Αναφερθήκαμε στο παρελθόν για την ανάγκη προώθησης της πλειονότητας των αποφοιτούντων από το Γυμνάσιο και το Λύκειο στις σχολές επαγγελματικής εκπαίδευσης & κατάρτισης και όχι στα πανεπιστήμια. Στις 37 χώρες του ΟΟΣΑ ο μέσος όρος των αποφοίτων Λυκείου, που προωθούνται στα πανεπιστήμια είναι στο 33%, ενώ στην Ελλάδα ήταν μέχρι το 2020 80% (μειώθηκαν στις 49.000 το 2012 και έκτοτε εκτοξεύτηκαν από τις επόμενες κυβερνήσεις στις 80.000 περίπου το 2018). Η εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ) αποτέλεσε ένα αποφασιστικό και αξιοκρατικό βήμα εισαγωγής στα πανεπιστήμια, το οποίο τα αναβαθμίζει και διασφαλίζει ότι οι νέοι φοιτητές έχουν τις βάσεις για την επιτυχή παρακολούθηση μαθημάτων πανεπιστημιακού επιπέδου.
Τα επόμενα βήματα θα πρέπει να είναι (α) η ενίσχυση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης & Κατάρτισης (ΕΕΚ) με ινστιτούτα στα οποία θα σπουδάζουν επαγγέλματα, τα οποία έχει άμεση σχέση με τον παραγωγικό κλάδο, (β) η ουσιαστική εξωτερική αξιολόγηση των τμημάτων και σχολών των διευρυμένων πλέον πανεπιστημίων, μετά την εγκληματική ενέργεια της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα να ενσωματώσει όλα τα ΤΕΙ στα πανεπιστήμια. Στόχος της αξιολόγησης θα πρέπει να είναι η σταδιακή κατάργηση δεκάδων τμημάτων και σχολών, τα γνωστικά αντικείμενα των οποίων είναι είτε ανύπαρκτα είτε υποσύνολα άλλων γνωστικών αντικειμένων είτε ανήκουν στην τριετή τεχνολογική εκπαίδευση ή στην διετή επαγγελματική κατάρτιση, και (γ) η επανασύσταση της τριετούς Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΤΕΙ), την οποία έχει ανάγκη η χώρα.
Τα προβλήματα και οι ελλείψεις σε εργατικό, τεχνικό και επιστημονικό προσωπικό, που παρατηρούνται, πρωτίστως, στους κλάδους της κατασκευής και της παραγωγής αγαθών, του τουρισμού, της συλλογής και συσκευασίας των καρπών της γης, είναι απόρροια της στρεβλής εκπαιδευτικής πολιτικής, που ακολούθησαν όλες οι κυβερνήσεις από το 1990 έως το 2019. Κυρίως, η δημιουργία πανεπιστημιακών σχολών και ΤΕΙ σε κάθε πόλη και κωμόπολη κατέληξε να απορροφά το 80% των αποφοίτων των Λυκείων, αφήνοντας ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 10% να προωθείται σε σχολές κατάρτισης και επαγγελματικής εκπαίδευσης και το υπόλοιπο 10% να εγγράφεται σε πανεπιστήμια της αλλοδαπής αμφιβόλου ποιότητας. Ιδιαίτερα στο διάστημα 1996-2008 δημιουργήθηκαν εκατοντάδες τμήματα, πολλά εκ των οποίων είχαν ανύπαρκτα γνωστικά αντικείμενα. Η επιτομή δε της ανισόρροπης πολιτικής ήρθε στο διάστημα 2018-2019, όταν όλα τα τμήματα των ΤΕΙ, ακόμη και εκείνα, που έπρεπε προ πολλού να είχαν ενταχθεί στην ΕΕΚ, προήχθησαν σε πανεπιστημιακά.
Διαβάσαμε προ έξι μηνών τις δηλώσεις του προέδρου του ΤΕΕ, ότι από τον κατασκευαστικό κλάδο λείπουν περίπου 10.000 μηχανικοί, 50.000 τεχνίτες και άνω των 100.000 εξειδικευμένου εργατικού προσωπικού, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να μείνουν ανεκτέλεστα έργα συνολικής δαπάνης 15 δις ευρώ έως το τέλος του 2023. Αυτό όμως δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά είναι το αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης και αχρείαστης μεγέθυνσης της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης.
