Αναλυτική ενημέρωση για το έργο της Επιτροπής για Αγνοούμενα Πρόσωπα (ΕΑΠ) από την τουρκική εισβολή του 1974 και της περιόδου 1963-67 στην Κύπρο έκανε στην αρμόδια Επιτροπή της κυπριακής Βουλής ο Ελληνοκύπριος εκπρόσωπος στην (ΕΑΠ), Νέστορας Νέστορος.
Σύμφωνα με την ενημέρωση οι αγνοούμενοι από την Ελλάδα διαχωρίζονται ως εξής: (α) Έλληνες αγνοούμενοι της περιόδου 1963-67 (4), β) Έλληνες αγνοούμενοι που υπηρετούσαν στην Εθνική φρουρά το 1974 (13), γ) Έλληνες αγνοούμενοι, που υπηρετούσαν στην ΕΛΔΥΚ (59). Σύνολο 77 πρόσωπα. Επιπρόσθετα, άλλα τέσσερα πρόσωπα βρίσκονται στην κατηγορία «126», από τους οποίους δύο υπηρετούσαν στην ΕΛΔΥΚ και άλλοι δύο στην Εθνική Φρουρά.
Ο κ. Νέστορος μίλησε με βάση σημείωμα, το οποίο κατέθεσε στα πρακτικά της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής. Μέχρι τώρα ταυτοποιήθηκαν 15 αγνοούμενοι της τουρκικής εισβολής και 2 αγνοούμενοι της περιόδου 1963-64. Ειδικότερα «13 ταυτοποιήθηκαν με το πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και 4 ταυτοποιήθηκαν με το πρόγραμμα της ΕΑΠ, δηλαδή δύο αγνοούμενοι του 1974 και δύο της περιόδου 1963-64. Επίσης, μέσω του προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας ταυτοποιήθηκε ένας αγνοούμενος από την κατηγορία των «126» (σ.σ: Πρόκειται για πρόσωπα που δεν συμπεριλαμβάνονται στον επίσημο κατάλογο αγνοουμένων της ΕΑΠ) . Με βάση τα στοιχεία εκκρεμούν υποθέσεις 60 αγνοουμένων του 1974 και ενός της περιόδου 1963-64. Επιπλέον, εξετάστηκαν οι εκκρεμότητες σχετικά με την παραχώρηση γενετικού υλικού από τις οικογένειες/συγγενείς των εξ Ελλάδος αγνοουμένων, γεγονός που θα βοηθήσει την διαδικασία των ταυτοποιήσεων.
Η πρόεδρος της Πανελλήνιας Επιτροπής Συγγενών Αγνοουμένων, Μαρία Καλπουρτζή, τόνισε ότι «πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι ελιγμοί της Τουρκίας στο Συμβούλιο Υπουργών, όπου προσπαθεί να υποβαθμίσει το αποκλειστικά ανθρωπιστικό θέμα των αγνοουμένων συνδέοντας το με τις πολιτικές εξελίξεις».
Επεσήμανε ότι «είναι ανεπίτρεπτο να ασκείται ψυχολογική πίεση σε συγγενείς να παραλαμβάνουν, όπως σε κάποιες περιπτώσεις, μόνο θραύσματα οστών». Η ίδια υπογράμμισε ότι δεν αμφισβητεί την ταυτοποίηση οστών του πατέρα της, Στυλιανού Καλμπουρτζή, ο οποίος το 1974 ως διοικητής της 181 ΜΠΠ έπεσε ηρωικά μαχόμενος, αλλά ζητά να γίνουν νέες έρευνες, με την ελπίδα, να βρεθούν περισσότερα οστά.
Ο πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Συγγενών Αγνοουμένων, Νίκος Σεργίδης, δήλωσε ότι πάνω από 300 αγνοούμενοι χάθηκαν στην Τουρκία και για εντοπισμό τους πρέπει να ανοίξουν τα τουρκικά αρχεία και ομαδικοί τάφοι. Επίσης, ζήτησε να υπάρξει ειλικρινής συνεργασία με την Επιτροπή των διαφόρων υπηρεσιών, που κατέχουν στοιχεία, καθώς, όπως είπε, μόνο ο πολίτες έδωσαν πληροφορίες μέχρι σήμερα.
