοδο από τις αγροτικές περιοχές.
Η χώρα μας διαθέτει τους κατάλληλους πόρους, φυσικούς και ιστορικούς και έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο τουριστικό προορισμό, με συνεχής αυξανόμενη ζήτηση τα τελευταία χρόνια. Η ελκυστικότητα ενός φυσικού τοπίου ή ενός μνημείου προσελκύουν τους τουρίστες που με τη σειρά τους ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Επίσης, η χώρα μας διαθέτει αγροτικές εκτάσεις που τα τελευταία χρόνια, όπως αναφέρει και ο κ. Γκολντάμερ, αλλά και όπως το βλέπουμε γύρω μας παραμένουν ξερότοποι, καθώς όλοι θέλουν να ζήσουν στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Αναζητώντας τα βαθύτερα αίτια της εσωτερικής μετακίνησης των πολιτών, ανοίγουμε μια μεγάλη συζήτηση που εστιάζει στα μεγάλα προβλήματα της ελληνικής υπαίθρου και των κατοίκων της, ιδίως των νέων ανθρώπων, που δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τους κατοίκους των πόλεων, στους βασικούς τομείς οικονομικής, μορφωτικής, κοινωνικής δραστηριότητας αλλά και των μεγαλύτερων όπου κι εκεί, εκτός των υπολοίπων, ταλαιπωρούν κυρίως οι ελλείψεις σε νοσοκομειακές υποδομές και ιατρική περίθαλψη. Κι όμως η ελληνική ύπαιθρος είναι αυτή που δίνει την υψηλή προστιθέμενη αξία στο προϊόν που πουλάει η οικονομία μας. Τουρισμός και αγροτικά προϊόντα! Αν τα καταστρέψουμε, τι θα απομείνει; Μια Αθήνα των 7.000.000 Ελλήνων που όλοι θα συνωστίζονται να βρουν μια καλή θέση στο ελληνικό Δημόσιο; Το αθάνατο και σίγουρο ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης!
Η ελληνική ύπαιθρος πεθαίνει και μαζί της θα παρασύρει την οικονομική ευημερία των πολιτών της χώρας. Αν δεν αλλάξουμε πολιτική και δεν ασχοληθούμε με την ελληνική ύπαιθρο, δε δώσουμε κίνητρα για ανάπτυξη της επαρχίας, δε δημιουργήσουμε υποδομές και συνθήκες για να μείνει ο νέος κόσμος στην επαρχία μοιραία θα καταλήξουμε μια κοινωνία εγκατάλειψης και αργού θανάτου. Το περιβάλλον είναι αναπόσπαστο μέρος της οικονομίας. Τα βραχυπρόθεσμα οφέλη από την κακή χρήση του πρέπει να δώσουν τη θέση τους στον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό και σε πολιτικές πρόληψης καταστροφών.
Η θεραπεία για το νησί της Εύβοιας δε θα είναι αποτελεσματική. Όσα χρήματα και να δοθούν δε θα επαναφέρουν αυτό που έδινε ζωή και οικονομική ευημερία, μέχρι η περιοχή να επανέλθει στην αρχική της κατάσταση. Ο καμένος τόπος δεν αποτελεί πόλο έλξης τουριστών! Οι καμένες ελιές δύσκολα θα βγάλουν καρπούς τα επόμενα χρόνια! Οι νέοι, όπως δηλώνουν στα τηλεοπτικά κανάλια, θα πρέπει να φύγουν στην Αθήνα για να βρουν δουλειές. Και η ελληνική επαρχία θα συνεχίσει να καίγεται και να ερημώνει.
Όπως ερήμωσε και το χωριό μου και τα χωριά όλων μας. Κατά την περίοδο των παιδικών μου χρόνων, θυμάμαι πολλές φορές μικρές εστίες φωτιάς στο δάσος μας, που η πυροσβεστική έφθανε αφού είχε σβήσει η φωτιά, χάρη στην εγρήγορση των γονιών μας, των κατοίκων των γύρω χωριών, των βοσκών, των κτηνοτρόφων, των καλλιεργητών, των δασοφυλάκων. Ήταν πολλοί και ήξεραν, γνώριζαν τι έπρεπε να κάνουν. Έκαναν αυτό που τους αναλογούσε όπως το μικρό κολιμπρί! Θυμάμαι ένα καλοκαίρι που έτρεξα και εγώ να σβήσω μια μικρή εστία με τους φίλους μου, η οποία προήλθε από ένα τσιγάρο στα πεύκα του χωριού. Ευτυχώς, την προλάβαμε! Αλλά, ήμασταν πολλοί!
