Πριν από αρκετούς μήνες, στην αρχή του καλοκαιριού ο καθηγητής πολιτικής υγείας του LSE Ηλίας Μόσιαλος είχε επισημάνει από το Λονδίνο ότι όσο ολόκληρες περιοχές του πλανήτη (κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο) έμεναν χωρίς πρόσβαση στα Covid εμβόλια, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να «αναδυθεί» μια νέα μετάλλαξη που θα συνδυάζει υψηλή μολυσματικότητα με ικανότητα ανοσιακής διαφυγής (δηλαδή θα κολλούν και οι νοσήσαντες και οι εμβολιασμένοι), ενώ κάποια στιγμή μπορεί να βρεθούμε αντιμέτωποι με μια μετάλλαξη που δεν θα καλύπτεται από τα υπάρχοντα εμβόλια.
Το στέλεχος Όμικρον που πιθανώς πρωτο-εμφανίστηκε στην Μποτσουάνα ενδέχεται να είναι αυτό που φοβόντουσαν οι επιστήμονες με τον αναπληρωτή καθηγητή επιδημιολογίας ΕΚΠΑ Δημήτρη Παρασκευή να επισημαίνει πως χρειαζόμαστε μια-δυο εβδομάδες για να μελετήσουμε τα χαρακτηριστικά της και να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Όπως αναφέρει ο καθηγητής το στέλεχος Όμικρον παρουσιάζει 32 μεταλλάξεις στην εξωτερική πρωτεϊνη, σε περιοχές που σχετίζονται με τη μολυσματικότητα του στελέχους και την ανοσιακή διαφυγή, ενώ ένα βασικό στοιχείο που προσμετρήθηκε με ιδιαίτερη βαρύτητα στην κήρυξη του παγκόσμιου συναγερμού είναι πως στο μικρό χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τη ταυτοποίηση της Όμικρον, η αύξηση των καταγεγραμμένων κρουσμάτων ήταν κατακλυσμιαία.
Συγκεκριμένα, από 200 κρούσματα ανά ημέρα, μέσα σε λίγα 24ωρα καταγράφηκαν 2.465 κρούσματα την ημέρα δηλαδή ο αριθμός τους 5πλασιάστηκε. Η παρουσία της μετάλλαξης σε ολοένα και περισσότερες χώρες και στην Ευρώπη με τα πρώτα κρούσματα να καταγράφονται στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, την Ιταλία και την Ολλανδία δείχνουν ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης ακόμα κι αν επιβληθούν αυστηροί ταξιδιωτικοί περιορισμοί, ζούμε όλοι σε ένα παγκόσμιο «χωριό» και δυνατότητα «στεγανοποίησης» μιας μετάλλαξης πρακτικά δεν υπάρχει.
Το πρώτο ενθαρρυντικό μήνυμα, που μεταφέρει ο καθηγητής πολιτικής υγείας Ηλίας Μόσιαλος είναι πως σύμφωνα με την πρόεδρο του Νοτιοαφρικανικού Ιατρικού Συλλόγου η παραλλαγή Όμικρον προκαλεί ήπια νόσο με τα συμπτώματα να διαρκούν 1-2 ημέρες και να αφορούν κυρίως μυαλγίες, κούραση και σε κάποιες περιπτώσεις βήχα.
Στο ίδιο κλίμα κινείται και η άποψη του καθηγητή φαρμακολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Ευάγγελου Μανωλόπουλου ο οποίος επισημαίνει πως ο μεγάλος αριθμός μεταλλάξεων δεν είναι απαραίτητα κακό νέο καθώς οι πολλές μεταλλάξεις μπορούν να αποδιοργανώνουν και να αποδυναμώνουν τον ιό. Με τις συνεχείς μεταλλάξεις έχει ξανασυμβεί οι ιοί να αποδυναμώνονται και να γίνονται λιγότερο απειλητικοί, άλλωστε κάπως έτσι εκτονώθηκε το 1920 και η πανδημία της Ισπανικής γρίπης που εκδηλώθηκε το 1918 μολύνοντας το 33% του τότε παγκόσμιου πληθυσμού.