Η ΕΑΠ συστάθηκε το 1981, αλλά χρειάστηκε να περάσουν 25 χρόνια για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και να ξεκινήσει ανασκαφές και εκταφές και στις δύο πλευρές του νησιού. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η απαιτούμενη τεχνογνωσία, αρχαιολόγοι και ανθρωπολόγοι της Δικανικής Ανθρωπολογικής Ομάδας της Αργεντινής (EAAF) ήρθαν με σκοπό να συντονίσουν και να εκπαιδεύσουν τη δικοινοτική ομάδα Κύπριων επιστημόνων που θα πραγματοποιούσε τις εκταφές και τις ανθρωπολογικές αναλύσεις. Επίσης δημιουργήθηκε το Ανθρωπολογικό Εργαστήριο στην προστατευόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη περιοχή της Λευκωσίας.
Από το 2008, η Δικοινοτική Δικανική Ομάδα της ΔΕΑ διενεργεί εκταφές αυτόνομα (μέχρι και 8 ομάδες στα βόρεια και 2 ομάδες στα νότια). Οι δικανικοί επιστήμονες της Δικανικής Ανθρωπολογικής Ομάδας της Αργεντινής συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται στο πρόγραμμα της ΔΕΑ για σκοπούς ποιοτικού ελέγχου. Η ΕΑΠ είναι τριμελής και, εκτός από τον κ. Νέστορος, τα άλλα δύο μέλη είναι η Τουρκοκύπρια εκπρόσωπος, Γκιουλντέν Πλουμέρ Κιουτσιούκ και ο εκπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών, Πολ Αρνί.
Για τις εργασίες της ΕΑΠ ο Ελληνοκύπριος εκπρόσωπος Νέστορας Νέστορος έδωσε την εξής εικόνα:
-Διεξάγονται ανασκαφές σε εννέα σημεία, εφτά στις κατεχόμενες περιοχές και δύο στις ελεύθερες. Συγκεκριμένα, ανασκαφές διεξάγονται στις περιοχές: Μια Μηλιά, Κιουμουρτζιού, Αγ. Γεώργιος Κερύνειας, Καραβάς, Επηχώ, Λειβάδια Καρπασίας, Βουνό, και στις ελεύθερες περιοχές στον Πωμό της Πάφου και Στρόβολο , στην Λευκωσία.
- Δύο από τους χώρους στα κατεχόμενα εντάσσονται στην κατηγορία των στρατιωτικών ζωνών (Μια Μηλιά, Άγιος Γεώργιος Κερύνειας) Μέχρι σήμερα, έχουν εντοπιστεί οστά σε δύο θέσεις (Καραβάς, Κιουμουρτζιού).
Στο ανθρωπολογικό εργαστήριο:
α) Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί 472 Ελληνοκύπριοι (Ε/Κ) αγνοούμενοι και 78 Τουρκοκύπριοι(Τ/Κ) του 1974, καθώς και 9 Ε/Κ και 71Τ/Κ της περιόδου 1963-67.
β) Σκελετικά ευρήματα έχουν εντοπιστεί σε 289 χώρους, όπου έγιναν ανασκαφές από τη ΔΕΑ. Σχετικά με Ε/Κ αγνοούμενους έχουν εντοπιστεί οστά σε 247 θέσεις, τα οποία αντιστοιχούν σε ελάχιστο αριθμό 815 ατόμων. Όσον αφορά Τ/Κ αγνοούμενους έχουν εντοπιστεί μέχρι τώρα οστά σε 42 θέσεις, τα οποία αντιστοιχούν σε ελάχιστο αριθμό 275 ατόμων.
