Την ώρα που οι πρωτοβουλίες του Ταγίπ Ερντογάν για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία χαιρετίστηκαν από τη Δύση, το «αυτογκόλ» με την υπόθεση της καταδίκης του Οσμάν Καβαλά ανέστρεψε το κλίμα για την Τουρκία, ενώ δυτικοί παρατηρητές σημειώνουν πως η πολιτική της Άγκυρας να τα έχει καλά με τη Μόσχα και το Κίεβο «δεν μπορεί να διαρκέσει για πάντα».
Προτού ταξιδέψει στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες σταμάτησε στην Άγκυρα για να συναντήσει τον Ταγίπ Ερντογάν και τον συνεχάρη για τις διπλωματικές προσπάθειες του Τούρκου ηγέτη για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Το καλό κλίμα μεταξύ της Δύσης και της Τουρκίας πάντως δεν κράτησε πολύ λόγω της υπόθεσης του Οσμάν Καβαλά.
Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης καταδίκασε τον γνωστό Τούρκο φιλάνθρωπο σε ισόβια κάθειρξη για το ρόλο του σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις το 2013, σε πείσμα των εκκλήσεων της Δύσης για απελευθέρωσή του, την ώρα που πολλοί δυτικοί παρατηρητές βλέπουν πολιτικά κίνητρα πίσω από την υπόθεση.
Δυτικός διπλωμάτης υπογράμμιζε ότι η κυβέρνηση του Ερντογάν «δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη σε ορισμένα θέματα», παρά το γεγονός ότι είχε κερδίσει πολιτικούς βαθμούς για την Ουκρανία, ενώ ένας άλλος απεσταλμένος χαρακτήρισε την ετυμηγορία το «χειρότερο σενάριο».
Οκτώ διπλωμάτες είπαν στο Reuters ότι η απόφαση ήταν ένα πλήγμα στις φιλοδοξίες της Τουρκίας να επουλώσει τους «τραυματισμένους» οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς με τις δυτικές χώρες, χωρίς πάντως να πηγαίνει κόντρα στη Μόσχα, καθώς ο Ερντογάν αντιτίθεται στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.
Πρόκειται φυσικά για πισωγύρισμα για την Τουρκία, η οποία είναι μόνη χώρα που έχει φιλοξενήσει συνομιλίες εν καιρώ πολέμου μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Η Άγκυρα θέλει η Δύση να είναι έτοιμη για το τέλος του πολέμου, μαζί με τη σταδιακή άρση των κυρώσεων και των περιορισμών στη δική της αμυντική βιομηχανία.
Παράλληλα, στην Άγκυρα θέλουν περισσότερη συνεργασία με τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Ιταλίας, αλλά και να αμβλύνουν τις υφιστάμενες εντάσεις με τη Δύση ενόψει των εκλογών και εν μέσω μιας δύσκολης κατάστασης στην οικονομία.
Η αλήθεια είναι ότι η επιφυλακτικότητα για το πόσο ισχυρός είναι ο Ερντογάν ενόψει των εκλογών του 2023, που πρόσφατες δημοσκοπήσεις υποδηλώνουν ότι θα μπορούσε να χάσει, υπονόμευσε επίσης τις πιθανότητες για ουσιαστικές εμπορικές ή επενδυτικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της προόδου σε ό,τι αφορά την τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, είπαν αρκετοί διπλωμάτες.
Ο Ερντογάν και οι Τούρκοι αξιωματούχοι λένε ότι ο πόλεμος έκανε τους συμμάχους να συνειδητοποιήσουν τη γεωπολιτική σημασία της χώρας και ότι η ισορροπημένη πολιτική της Άγκυρας για την Ουκρανία ήταν ευπρόσδεκτη, κάτι που συμμερίστηκαν και οι διπλωμάτες.
Η Δύση κατανοεί τη θέση της Τουρκίας για τις κυρώσεις και η Άγκυρα δεν θα γίνει καταφύγιο για να τις αποφύγει, υπογράμμισαν Τούρκοι αξιωματούχοι.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο εκπρόσωπος του Ερντογάν και ο στενός του συνεργάτης Ιμπραήμ Καλίν πραγματοποίησαν μια αιφνιδιαστική επίσκεψη στο Κίεβο για να συναντηθούν με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι σχετικά με τον τερματισμό του πολέμου.
Τα πράγματα μπορούν να γίνουν χειρότερα
Αν ο πόλεμος διαρκέσει ως το καλοκαίρι, η Τουρκία, που διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, πιθανότατα θα δεχθεί αυξανόμενη πίεση από την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες για να ενισχύσει την υποστήριξή της στην Ουκρανία, ανέφεραν οι διπλωμάτες.
Η Τουρκία έχει ήδη στείλει οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Κίεβο, έχει αποκλείσει το ρωσικό ναυτικό πέρασμα στη Μαύρη Θάλασσα και απαγορεύει τις ρωσικές πτήσεις από και προς τη Συρία.
Η στάση της Τουρκίας να διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις αλλά και να εναντιώνεται στις κυρώσεις στη Μόσχα επί της αρχής «δεν μπορεί να διαρκέσει για πάντα», είπε ένας τρίτος διπλωμάτης.
