«Κι όταν το βουνό λούζεται στο δειλινό απ’ του ήλιου τις χρυσές ακτίνες, ο θεατής έκπληκτος αντικρίζει ένα πλατύ χρυσαφί, σε σιρίτι, ελαφρά επαργυρωμένο. Και πέρα στο βάθος των βουνών του Ζυγού, ο ουράνιος θόλος παρουσιάζει την ονειρεμένη πολιτεία στην οποία θα ποθούσε να ζήσει ο κάθε ονειροπόλος», περιγράφει ο συγγραφέας Αλέκος Χατζηγάκης τον Κόζιακα.
Η συνηθέστερη προσέγγιση στην περιοχή γίνεται από τη μεριά του κάμπου των Τρικάλων, με τον ορίζοντα να γεμίζει η κορμοστασιά του Κόζιακα (1.901 μ.). Ο μεγαλοπρεπής του όγκος, με το εντυπωσιακό ανάγλυφο των πριονωτών του κορυφών, δημιουργεί δέος καθώς ορθώνεται απότομος, απειλητικός, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι σίγουρα είναι απροσπέλαστος και αναρωτιέσαι αν σωστά πηγαίνεις για τα χωριά.
Σε όλο το μήκος των 30 χιλιομέτρων του βουνού οι πλαγιές γκρεμίζονται απότομα προς όλες τις πλευρές, προσφέροντας θέα σε αυτούς που κινούνται περιφερειακά και προς τον τρικαλινό κάμπο, αλλά και προς τα υψίπεδα του Περτουλίου. Δυτικά υπάρχουν λίγα χωριά, ανάμεσά τους η Ελάτη, ενώ αντίθετα στα ανατολικά και προς τον κάμπο των Τρικάλων υπάρχουν πολύ περισσότερα. Επίσης στις άκρες του Κόζιακα, καθώς εκτείνεται από Βορρά προς Νότο, βρίσκονται δύο οικισμοί που με τις ονομασίες τους, Διάβα και Πύλη, μαρτυρούν την αίσθηση του αδιάβατου του βουνού.
Θέλεις όμως να περάσεις, καθώς οι πληροφορίες λένε για δάση, φαράγγια, χιονισμένες κορφές, ορμητικά ποτάμια, αλλά και σπάνια μνημεία αρχιτεκτονικής που «κρύβονται» πίσω από τον σκουρόχρωμο τοίχο του Κερκέτιου Ορους (Κόζιακα). Αυτές τις απόκρημνες ορθοπλαγιές τις όρθωσε η φύση, όταν κάποτε στο γεωλογικό της παρελθόν χώρισε βίαια τα δύο θεσσαλικά βουνά, τον Ιταμο και τον Κόζιακα. Αποτέλεσμα αυτής της φυσικής «μαχαιριάς» είναι η δημιουργία ενός εντυπωσιακού φαραγγιού, όπου ανάμεσα από πυκνά πλατάνια, κυλάνε τα νερά του Πορταϊκού ποταμού. Εκεί βρίσκεται και η πραγματική «πύλη», η κωμόπολη Πύλη. Η ονομασία της ανταποκρίνεται απόλυτα στην πραγματικότητα, καθώς από εδώ ξεκινάει ένας διαφορετικός κόσμος.
Στον χορό των βουνών
Η απλωσιά του κάμπου δίνει τη θέση της στην ανηφοριά και οι ανοικτοί δρόμοι στενεύουν και συχνά γίνονται μονοπάτια, καθώς ξεκινά ο χορός των βουνών. Φτάνοντας πια σε σημείο που πρέπει να σηκώνεις ψηλά το βλέμμα ώστε να ξεπεράσεις τα βουνά και να δεις ουρανό, συναντάς χωμένη ανάμεσα σε πλατάνια την κωμόπολη Πύλη, την οποία διασχίζει ο Πορταϊκός ποταμός. Πρόκειται ουσιαστικά για τη διάβαση της Νότιας Πίνδου που ενώνει τα χωριά στον ορεινό όγκο του νομού Τρικάλων με την πεδιάδα της Θεσσαλίας.
Χαρακτηριστικό της Πύλης είναι το μονότοξο πέτρινο γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα, ενώ σίγουρα θα προσέξετε και την κρεμαστή πεζογέφυρα του 1981 που ενώνει τις όχθες του Πορταϊκού ποταμού. Αν την ακολουθήσετε, θα βρεθείτε στη συνοικία της Πόρτας, όπου δεσπόζει η βυζαντινή εκκλησία της Πόρτα Παναγιάς.