γ) Σε 711 χώρους, όπου διενεργήθηκαν ανασκαφές δεν εντοπίστηκαν ευρήματα σχετικά με το έργο της ΔΕΑ. Σε 548 χώρους οι ανασκαφές αφορούσαν τον εντοπισμό Ε/Κ αγνοουμένων και σε 163 οι ανασκαφές αφορούσαν τον εντοπισμό Τ/Κ αγνοουμένων.
δ) Στο παρόν στάδιο βρίσκονται σε εξέλιξη ανθρωπολογικές ή γενετικές αναλύσεις σχετικά με 132 υποθέσεις Ε/Κ αγνοουμένων και 33 υποθέσεις Τ/Κ αγνοουμένων. Επιπλέον, στο χώρο φύλαξης του ανθρωπολογικού εργαστηρίου βρίσκονται οστά που αντιστοιχούν σε ένα ελάχιστο αριθμό ατόμων 70 Ε/Κ και 91Τ/Κ αγνοουμένων.
ε) Για 80 υποθέσεις Ε/Κ και 3 υποθέσεις Τ/Κ αγνοούμενων οι ανθρωπολογικές και γενετικές αναλύσεις έχουν διεκπεραιωθεί εδώ και αρκετό καιρό, αλλά εκκρεμούν οι ταυτοποιήσεις. Το γεγονός αυτό αφορά περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει επιτυχής ταύτιση με την Τράπεζα γενετικού υλικού, περιπτώσεις όπου προκύπτει ανεπαρκές γενετικό υλικό από τα οστά και περιπτώσεις όπου απαιτείται νέα συμπληρωματική ανασκαφή.
Στρατιωτικές ζώνες
Έχει γίνει προγραμματισμός για ανασκαφή 30 πιθανών χώρων ταφής σε στρατιωτικές ζώνες για τα επόμενα τρία χρονιά, δηλαδή για τα έτη 2016-2018, σύμφωνα με τον οποίο προβλέπεται να διερευνούνται 10 χώροι ανά έτος. Επιπλέον, παραχωρήθηκε άδεια για άλλα 4 πιθανά σημεία ταφής για το 2019, τα οποία ζητήθηκαν εγγράφως από τη ΕΑΠ μετά την παραχώρηση άδειας από τον τουρκικό στρατό στις 5 Νοεμβρίου 2015. Όπως προαναφέρθηκε έχουν ξεκινήσει ανασκαφές στα δύο πρώτα σημεία από τα 30. Η παραχώρηση της άδειας τέθηκε σε ισχύ στις 28.01.2016.
Επανεξέταση εγγράφων που κατατέθηκαν στη ΕΑΠ
Σε πρώτο στάδιο έγινε η αποδελτίωση των εγγράφων που κατατέθηκαν από το 2006 και εντοπίστηκαν τα έγγραφα, τα οποία θεωρήθηκε ότι χρήζουν επανεξέτασης. Κατά τη διαδικασία της αποδελτίωσης των εγγράφων έγινε η χαρτογράφηση των πληροφοριών που κατατίθενται και επιπλέον μελετήθηκαν οι αρχαιολογικές αναφορές σε χώρους όπου έχουν πραγματοποιηθεί ανασκαφές από την ΕΑΠ για να επιβεβαιωθεί η επαρκής διερεύνηση της πληροφορίας. Επιπλέον, αποφασίστηκαν περαιτέρω ενέργειες για όσα έγγραφα παρουσίαζαν εκκρεμότητες και ανατέθηκε η διεκπεραίωσή τους σε λειτουργούς του γραφείου.
Μέσα από τη διαδικασία αυτή, αποφασίστηκε ότι για σκοπούς διαχείρισης των υποθέσεων των αγνοουμένων, θα ήταν βοηθητικός ο διαχωρισμός τους σε κατηγορίες ανάλογα με τα κυριότερα χαρακτηριστικά τα οποία παρουσιάζουν. Δημιουργήθηκαν για τον λόγο αυτό οκτώ κατηγορίες, οι οποίες επεξηγούνται παρακάτω.