Νωρίτερα, φέτος το καλοκαίρι όταν ο ΠΟΥ, το CDC και το ECDC μετρούσαν τα νέα αναδυόμενα στελέχη του κορονοϊού και αποτιμούσαν την επικινδυνότητα των μεταλλάξεων Βήτα Γάμμα, Δέλτα, Έψιλον, Κάπα και Λάμδα, ο αναπληρωτής καθηγητής επιδημιολογίας Δημήτρης Παρασκευής έλεγε πως όταν το ECDC κατατάσσει σε κατηγορίες κλιμακούμενου κινδύνου τα νέα στελέχη, λαμβάνει τους ακόλουθους παράγοντες υπόψη: Πρώτον την μεταδοτικότητα, αν δηλαδή το στέλεχος είναι πιο μεταδοτικό. Δεύτερον την ανοσιακή διαφυγή από την οποία εξαρτάται το αν θα μπορεί να μολύνει ανθρώπους με ανοσία από φυσική νόσηση ή εμβολιασμό. Τρίτον αν ο τίτλος των εξουδετερωτικών αντισωμάτων είναι μειωμένος, αν δηλαδή τα εμβόλια είναι λιγότερο αποτελεσματικά και τέταρτον αν το νέο στέλεχος μπορεί να διαφεύγει της ανίχνευσης με τους μοριακούς ελέγχους.
Αυτοί είναι οι προβληματισμοί της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, μπροστά σε κάθε νέο αναδυόμενο στέλεχος, με τον καθηγητή να προσθέτει πως ακόμα κι αν υπάρξει μια μείωση στα εξουδετερωτικά αντισώματα, τα εμβόλια δεν χάνουν την αποτελεσματικότητά τους. Μειώνεται λίγο η αποτελεσματικότητά τους -που ούτως ή άλλως ποτέ δεν είναι 100%- αλλά δεν χάνεται, καθώς ο εμβολιασμός επάγει κι άλλους μηχανισμούς και το ανοσοποιητικό μας σύστημα εκπαιδεύεται στο να αναγνωρίζει ολόκληρη την πρωτεϊνη ακίδα, την οποία χρησιμοποιεί ο κορονοϊός για να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα και να χρησιμοποιήσει τη γενετική τους «μηχανή» για την αναπαραγωγή, τον πολλαπλασιασμό και την επέκταση του.
Παράθυρο αισιοδοξίας πως τα εμβόλια δεν θα καταστούν αναποτελεσματικά στην πρόληψη της σοβαρής νόσου ανοίγει από το Πανεπιστήμιο Columbia και ο επιδημιολόγος και καθηγητής Δημόσιας Υγείας Σαλίμ Αμπντούλ Καρίμ, την ώρα που ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ζητά την άρση των πατεντών των εμβολίων.
Στις ΗΠΑ, μετά την Pfizer που ανακοίνωσε ότι αν το υπάρχον εμβόλιο της αποδειχθεί αναποτελεσματικό, τα εργαστήριά της σε συνεργασία με τα εργαστήρια της BionTech είναι σε θέση να αναπτύξουν προσαρμοσμένο εμβόλιο που θα είναι έτοιμο για παραγωγή σε 100 ημέρες, μαζικά η φαρμακοβιομηχανία περνά σε αντεπίθεση με την Moderna να δηλώνει κι αυτή έτοιμη για παραγωγή προσαρμοσμένου εμβολίου που θα χορηγηθεί σαν ενισχυτική δόση ή και νέου εμβολίου αν κάτι τέτοιο απαιτηθεί.
Σε κατάσταση ετοιμότητας βρίσκεται και η Novavax που ήδη εργάζεται πάνω σε εμβόλιο, το οποίο περιλαμβάνει την παραλλαγή Όμικρον, ενώ και στην Ευρώπη, εκτός της Γερμανίας στην Οξφόρδη και τη Σουηδία η Astra Zeneca προχωρά στην ανάπτυξη προσαρμοσμένου εμβολίου για νέες παραλλαγές μεταξύ των οποίων και της Όμικρον.