Μόνο το 2019 επί ΣΥΡΙΖΑ ιδρύθηκαν ή ανωτατοποιήθηκαν συνολικά 153 τμήματα, οδηγώντας σε τραγικά και ανιστόρητα λάθη, καθώς και σε μεγάλη όξυνση μιας σειράς προϋπαρχουσών παθογενειών, όπως ο αφανισμός της τριτοβάθμιας τεχνολογικής εκπαίδευσης, η άκριτη αύξηση τμημάτων του ίδιου γνωστικού αντικειμένου (π.χ. τα τμήματα Γεωπονίας αυξήθηκαν από 3 σε 10, τα τμήματα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας από 1 σε 6, ιδρύθηκε σχολή Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με 7 νέα τμήματα σε Κοζάνη, Γρεβενά και Καστοριά και από τον ΣΥΡΙΖΑ με τον ν.4610/2019 ιδρύθηκε η Σχολή Οικονομίας και Διοίκησης του Διεθνούς Πανεπιστημίου με 7 τμήματα σε Θεσσαλονίκη, Σέρρες, Κατερίνη και Καβάλα). Η επιτομή της δημαγωγίας και του ανορθολογισμού.
Σημειωτέον, ότι η Ελλάδα έχει το 4ο υψηλότερο ποσοστό εγγραφών σε ΑΕΙ μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ (OECD/UIS/Eurostat 2021), ενώ το 30% των φοιτητών μας εγκαταλείπει τις σπουδές (ΙΟΒΕ 2017), με συνέπεια το ποσοστό αποφοίτων επί των φοιτητών είναι πολύ μικρότερο εκείνου των άλλων χωρών. Η πρόσφατη έκθεση «Eurostat-Population in Europe» (6/2020) δείχνει ότι για το 2018 η Ελλάδα κατείχε την τελευταία θέση στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών με ρυθμό αποφοίτησης 9,17%, όταν ο ευρωπαϊκός μ.ο. είναι 24,05%, και το 42% από τους φοιτητές έχουν ξεπεράσει τα έξι έτη σπουδών (ΕΘΑΑΕ 2020).
Η αναγκαιότητα να στραφεί ένα μεγάλο ποσοστό των νέων μας στην Τεχνολογική και Επαγγελματική Κατάρτιση τεκμηριώνεται από τα ακόλουθα στοιχεία: Στην Ελλάδα, μόλις το 28% των μαθητών επιλέγουν τη διαδρομή της επαγγελματικής εκπαίδευσης, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να κυμαίνεται στο 48%. Το 51% των αποφοίτων Επαγγελματικών Λυκείων δηλώνουν ότι βρήκαν σταθερή εργασία εντός έξι μηνών μετά το πέρας των σπουδών τους έναντι 34% των αποφοίτων Γενικών Λυκείων (CEDEFOP 2017), ενώ οι απολαβές των αποφοίτων δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι ίσες ή υψηλότερες από τις απολαβές των αποφοίτων δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης (EU Statistics on Income and Living Conditions 2018).
Οι προοπτικές της ΕΕΚ γίνονται εμφανείς και από το γεγονός ότι το 25% των σπουδαστών σε ΙΕΚ έχουν ήδη πτυχίο πανεπιστημίου, το οποίο δεν μπορούν να αξιοποιήσουν επαγγελματικά (το 2012 το συνολικό αντίστοιχο ποσοστό ήταν 5% (Ινστιτούτο ΓΣΕΕ 2020)).
Με το Νόμο 4763/2020 του Υπουργείου Παιδείας καθιερώθηκε ένα Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης, το οποίο αναβαθμίζει ολιστικά τον πυλώνα αυτόν της εκπαίδευσης, επιχειρεί να θεραπεύσει τις διαχρονικές του παθογένειες και να καταστήσει την ΕΕΚ ισότιμη εκπαιδευτική διαδρομή για την επαγγελματική σταδιοδρομία των νέων και σύγχρονο εργαλείο αναπτυξιακής πολιτικής για τη χώρα.