Μια στροφή προς την Ουκρανία θα μπορούσε να ωθήσει τη Ρωσία να στραφεί σε κυρώσεις προς την οικονομία της Τουρκίας περικόπτοντας τις μεγάλες τουριστικές και ενεργειακές ροές ή και τα δύο, είπε ο διπλωμάτης, υπογραμμίζοντας ότι η ευκαιρία θα μπορούσε να μετατραπεί σε κρίση για την Άγκυρα.
Το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος λόγω του πολέμου έχει ήδη επιδεινώσει τη νομισματική κρίση της Τουρκίας και οδήγησε τον πληθωρισμό στο 61%, περιπλέκοντας τις προοπτικές του Ερντογάν στις εκλογές του 2023.
Ορισμένοι αναλυτές είπαν ότι η απόφαση για τον Καβαλά - από δικαστήρια που ορισμένοι επικριτές πιστεύουν ότι επηρεάζονται από τον Ερντογάν - χρησίμευσε για να προειδοποιήσει την αντιπολίτευση πριν από τις εκλογές. «Ο πρόεδρος μπορεί να είχε πάρει θάρρος από τη διπλωματική κάλυψη που του παρείχε ο πόλεμος», πρόσθεσαν.
«Ο Ερντογάν δεν θέλει να τον αποκλείσει η Δύση, αλλά θέλει να τον αποδεχτεί όπως είναι: ως ισχυρό άνδρα της Τουρκίας», δήλωσε ο Μπιρόλ Μπασκάν, ξένος μελετητής στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής της Ουάσινγκτον.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης -σε διάστημα 20ετίας - θητείας του Ερντογάν, οι δυτικοί ηγέτες επέκριναν την καταστολή των δικαιωμάτων από την Τουρκία. Η Γερμανία κάλεσε τον πρεσβευτή της Τουρκίας στο Βερολίνο λόγω της καταδίκης Καβαλά, την οποία η Ουάσιγκτον χαρακτήρισε επίσης «άδικη», με αποτέλεσμα η Άγκυρα να καλέσει τον Γερμανό πρέσβη για εξηγήσεις.
Η Τουρκία λέει ότι τα δικαστήρια της είναι ανεξάρτητα και ότι λαμβάνει μέτρα για τη βελτίωση του κράτους δικαίου, αλλά επίσης απορρίπτει την εσωτερική και διεθνή κριτική στο δικαστικό της σώμα ως παρέμβαση στις εσωτερικές της υποθέσεις.
Κυρώσεις και όπλα
Η στάση της Τουρκίας στον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένου του να επιτρέπει τις πτήσεις από τη Μόσχα, την έχει καταστήσει κορυφαίο προορισμό για Ρώσους πολίτες, ρωσικά κεφάλαια ακόμα και γιοτ Ρώσων ολιγαρχών
Τρεις δυτικοί διπλωμάτες είπαν ότι αυτό θα μπορούσε να ωθήσει τις ΗΠΑ ή την Ευρώπη να υιοθετήσουν «δευτερεύουσες κυρώσεις» εναντίον όσων συναλλάσσονται με τη Μόσχα.
«Ζητάμε από την Άγκυρα να επιβάλει τις κυρώσεις μας. Εάν καταστεί σαφές ότι παραβιάζονται, είναι πιθανές οι δευτερεύουσες κυρώσεις» ανέφερε ένας διπλωμάτης.
Ορισμένοι βλέπουν μια επιθυμία της Τουρκίας, την οποία συμμερίζεται ο ΟΗΕ, να τερματίσει αμέσως τον πόλεμο στην Ουκρανία και να επιστρέψει όσο το δυνατόν περισσότερο σε έναν κόσμο όπου η Άγκυρα εξισορροπεί ανάμεσα σε Ρωσία και Δύση.
Οι ΗΠΑ και κάποιες άλλες χώρες θέλουν να τελειώσει ο πόλεμος με τους σωστούς όρους. Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η Ουάσιγκτον θέλει να δει τη Μόσχα «αποδυναμωμένη» ώστε να μην μπορεί να εισβάλει ξανά.
Ωστόσο, η Τουρκία αναμένεται να επανεξετάσει τη σχέση της με τη Ρωσία.
Η αγορά από την Άγκυρα ρωσικών αμυντικών συστημάτων S-400 προκάλεσε τις κυρώσεις των ΗΠΑ στην Τουρκία το 2020 και κατέστρεψε τις μεταξύ τους σχέσεις.
Ωστόσο, το αίτημά της για 40 αμερικανικής κατασκευής μαχητικά F-16 πέρυσι σε συνδυασμό με τη συνεργασία για την Ουκρανία θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για έναν συμβιβασμό στην απαίτηση της Ουάσιγκτον να εγκαταλείψει η Τουρκία τους S-400, είπαν τρεις διπλωμάτες.
Τέλος, σημειώθηκε ότι η εντατικοποίηση των συνομιλιών σχετικά με την πιθανή αγορά της γαλλο-ιταλικής πυραυλικής άμυνας SAMP-T της Eurosam αντικατοπτρίζουν επίσης τη θέληση για μια νέα και πιο στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