Αμέσως μετά την Πύλη, ο δρόμος στριμώχνεται κι άλλο ανάμεσα στις απότομες πλαγιές και περνώντας από τη γέφυρα του Κονδύλη, στριφογυρίζει στις πανύψηλες ορθοπλαγιές του Κόζιακα, διασχίζοντας ένα εκπληκτικό συμπαγές συγκρότημα βράχων και δασών. Ανάμεσα στα έλατα, όπως μαρτυρά και το όνομά της, βρίσκεται και η Ελάτη ή Τίρνα σε ύψος 950 μέτρων. Είναι ένα από τα δημοφιλή χωριά της περιοχής όπου το ξύλο, η πέτρα και το κεραμίδι επικρατούν, με τα σπίτια στις παρυφές της να ακουμπούν σε πυκνά δάση από έλατα, ενώ πολλά μονοπάτια ξεκινούν από εδώ και οδηγούν βαθιά στο δάσος.
Το επόμενο δημοφιλές χωριό είναι το Περτούλι, που απλώνει τα λιθόκτιστα σπίτια του σε μια ήπια δασωμένη πλαγιά του βουνού Φούρκα με τα περτουλιώτικα λιβάδια να απλώνονται νωρίτερα σε υψόμετρο 1.180. Μετά το Περτούλι, σύντομα θα εμφανιστεί το Νεραϊδοχώρι με τον ναό της Αγίας Παρασκευής (1793) λίγο έξω από το χωριό να σε ταξιδεύει στην Ιστορία, καθώς η παράδοση θέλει ο τρούλος και η κούφια στέγη της να χρησιμοποιήθηκαν σαν κρυφό σχολειό, αλλά και σαν κρησφύγετο του ΕΑΜ, «υποχρεώνοντάς σε» να αφεθείς για να σε τυλίξουν οι θρύλοι της.
Αξίζει να δείτε:
Το πέτρινο γεφύρι της Πύλης
Το μονότοξο γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα χτίστηκε το 1514 και μέχρι το 1936 ήταν το μοναδικό πέρασμα της Νότιας Πίνδου από και προς τον Θεσσαλικό κάμπο. Ανθρωποι, κοπάδια και αγαθά περνούσαν με ασφάλεια πάνω από τον Πορταϊκό ποταμό και μετακινούνταν στις πλαγιές του Κόζιακα. Το έκτισε ο μητροπολίτης Λάρισας και αργότερα Αγιος Βησσαρίωνας από τον ποίο πήρε και το δεύτερο όνομά του.
Τον ναό της Πόρτα Παναγιάς
«Μεγάλαι Πύλαι» (σήμερα Πόρτα) ήταν το όνομα του οικισμού που ιδρύθηκε στους βυζαντινούς χρόνους. Εδώ βρίσκεται ένα από σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία, ο ναός της Πόρτα Παναγιάς που θεωρείται ότι την έκτισε το 1283 ο σεβαστοκράτορας Θεσσαλίας και Νέων Πατρών Ιωάννης Ι. Αγγελος Κομνηνός ο Δούκας. Αρχικά ήταν καθολικό μονής αφιερωμένης στο όνομα της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου, που είχε ιδρυθεί στη θέση αρχαίου ναού, όπως μαρτυρούν διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη ενσωματωμένα στο κτίριο. Επειτα από φυσικές καταστροφές οι επισκευές γίνονταν αμέσως, με την τελευταία να γίνεται το 1980 όταν πυρκαγιά κατέστρεψε μεγάλο μέρος των εξαιρετικών τοιχογραφιών του εξωνάρθηκα.
Το εντυπωσιακότερο καλλιτεχνικό στοιχείο του εσωτερικού του ναού είναι οι δύο ψηφιδωτές εικόνες, του Χριστού αριστερά και της Θεοτόκου δεξιά, οι οποίες έχουν τοποθετηθεί αντίθετα από ό,τι σε άλλους ναούς. Κατασκευάστηκαν πιθανότατα κατά τον Ορλάνδο στα τέλη του 13ου αι.
Τη μονή του Αγίου Βησσαρίωνα
Από την Πύλη μόλις 5 χιλιόμετρα θα βρείτε την ανδρική μονή, η οποία είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Η μονή ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1527-1535 επάνω στα ερείπια του παλαιότερου βυζαντινού μοναστηριού του 13ου-14ου αι. Κτήτοράς της ήταν ο Αγιος Βησσαρίων, μητροπολίτης Λαρίσης, με τη βοήθεια του αδελφού του, Ιγνατίου, επισκόπου Καππούας και Φαναρίου.
Η μονή εξελίχθηκε σε σπουδαίο πνευματικό κέντρο, διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη και εργαστήριο αντιγραφής κωδίκων. Στη μακραίωνη ιστορία της υπέστη πολλές λεηλασίες και καταστροφές, με τους μοναχούς να σφαγιάζονται, ενώ το 1943 βομβαρδίστηκε από τους Ιταλούς και λίγο αργότερα από τους Γερμανούς. Στο εσωτερικό, ο ναός έχει αγιογραφίες δείγμα της κρητικής σχολής της ζωγραφικής του 16ου αι. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι έργο τεχνιτών από την Ηπειρο, κατασκευάστηκε το 1767 και επιχρυσώθηκε το 1813.