Το σύστημα της ΕΕΚ αφορά στα επίπεδα 3, 4 και 5 του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων (European Qualification Framework) και διαμορφώνεται ως εξής:
(Α) Στο επίπεδο 3 ιδρύθηκαν και ξεκινούν τη λειτουργία τους Δημόσιες Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) για αποφοίτους Γυμνασίου. Δίνεται με αυτό τον τρόπο η δυνατότητα σε νέους, οι οποίοι δεν επιθυμούν να ακολουθήσουν λυκειακή εκπαίδευση, αλλά θέλουν να αναπτύξουν τις ιδιαίτερες ικανότητές τους στο επίπεδο του τεχνίτη και μέχρι σήμερα δεν είχαν τη δυνατότητα αυτή. Παράλληλα, οι ΕΣΚ παρέχουν σύγχρονη αρχική επαγγελματική κατάρτιση καθώς και αναβάθμιση των βασικών δεξιοτήτων με σκοπό την εξασφάλιση της ένταξης στην αγορά εργασίας και στην επαγγελματική ζωή. Το επίπεδο 3 συνιστά μία αξιόπιστη εναλλακτική λύση, η οποία συνεπάγεται συχνά ασφαλέστερη επαγγελματική αποκατάσταση, σε ειδικότητες προσόντων που αναζητά η αγορά και για τις οποίες δεν υπάρχει σήμερα επαρκής αριθμός καταρτισμένων επαγγελματιών.
Οι ΕΣΚ αποτελούν παράγοντα μείωσης του κοινωνικού αποκλεισμού και περαιτέρω μείωσης της μαθητικής διαρροής. Οι ειδικότητες που θα προσφέρονται πλέον στις σχολές στο Πέραμα, στο Μέτσοβο και στην Σύρο είναι Τεχνίτης Συγκολλήσεων και Κοπής Μετάλλων, Τεχνίτης Ελασματουργός Ειδικών Κατασκευών, Τεχνίτης Υφαντικής Τέχνης, Τεχνίτες Εργαλειομηχανών, Εφαρμοστές, Ελασματουργοί, Σωληνουργοί, Ηλεκτροσυγκολλητές, Αμμοβολιστές-Βαφείς, Ναυπηγοξυλουργοί και Καραβομαραγκοί.
Στο επίπεδο 4 εντάσσονται τα Επαγγελματικά Λύκεια (μεταξύ αυτών αι 25 Πρότυπα Επαγγελματικά Λύκεια). Στα Πρότυπα ΕΠΑΛ εισάγονται οι απόφοιτοι Γυμνασίου με βάση τον βαθμό απολυτηρίου τους και οι εκπαιδευτικοί επιλέγονται με βάση τα προσόντα τους. Σε κάθε Πρότυπο ΕΠΑΛ λειτουργεί Κέντρο Επιμόρφωσης για τους εκπαιδευτικούς των επαγγελματικών ειδικοτήτων, με σκοπό τη συνεχή και πολύπλευρη ενημέρωσή τους και τη διατήρηση υψηλού επιπέδου παροχής επαγγελματικής εκπαίδευσης στους μαθητές. Τα Πρότυπα αυτά ΕΠΑΛ λειτουργούν ως πιλότοι, για τη σταδιακή επέκταση της μεταρρύθμισης σε όλα τα ΕΠΑΛ της χώρας. Μερικές από τις ειδικότητες, τις οποίες προσφέρουν είναι: Τεχνικός Εφαρμογών Πληροφορικής, Υπάλληλος Τουριστικών Επιχειρήσεων, Τεχνικός Δομικών Έργων και Γεωπληροφορικής, Τεχνικός Η/Υ και Δικτύων, Τεχνικός Θερμικών και Υδραυλικών Εγκαταστάσεων και Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου, Βοηθός Νοσηλευτή κ.α.