α) Σκόπιμη μετακίνηση: Υπό τον όρο αυτό χαρακτηρίζονται υποθέσεις όπου κατά την αρχαιολογική ανασκαφή του χώρου ταφής υπήρξαν τεκμηριωμένα στοιχεία που αποδεικνύουν την σκόπιμη μετακίνηση οστών . Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού είναι ο εντοπισμός μεμονωμένων ή και θραυσματικών οστών κατά την ανασκαφή.
β) Πιθανός χώρος προς ανασκαφή: Στην κατηγορία αυτή εντάχθηκαν υποθέσεις για τις οποίες είναι πιθανόν να υπάρχει σχετικός χώρος ταφής είτε λόγω ονομαστικής αναφοράς στον αγνοούμενο κατά την υπόδειξη του χώρου, είτε λόγω σύμπτωσης ανάμεσα στην περιοχή εξαφάνισης και στην περιοχή όπου έχει υποδειχτεί κάποιος πιθανός χώρος ταφής. Πρέπει να σημειωθεί ο υποθετικός χαρακτήρας του παραπάνω συσχετισμού. Αναφέρεται ως παράδειγμα ότι στη Μια Μηλιά υπάρχουν πιθανοί χώροι ταφής, όπου αναμένεται σύμφωνα με τις πληροφορίες να εντοπιστούν οστά που αντιστοιχούν σε 30+ άτομα, ενώ στην περιοχή αγνοούνται ακόμη 50+ άτομα.
γ) Πιθανός χώρος ταφής σε περιοχή με οικοδομική ανάπτυξη: Η κατηγορία αυτή σχετίζεται με υποθέσεις όπου λόγω της οικοδομικής ανάπτυξης της περιοχής είναι πιθανόν ο χώρος ταφής να βρίσκεται κάτω από κτήρια. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν μαρτυρίες ότι στον χώρο ταφής, όπως αναφέρεται από μάρτυρες, έχει ανεγερθεί κτίριο, ενώ σε άλλες, όπου κατά τις μαρτυρίες δεν υποδεικνύεται το ακριβές σημείο ταφής, θεωρείται πολύ πιθανό να έχει επηρεαστεί λόγω της οικοδομικής ανάπτυξης.
δ) Πιθανή περισυλλογή: Αφορά υποθέσεις όπου σύμφωνα με μαρτυρίες Ε/Κ εγκλωβισμένων, αλλά επίσης και δημοσιεύματα και βιβλία έχουν πραγματοποιηθεί οργανωμένες περισυλλογές πτωμάτων από τον τουρκικό στρατό και ακολούθως έγιναν μαζικές ταφές.
ε) Πιθανή ταυτοποίηση: Αφορά υποθέσεις για τις οποίες έχει διενεργηθεί σχετική ανασκαφή και είναι πιθανόν να έχει εντοπιστεί ο αγνοούμενος, χωρίς να έχουν προκύψει ακόμη τα αποτελέσματα των γενετικών αναλύσεων.
Κατηγορία «126» και πεσόντες
Μέσω της Επιτροπής έχουν ταυτοποιηθεί 32 αγνοούμενοι από την κατηγορία των «126» και 77 πεσόντες. Επιπλέον, έχουν ταυτοποιηθεί 22 αγνοούμενοι της κατηγορίας «126» και 135 πεσόντες μέσω του προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συνολικά απομένουν προς ταυτοποίηση 72 άτομα της κατηγορίας των «126» και 486 άτομα από την ομάδα των πεσόντων. Οι δύο αυτές κατηγορίες δεν συμπεριλαμβάνονται στον επίσημο κατάλογο αγνοουμένων της ΕΑΠ και ως εκ τούτου η Επιτροπή δεν μπορεί να διεξάγει οργανωμένες ανασκαφές για αυτά τα πρόσωπα.