Η μονή γιορτάζει στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος) και στις 15 Σεπτεμβρίου (Αγίου Βησσαρίωνος), ενώ ισχύει το άβατο των γυναικών, για τον εκκλησιασμό των οποίων έχει κτιστεί παρεκκλήσι έξω από τις εγκαταστάσεις της.
Τα λιβάδια του Περτουλίου
Βρίσκονται 8,3 χλμ. από την Ελάτη και πρόκειται για ένα απέραντο τοπίο ηρεμίας. Είναι καταπράσινη έκταση 33.000 στρεμμάτων με πυκνή βλάστηση, πηγές, πεντακάθαρα ρυάκια, ρέματα, λιμνούλες, με το δάσος ελάτης να επικρατεί, ενώ υπάρχει πιθανότητα να συναντήσετε άλογα, αγελάδες που βόσκουν ελεύθερες, αλλά και ζαρκάδια και ελάφια να περνούν από δίπλα σας την ώρα που κάνετε πικνίκ στους χώρους αναψυχής. Το δάσος είναι ιδιοκτησία του Δημοσίου και η νομή του έχει παραχωρηθεί στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από το 1934.
Επιτρέπει την πρακτική εκπαίδευση των φοιτητών του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ενώ ανάμεσα στις πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται στα λιβάδια Περτουλίου είναι το ετήσιο αντάμωμα των Σαρακατσαναίων το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουνίου.
Το γεφύρι της Παλαιοκαρυάς
Ο Παλαιοκαρίτης πηγάζει από τον αυχένα της Γκρόπας ύψους 1.700 μ. περίπου, πριν περάσει από το γεφύρι δημιουργώντας εντυπωσιακούς καταρράκτες. Από το κατάστρωμα του γεφυριού της Παλαιοκαρυάς περνούσε παλαιότερα ο δρόμος που συνέδεε τα Τρίκαλα με τα Στουρναραίικα και άλλα χωριά της περιοχής, αλλά και ο παράδρομος που πήγαινε στην Αργιθέα και στο Ροποτό.
Σήμερα τα μονοπάτια χρησιμοποιούνται μόνο από τους πεζοπόρους, με το γεφύρι της Παλαιοκαρυάς του 16ου αι. και τους δύο καταρράκτες των 12 και 2 μέτρων, αντίστοιχα, να αποτελούν σημαντικό αξιοθέατο της περιοχής.
Καταφύγιο του Κόζιακα
Βρίσκεται στο μικρό οροπέδιο του Μπακόλα, στους πρόποδες της κορυφής Αστραπή ή Χατζηπέτρος (1.901 μ.), σε υψόμετρο 1.750 και είναι χωρητικότητας 30 ατόμων. Πρόκειται για πέτρινο κτίσμα του 1959 και είναι ανακατασκευασμένο δύο φορές. Δίπλα του βρίσκεται η ομώνυμη φυσική πηγή με τρεχούμενο νερό.
Υπάρχουν διάφορες διαδρομές που οδηγούν στο καταφύγιο, όμως η κλασική είναι από το μονοπάτι που ξεκινάει από τα περτουλιώτικα λιβάδια ακριβώς απέναντι από το χιονοδρομικό κέντρο και το μικρό ξύλινο γεφυράκι, και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Τηλέφωνα: 6977662569 Περικλής Μητρονάτσιος
Πώς θα πάτε
Η Πύλη απέχει 18 χλμ. από τα Τρίκαλα. Από την Πύλη απέχει 14 χλμ. η Ελάτη και 28 χλμ. το Περτούλι. Μετά την Πύλη και σε περίπου 4 χλμ. διακλάδωση οδηγεί αριστερά για Αρτα (141 χλμ.) και Στουρναραίικα, ενώ σε λίγο νέα λοξή διακλάδωση αριστερά οδηγεί στους οικισμούς της Παλαιοκαρυάς.
Info1
Την εποχή του Βυζαντίου τον Κόζιακα τον έλεγαν Κερκέτιο και θεωρούνταν το βουνό του Ασκληπιού, καθώς από τις πλαγιές του μάζευε βότανα για την παρασκευή των φαρμάκων του.
Info2
Μόλις δύο χιλιόμετρα από την Πύλη, σε πλαγιά του Ιταμου, βρίσκεται το γυναικείο μοναστήρι της Γκούρας (1743) με τη θαυματουργή εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Δραστηριότητες
Η περιοχή είναι κατάλληλη για περπάτημα, ποδήλατο βουνού, βόλτα με άλογο, τοξοβολία, εκδρομές με 4Χ4 στον Κόζιακα, ενώ μπορείτε να διασκεδάσετε και στο χιονοδρομικό κέντρο Περτουλίου. Κώστας Λιάκος: 6974 464915
Κείμενο - φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής 10 Ιανουαρίου