Στο επίπεδο 5 αναδιαρθρώθηκαν και ενισχύθηκαν τα Δημόσια ΙΕΚ, ενώ έχουν ιδρυθεί δέκα δημόσια Πειραματικά και πέντε Πρότυπα ΙΕΚ. Οι διδασκόμενες ειδικότητες είναι (1) Φυσικών Επιστημών, Τεχνολογίας, Μηχανικής, Τεχνών και Μαθηματικών, (2) Υγείας, Κοινωνικής Μέριμνας και Υπηρεσιών Ευεξίας, (3) Φυσικού Περιβάλλοντος, Αθλητισμού και Αναψυχής, (4) Πρωτογενούς Τομέα, Μεταποίησης Προϊόντων και Βιώσιμης Ανάπτυξης, (5) Πρωτογενούς Τομέα, Μεταποίησης Προϊόντων και Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Θεσμοθετήθηκε και αναμένεται η έναρξη λειτουργίας Γραφείων Επαγγελματικής Ανάπτυξης και Σταδιοδρομίας. Αναβαθμίστηκε διοικητικά και λειτουργικά το Μεταλυκειακό Έτος - τάξη Μαθητείας, προκειμένου να ενισχυθεί η μάθηση με βάση την εργασία για τους αποφοίτους της μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης.
Τα Δημόσια ΙΕΚ αναδείχθηκαν έτσι περαιτέρω, με το παράλληλο μηχανογραφικό. Ενδεικτικά, μέσω αυτού, φέτος εισήχθησαν 13.500 υποψήφιοι στα ΔΙΕΚ, ενώ πέρυσι 8.500. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι περίπου 1 στους 4 υποψηφίους για εισαγωγή σε ΔΙΕΚ δήλωσε άλλη περιοχή από αυτήν της κατοικίας.
Ειδικότητες Δημοσίων ΙΕΚ με μεγάλες δυνατότητες απορρόφησης από την αγορά εργασίας, ενδεικτικά: Τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής (πολυμέσα / web designer-developer / video games), τεχνικός ηλεκτρονικών υπολογιστών, τεχνικός λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών, στέλεχος ψηφιακού μάρκετινγκ στο ηλεκτρονικό εμπόριο, τεχνικός θερμοκηπιακών καλλιεργειών και υδροπονίας, τεχνικός παραγωγής και συντήρησης επίπλου και ξυλοκατασκευών, τεχνικός μηχανοτρονικής, τεχνικός κρέατος και κρεατοσκευασμάτων, ειδικός εφαρμοσμένων τεχνολογιών χημικών και μικροβιολογικών αναλύσεων, στέλεχος μονάδων φιλοξενίας, σηροτροφίας, παραγωγής μεταξιού, βοηθός οδοντικής τεχνολογίας.
Με το νέο σύστημα, δεν υπάρχει εκπαιδευτικό αδιέξοδο, συνδέονται όλοι οι δρόμοι της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και δίνονται εναλλακτικές λύσεις, αφού με τον ν. 4763/2020 εξασφαλίστηκε η διαπερατότητα του συστήματος. Για παράδειγμα:
1) εάν κάποιος επιλέξει να παρακολουθήσει Επαγγελματική Σχολή Κατάρτισης (επίπεδο 3), στη συνέχεια μπορεί να επιλέξει τη συνέχιση της εκπαίδευσής του στη 2η τάξη ΕΠΑΛ, σε αντίστοιχη ειδικότητα.
2) εάν κάποιος αποφοιτήσει από ΙΕΚ ή από το Μεταλυκειακό Έτος- τάξη Μαθητείας, μπορεί να δώσει κατατακτήριες εξετάσεις για την εισαγωγή του σε τμήμα ΑΕΙ σε συναφές με το πτυχίο του αντικείμενο, με όρους που θέτει το ίδιο το ΑΕΙ.
3) Εξασφαλίσαμε 415 εκ. ευρώ από ενωσιακούς πόρους για την αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, 115 εκ. των οποίων για εργαστηριακό εξοπλισμό και προγράμματα των δομών.
Ας ασχοληθούμε, ως κοινωνία, σοβαρά και με σύνεση με το θέμα του εκπαιδευτικού συστήματος, που θα βελτιώσει το επίπεδο διαβίωσης των πολιτών (μορφωτικό, επαγγελματικό, δημιουργικό, οικονομικό, ψυχαγωγικό). Ας αφήσουμε στη μιζέρια τους, όλους εκείνους που μένουν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής και μετέρχονται ανήθικων μέσων, προκειμένου να ρίξουν και εμάς στο βούρκο με βοθρολύμματα. Η κοινωνία πρέπει να προχωρήσει με τομές και μεταρρυθμίσεις. Η πρόοδος θα επικρατήσει της οπισθοδρόμησης, διότι αυτό θα επιλέξουν οι πολίτες.
