Σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά στοιχεία στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει πληθωρισμός 10% στις τιμές των τροφίμων, που θα μπορούσε ακόμα και να διπλασιαστεί το 2023. Σαν συνέπεια οι καταναλωτές δηλώνουν μια μείωση κατά 30% της κατανάλωσης κρέατος και κατά 13% φρούτων και λαχανικών. Διαβάζουμε δε, ότι οι Βρετανοί στρέφονται όλο και περισσότερο σε εκπτωτικά προϊόντα και προϊόντα ετικέτας.
Άραγε αυτά τα νέα είναι τρομακτικά ή μήπως… χαρμόσυνα;
Οι Δυτικές κοινωνίες, μεταξύ των οποίων και η Ελληνική γνώρισαν την τελευταία 20ετία κατά σειρά μια οικονομική κρίση, μια εκτεταμένη επιδημία κορονοϊού, έναν πόλεμο στις παρυφές της Ευρώπης με παρεπόμενη ενεργειακή και επισιτιστική κρίση και, τέλος, βρίσκεται ante portas μια τρομακτική κλιματική αλλαγή.
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από 30ετίας αυξάνεται ύπουλα και ένα άλλο πολύ σοβαρό πρόβλημα υγείας που είναι η παχυσαρκία.
Παλιά η καθημερινή τροφή των μη προνομιούχων κοινωνικών τάξεων περιελάμβανε λαχανικά, όσπρια, μαύρο ψωμί, νερό. Οι εργάτες, οι αγρότες, γενικά οι χειρώνακτες, αλλά και η πλειοψηφία του πληθυσμού, ήταν λεπτοί ή και αδύνατοι. Μόνο τις Κυριακές και γιορτές ο λαός έτρωγε κρέας, ψάρι και κάποιο γλυκό.
Αντίθετα οι πλούσιοι, ήδη από το Βυζάντιο είχαν την αξιοζήλευτη ευκαιρία να τρώνε λευκό ψωμί, βούτυρο, τυριά, αλλαντικά, κρέας και ψάρια μαγειρεμένα με περίτεχνες σάλτσες, καθώς επίσης και άφθονα γλυκά. Μαζί με αυτά είχαν και μια στρογγυλή κοιλιά, η οποία αποτελούσε, με τις περιορισμένες ιατρικές γνώσεις της τότε εποχής, προνόμιο.
Μεταπολεμικά η κατάσταση άλλαξε άρδην. Οι λαϊκές τάξεις μείωσαν τον φόρτο μυϊκής εργασίας χάρις στην εφαρμοσμένη τεχνολογία στη γεωργία, κτηνοτροφία και βιομηχανία. Αφ’ ετέρου υπήρξε αφθονία τροφής σε προσιτές τιμές.
Η καθημερινή κατανάλωση κρέατος έγινε πλέον ο κανόνας. Κοιτάζω στην ουρά που περιμένω να πληρώσω τα καρότσια των σούπερ μάρκετ. Ξεχειλίζουν από λουκάνικα, σαλάμια, μπέικον, χοιρινά, αυγά, τυριά, κατεψυγμένες πίτες, έτοιμα φαγητά. Από πάνω συσσωρεύονται συσκευασμένα γλυκά, κρουασάν, σοκολατοειδή και από πίσω μπύρες, δυνατά αλκοόλ και αναρίθμητες μπουκάλες αεριούχων με τεράστιες ποσότητες ζάχαρης.
Αν κάποιος δεν επιθυμεί να μαγειρέψει, με ένα τηλεφώνημα σε ελάχιστο χρόνο παραλαμβάνει λαχταριστές πίτσες, σουβλάκια, ψητά κοτόπουλα, τηγανιτές πατάτες, χάμπουργκερ. Σε έξοδο κινηματογραφική ή άλλη μπορεί να προσφέρει στον εαυτό του μια πλούσια μερίδα πατατάκια με λιωμένο βούτυρο και τυρί, χοτ-ντογκ, σφολιατοειδή και για κάτι πιο φτωχικό, έναν κουβά ποπκόρν.
Σε γενικές γραμμές το αμφιλεγόμενο μενού των ταχυφαγείων ήταν ακόμα, μέχρι τη στιγμή που χαράσσονται αυτές οι γραμμές, φτηνό. Αυτός είναι κατά τις ιατρικές μελέτες ο σημαντικότερος λόγος εξάπλωσης της παχυσαρκίας στα λαϊκά στρώματα των Δυτικών κοινωνιών και η επέλαση της παχυσαρκίας στις ανερχόμενες Ινδία και Κίνα.
Στην προσπάθεια της ιατρικής κοινότητας να αντιμετωπίσει τη μάστιγα της παχυσαρκίας και την εξάπλωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, είχαν πέσει στο τραπέζι προτάσεις ρηξικέλευθες, όπως για παράδειγμα η θέσπιση φόρου στο λίπος και τη ζάχαρη. Με άλλα λόγια να αυξηθεί η τιμή των προϊόντων που περιλαμβάνουν πολλά ζωικά λιπαρά και πολλά σάκχαρα. Εξ όσων γνωρίζω κάτι τέτοιο δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί.
Και κάπως έτσι φτάνουμε στη σημερινή κρίση.