Μέσα από το ράλι που διεξάγεται στις φαρμακοβιομηχανίες, η Δύση προσπαθεί να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να διορθώσει το πρόβλημα που δημιούργησε η άνιση διάθεση των εμβολίων στον παγκόσμιο πληθυσμό. «Ιδανικά θα θέλαμε να εμβολιαστούν όλοι οι άνθρωποι ταυτόχρονα σε αληθινό χρόνο» έλεγε τότε ο Δημήτρης Παρασκευής, ξέροντας βέβαια πως ο κόσμος δεν είναι ιδανικός ούτε αγγελικά πλασμένος.
Το λάθος της Δύσης να μη φροντίσει να διανεμηθούν τα εμβόλια και στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου το είχε επισημάνει όλη η εγχώρια επιστημονική κοινότητα, με τη φράση του καθηγητή Μικροβιολογίας του ΠΑΔΑ Άλκη Βατόπουλου να κλείνει μέσα της τον παραλογισμό της εγωιστικής στάσης του δυτικού κόσμου: «Όσο μακριά κι αν εμφανιστεί ένα νέο στέλεχος θα φτάσει εδώ. Ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Δεν υπάρχει πολύ μακριά. Όλα τα μακριά, είναι κοντά».
Αξιοσημείωτη είναι επί του θέματος η τοποθέτηση του προέδρου της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας, Βαγγέλη Φιλόπουλου, που σε ανάρτηση στο προσωπικό του προφίλ στο Facebook αναφέρει:
«Η νέα παραλλαγή του κορονοϊού προήλθε από την Αφρική. Και από εκεί θα προέλθουν και άλλες. Και οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο θα υποφέρουν, όχι γιατί φταίνε οι φτωχοί πολίτες της Μπουτσουάνας, αλλά η συσσώρευση ολοένα και περισσοτέρων κερδών από τις φαρμακευτικές εταιρείες.
Εταιρείες που για την παρασκευή των εμβολίων τους χρηματοδοτήθηκαν υπέρογκα με δεκάδες εκατομμύρια από το κράτος (τους φορολογούμενους), χρησιμοποιούν επιστήμονες που σπούδασαν με δικά τους έξοδα κυρίως σε κρατικά πανεπιστήμια, και που η λειτουργία τους είναι να παράγουν φάρμακα για ένα κοινό αγαθό που είναι η προάσπιση της υγείας.
Το κράτος, λόγω της έκτακτης ανάγκης τους ενέκρινε γρήγορα τις άδειες κυκλοφορίας των εμβολίων, τους απήλλαξε από δικαστικές περιπέτειες για τυχόν αστοχίες στην παρασκευή των εμβολίων και για τυχόν παρενέργειες, σταμάτησε με γραφειοκρατικούς τρόπους τον ανταγωνισμό, απαγορεύοντας με γραφειοκρατικά τερτίπια τη χρήση από τους πολίτες των δυτικών χωρών εμβολίων το ίδιο αποτελεσματικών (δες περίπτωση του εμβολίου Sputnik).
Με τις υψηλές τιμές των εμβολίων οι φαρμακευτικές εταιρείες πραγματικά επέτυχαν ρεκόρ κερδοφορίας (προς τέρψη των μετόχων τους). Η μη άρση των εμπορικών αδειών (πατεντών) αποτελεί μείζονα ανάλγητη πράξη εις βάρος όλων. Και των Αφρικανών και των Ευρωπαίων και όλων των άλλων. Ο κόσμος σήμερα είναι μία γειτονιά.
Η αδιαφορία των πολιτικών εκπροσώπων τους καθιστά συνένοχους και αυξάνει το βαθμό δυσπιστίας των πολιτών απέναντι τους (και αυτός είναι ένας από τους λόγους άρνησης των πολιτών να εμβολιαστούν). Η ανάκτηση της αξιοπιστίας και της εξουσίας των πολιτικών είναι να επιβάλουν την άμεση άρση των περιορισμών στις πατέντες και να δώσουν τη δυνατότητα παρασκευής των εμβολίων σε χώρες που μπορούν να το κάνουν (και είναι πολλές), έτσι ώστε όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη να εμβολιαστούν. Αλλιώς μετά την Μπουτσουάνα, περιμένετε την εμφάνιση της μετάλλαξης του Μπουρουντί κ.ό.κ.»