Εξάλλου ο κ. Νέστορος ενημέρωσε την Επιτροπή ότι μετέβη με συνεργάτες του στην περιοχή Άσσιας-Αφάνειας και εξέτασαν τον χώρο τον οποίο υπέδειξε δημοσιογράφος της εφημερίδας «Πολίτης», μετά από πληροφορίες Τουρκοκύπριου πολίτη, για την ύπαρξη ομαδικού τάφου. Ο κ. Νέστορος είπε ότι θα υποβάλει έγγραφο στην ΕΑΠ, με το οποίο θα ζητείται η περίληψη του χώρου στους χώρους προς ανασκαφή. Πρόκειται, όπως είπε, για αλσύλλιο σε χώρο απέναντι από στρατόπεδο, περιφραγμένο, μήκους περίπου 370 μέτρων και πλάτους 160 μέτρων, που εκτιμάται ότι βρίσκεται σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από τον αρχικό χώρο ταφής. Εξήγησε ότι θα μελετηθούν τα τοπογραφικά σχέδια με Ασσιώτες, σε σχέση με το πώς ήταν προγενέστερα ο χώρος. Ο κ. Νέστορος είπε πως ο χώρος δεν περιλαμβάνεται στους 30 στρατιωτικούς χώρους στους οποίους θα διενεργηθούν έρευνες, προσθέτοντας ότι για το χώρο υπήρχαν πληροφορίες από τα τέλη του 2014 που δεν ήταν ιδιαίτερα αξιόπιστες. Ανέφερε ότι πρέπει να συνδυαστούν οι πληροφορίες που υπήρξαν με τις νεότερες πληροφορίες, πριν την όποια ανασκαφή.
Μιλώντας ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής, ο επίτροπος προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα Φώτης Φωτίου ανέφερε ότι ο βαθμός επιτυχίας των εκταφών είναι 18% με 20%, προσθέτοντας πως «αν δεν αυξηθούν οι εκταφές και ο βαθμός επιτυχίας τα επόμενα δύο με τρία χρόνια, θα δημιουργηθούν προβλήματα στην ύπαρξη της Επιτροπής για Αγνοούμενα Πρόσωπα». Παράλληλα ο κ. Φωτίου και ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ Χρυσόστομος Σταύρου είπαν ότι οι διπλωματικές υπηρεσίες και η υπηρεσία αγνοουμένων είναι πανέτοιμες να αντιμετωπίσουν τις προσπάθειες της Τουρκίας να στρέψει την προσοχή του Συμβουλίου Υπουργών της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης σε ό,τι αφορά τη συμμόρφωση της Άγκυρας με την απόφαση του ΕΔΑΔ στη 4η Διακρατική Προσφυγή της Κύπρου κατά της Τουρκίας στο θέμα των αγνοουμένων.
Σύμφωνα με την ενημέρωση της Επιτροπής Προσφύγων μέχρι στιγμής εκκρεμεί ο εντοπισμός 1.400 αγνοουμένων και με τις μετακινήσεις τάφων που έγιναν είναι απαραίτητο να ανοίξουν τα στρατιωτικά αρχεία της Τουρκίας.
Η πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων Σκεύη Κουκουμά εξέφρασε λύπη για την παράδοση λανθασμένων οστών στους συγγενείς Ελλαδιτών αγνοουμένων. Προσέθεσε ότι στο Συμβούλιο Υπουργών πρέπει να αναδειχθεί η μετακίνηση οστών καθώς αποτελεί διπλό έγκλημα. Επίσης, σημείωσε ότι τα τρία χρόνια για εκταφές στις στρατιωτικές περιοχές είναι μακρύς χρόνος, προσθέτοντας ότι αφού δόθηκε η άδεια θα πρέπει να σμικρυνθεί ο χρόνος των ερευνών.
Η κ. Κουκουμά διαβεβαίωσε ότι «ουδεμία υπόθεση θα κλείσει αν δεν συμπληρωθούν όλα τα οστά εκάστου αγνοουμένου».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