Εάν δεν κάνω λάθος ένα κιλό κρέατος κοστίζει ακριβότερα από 1 κιλό φασολάδα. Με εξαίρεση τα παιδιά σε ανάπτυξη και τους υπερήλικες με σαρκοπενία, ο υπόλοιπος πληθυσμός μπορεί να ζήσει τρώγοντας πολύ λίγο κρέας, υπό την προϋπόθεση ότι αναπληρώνει τις ανάγκες του σε πρωτεΐνες με προϊόντα φυτικής προέλευσης.
Να μια θαυμάσια ευκαιρία για να προετοιμαστούμε άλλωστε για την επερχόμενη κλιματική λαίλαπα. Όλοι νομίζω πια γνωρίζουν ότι η παραγωγή ενός κιλού κρέατος απαιτεί πολλαπλάσια ποσότητα γης, ύδατος και ενέργειας από την παραγωγή ενός κιλού μπιζελιών. Σε έναν πεπερασμένο πλανήτη, που επιπλέον φλέγεται και ξεραίνεται, τα δισεκατομμύρια βοοειδών, χοιρινών και πουλερικών ούτως ή άλλως θα εκλείψουν.
Συνεπώς, η είδηση ότι οι Βρετανοί τείνουν να μειώσουν κατά 30% την κατανάλωση κρέατος διότι κοστίζει ακριβότερα, με αφήνει σαν Ενδοκρινολόγο παγερά αδιάφορο, και φυσικά οδηγεί τους φίλους βεγκανιστές να χαχανίζουν με ικανοποίηση κάτω από τα μουστάκια τους.
Η δεύτερη είδηση, ότι δηλαδή ενδέχεται να μειώσουν οι Βρετανοί και κατά 13% την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών χρίζει διαφορετικής ανάλυσης. Λαμβάνοντας σαν δεδομένο ότι τα λαχανικά και τα φρούτα τρώγονται ήδη σε χαμηλές ποσότητες στις βιομηχανικές κοινωνίες, κάτι τέτοιο θα ήταν όντως μια πολύ κακή εξέλιξη από ιατρικής απόψεως.
Ωστόσο, πιστεύω ότι με προσεκτικές διορθωτικές κινήσεις μπορεί ακόμα και ένας κάτοικος του Μπάθ ή της Βουργουνδίας να μην στερηθεί τα χρήσιμα συστατικά των δύο αυτών μεγάλων κατηγοριών τροφών.
Τα εποχιακά τοπικά φρούτα κοστίζουν ασύγκριτα φτηνότερα στην έξαρση της παραγωγής τους παρά τα πιο εξεζητημένα και δη εισαγόμενα. Ένα μήλο, ένα ακτινίδιο, οι φράουλες, το πεπόνι ή τα πορτοκάλια, στην εποχή του το καθένα είναι απόλυτα προσιτά. Δεν θα είναι τόσο τρομερό να στερηθούμε τα (αναμφισβήτητα υγιεινά) φρούτα του δάσους (μύρτιλα, φραμπουάζ) ή τα εισαγόμενα μάγκο και παπάγια, καθώς επίσης δεν είναι λογικό να απαιτούμε να φάμε φτηνό καρπούζι τον χειμώνα ή μανταρίνια το καλοκαίρι.
Το ίδιο ισχύει και για τα λαχανικά. Για παράδειγμα, στις φάσεις υπερπαραγωγής αγκινάρας την άνοιξη και μελιτζάνας το καλοκαίρι, τουλάχιστον στην Ελλάδα, ακόμη και το πιο φτωχό πορτοφόλι μπορεί να τις πληρώσει. Φυσικά, εάν κάποιος απαιτεί σταμναγκάθι αντί για βλήτα και αντίβ αντί για μαρούλια, θα πληρώσει κάτι παραπάνω.
Δεν είναι ουτοπικό επίσης το ενδεχόμενο καλλιέργειας ακόμα και στη μικροκλίμακα του μπαλκονιού μας σε μικροζαρντινιέρα κάποιων «εύκολων» λαχανικών, όπως τα ραπανάκια, το σπανάκι, ο μαϊντανός, οι πιπεριές κλπ.
Τέλος, ένα μεγάλο θέμα είναι η «χαμένη» τροφή. Ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο (πόσο μάλλον σε επίπεδο διαχείρισης στην παραγωγή, διακίνηση και συλλογική σίτιση), μπορεί ο κάθε ένας από μας να ελαχιστοποιήσει, ακόμα και να μηδενίσει την πεταμένη τροφή, προς όφελος των οικονομικών του.
Τα λαχανικά και τα φρούτα είναι πολύτιμα στον οργανισμό για τις αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχουν. Αυτές δρουν ακόμα και σε μικρές ποσότητες. Δεν χρειάζεται να φάμε ένα καφάσι! Αρκεί μια τακτικότητα και ποικιλία στην πρόσληψη, για να αποκομίσουμε τα οφέλη τους για την υγεία του σώματος και του πορτοφολιού μας.
Ας αντιμετωπίσουμε λοιπόν το ενδεχόμενο να αντικαταστήσουμε μια ζαμπονοτυρόπιτα με ένα αχλάδι (με το φλούδι) στο κολατσιό μας. Πιο φτηνό θα μας έρθει…
*Ο Δρ Κανδηλώρος Χάρης είναι Ενδοκρινολόγος, Διαβητολόγος, ειδικευμένος σε θέματα Διατροφής και Διευθυντής της κλινικής “LES JONQUILLES”, Χάβρη, Γαλλία