Σήμερα φοβάμαι γιατί πίσω έμειναν λίγοι, όλοι μας αναζητήσαμε κάτι καλύτερο και φύγαμε, δεν είμαστε εκεί να υπερασπιστούμε τη φύση που μας έδινε τόσα χρόνια! Γράφω το άρθρο από το γραφείο μου στην πόλη. Απέναντι μου έχω τον Όλυμπο, κάθε λίγο ρίχνω κι ένα βλέμμα, ιδίως αυτές τις ημέρες, γιατί φοβάμαι τον παραμικρό καπνό, το παραμικρό σύννεφο που μοιάζει με καπνό! Και φοβάμαι!
Φοβάμαι γιατί οι παππούδες μας έφυγαν από την ζωή, οι γονείς μας αδυνατούν πλέον να βοηθήσουν, οι δασοφύλακες δεν υπάρχουν, οι βοσκοί είναι ελάχιστοι.
Φοβάμαι γιατί γεμίσαμε πολλούς που δεν μεγάλωσαν στην φύση και δεν την αγάπησαν!
Φοβάμαι γιατί γνωρίζω ότι πολλοί θα εκμεταλλευτούν τον πόνο του άλλου για να κερδοσκοπήσουν!
Φοβάμαι για τους «ειδικούς του καναπέ» που βλέπουν παντού θεωρίες συνωμοσίας και οργανωμένα σχέδια! Λες και παλαιότερα που δεν υπήρχαν οι ανεμογεννήτριες τα δάση δεν καίγονταν!
Φοβάμαι για την επίδραση που έχει αυτή η νέα τάξη των ειδικών που ξέρει τα πάντα, για τις φωτιές, για τις πανδημίες, για τις κουμπαριές των πολιτικών με στελέχη εταιρειών, για όλα έχει μια απάντηση, και το ανησυχητικό είναι ότι πολλοί συμπολίτες μας τους πιστεύουν! Και στο τέλος τον λογαριασμό τον πληρώνουμε παρέα!
Ο μεγαλύτερος μου φόβος όμως είναι ότι η φύση κουράστηκε πλέον να δίνει! Δεν έχει άλλο να μας δώσει! Οι φυσικοί πόροι δεν είναι ανεξάντλητοι! Είτε είναι νερό, είτε τροφή! Ίσως και να θύμωσε, ποιός ξέρει! Σύμφωνα με τη θεωρία του άγγλου επιστήμονα Jamew Lovelock, Gaia hypothesis, «η Γη μας είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος διαθέτει ένα περίπλοκο σύστημα ανατροφοδότησης που αναζητεί ένα άριστο φυσικό και χημικό περιβάλλον. Οι αποκλίσεις από αυτό το άριστο περιβάλλον ενεργοποιούν μηχανισμούς φυσικής μη ανθρώπινης αντίδρασης που αποκαθιστούν την ισορροπία».
Οι τιτάνιες προσπάθειες επιχειρήσεων και κρατών για να αποφύγουμε τα χειρότερα θέλουν πολύ χρόνο και σύμμαχο τη φύση. Η κλιματική αλλαγή δεν αφήνει περιθώρια συμμαχίας! Η αποτύπωση στο περιβάλλον που αφήνει ακόμα η μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια είναι τεράστια. Το 2030 θεωρείται χρονιά ορόσημο από τους επιστήμονες, καθώς οι περισσότερες εταιρείες θα έχουν γίνει καθαρά ενεργειακές. Θα προλάβουμε τα χειρότερα;
Θα κλείσω με μια νότα αισιοδοξίας με τα λόγια του μεγάλου μας Οδυσσέα Ελύτη: «Εάν η Ελλάδα καταστραφεί τελείως, θα μείνει μια ελιά, ένα κλήμα και μια βάρκα. Είναι αρκετά για να ξαναγεννηθεί».
