Μπορεί η προσοχή μας να εστιάζεται απολύτως δικαιολογημένα στον πόλεμο που γίνεται εδώ και ένα μήνα στην Ουκρανία από τη Ρωσία, αλλά στην απέναντι μας Λιβύη λαμβάνουν χώρα σημαντικές εξελίξεις που θα πρέπει να τύχουν της προσοχής μας, ιδιαίτερα εδώ στην Ελλάδα. Προκειμένου να αποφευχθεί ένας νέος στρατηγικός αιφνιδιασμός σαν αυτόν του Νοεμβρίου 2019, όταν μάθαμε από τα ΜΜΕ για την υπογραφή του «Τουρκολιβυκού Μνημονίου», απαιτείται ενημερότητα και ενεργή διπλωματία. Τότε μόνο μπορούμε να προηγούμεθα των γεγονότων και να τα επηρεάζουμε αλλιώς θα σερνόμαστε πίσω από αυτά.
Στη Λιβύη, αρέσει δεν αρέσει υπάρχουν πλέον δύο … «παράλληλες» κυβερνήσεις. Απέναντι στη λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, του από τη Μισράτα πάμπλουτου Αμπντέλχαμιντ Νταμπέιμπα υπάρχει πλέον και αυτή του Φατχί Αλί Αμπντούλ Μπασάγκα, σημειωτέον και αυτός από τη Μισράτα, ο οποίος έλαβε εντολή την 10 Φεβρουαρίου από Βουλή των Αντιπροσώπων.
Ποιος όμως θα είναι ο Πρωθυπουργός που θα μπορούσε να οδηγήσει την χώρα στις πολυπόθητες εκλογές από το Πρωθυπουργικό Γραφείο της οδού αλ- Σέκα της Τριπόλεως, με δεδομένο την υφιστάμενη de facto διαίρεση με τους δύο στρατούς και τις παράλληλες δικαστικές και διοικητικές δομές. Σε εκλογές που οι περισσότεροι τις θεωρούν το κλειδί για την εθνική συμφιλίωση, σταθερότητα και ενοποίηση της Λιβύης.
Το επιχείρημα των αντιπάλων του Νταμπέιμπα είναι ότι δεν ισχύει πλέον η εντολή που έλαβε από το Λιβυκό Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (ΛΦΠΔ-LPDF) εφόσον απέτυχε να οργανώσει και πραγματοποιήσει τις εκλογές που είχαν οριστεί για την 24 Δεκεμβρίου 2022 και επομένως στερείται νομιμοποίησης. Ο Μπασάγκα στηρίζεται πλέον από τον Πρόεδρο της Βουλής Αγκίλα Σάλεχ και τον ισχυρό πολέμαρχο της Κυρηναϊκής «Στρατηγό» Χαλίφα Χάφταρ, ο οποίος με τον λεγόμενο Λιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA) ελέγχει όλη την περιοχή ανατολικά της Σύρτης αλλά και ένα πολύ μεγάλο τμήμα της Φεζάν στα νοτιοδυτικά της χώρας.
Η προσέγγιση του Μπασάγκα με τον Σάλεχ είχε ξεκινήσει το Φθινόπωρο 2020 αμέσως μετά την παραίτηση του από Υπουργός Εσωτερικών ενώ στην εκλογική διαδικασία (καταχρηστικός ο όρος «εκλογική) του ΛΦΠΔ τον Φεβρουάριο 2021 για τη μεταβατική διοίκηση της Λιβύης που θα την οδηγούσε σε εκλογές ήταν στην ίδια λίστα, ως Πρωθυπουργός και Πρόεδρος του Προεδρικού Συμβουλίου αντίστοιχα.
Ο πρώην εκλεκτός της Άγκυρας και με ισχυρούς δεσμούς μέχρι και πρόσφατα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει αναζητήσει στρατιωτική υποστήριξη εκτός του Χάφταρ και από την πολιτοφυλακή «Μηχανισμός Υποστήριξης Σταθεροποίησης» (τι όνομα!) που δρα στη δυτική Λιβύη και αποτελείται από ομάδες που ανήκουν στις τοπικές φυλές απαραίτητες για τον έλεγχο της Πρωτεύουσας. Υπόψη ότι αυτή η πολιτοφυλακή συγκροτήθηκε κατ’ εντολή του πρώην Πρωθυπουργού Φαγιέζ Σάρατζ. Μέχρι στιγμής διαφαίνεται ότι ο Φατχί Μπασάγκα έχει την πλήρη υποστήριξη της Αιγύπτου, της Ρωσίας και την ευνοϊκή στάση της Γαλλίας.
Η Άγκυρα η οποία όπως όλα δείχνουν τα πράγματα έχει «τουρκοποιήσει» σε μεγάλο βαθμό τη Δυτική Λιβύη και τα πολιτικά πράγματα εκεί, έχει ρίξει με τη βοήθεια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων γέφυρες στην Κυρηναϊκή, όπως και τα ΗΑΕ στην Τριπολιτάνια με τη βοήθεια της Τουρκίας και τηρεί στάση αναμονής.
Ναι μεν συνεχίζει να στηρίζει ρητορικά και με πράξεις τον εκλεκτό της Πρωθυπουργό της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (NGU) Νταμπέιμπα αλλά ο ίδιος ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι έχει καλές σχέσεις και με τον Μπασάγκα μιας και έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι δεν «τραβάει» πλέον ο μεγιστάνας φίλος του στην Τρίπολη και για χρόνια συνεταίρος στις κατασκευαστικές επιχειρήσεις των οικογενειών τους. Ο Νταμπέιμπα συνεχίζει να ασκεί τα καθήκοντα του έστω στη μισή χώρα, μιας και η Κυβέρνηση του δεν έχει ουσιαστική εξουσία από τη Σύρτη και ανατολικά ούτε τόλμησε ποτέ να επισκεφτεί την περιοχή και διακηρύττει ότι λαμβάνει όλα τα μέτρα για να διεξαχθούν σωστά και με αδιάβλητο τρόπο οι εκλογές που τις τοποθετεί πολύ αισιόδοξα το… καλοκαίρι.
Η απειλή του Μπασάγκα ότι αν ο Νταμπέιμπα δεν παραδώσει την εξουσία, καταρρέει η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και ότι σύντομα θα ασκεί την κυβερνητική εξουσία του από την Τρίπολη σημαίνει ότι το ενδεχόμενο της σύγκρουσης είναι πλέον ορατό. Η ανησυχία όλων των εσωτερικών και εξωτερικών δρώντων σχετικά με την πιθανή έναρξη ενός νέου κύκλου εχθροπραξιών που θα αναστείλει την πορεία συμφιλίωσης και ενοποίησης της χώρας είναι μεγάλη. Ακόμα και αν ο Μπασάγκα αποφασίσει τελικά να «κυβερνήσει» από την Σύρτη και όχι από την Τρίπολη.
Η Ειδική Απεσταλμένη του ΓΓ/ΟΗΕ για τη Λιβύη Αμερικανίδα κ. Στέφανι Ουίλιαμς έχει δηλώσει ότι ο σχηματισμός μίας νέας μεταβατικής κυβέρνησης θα είναι μία αντιπαραγωγική ενέργεια και η δική της προσπάθεια επικεντρώνεται στο να διεξαχθούν εκλογές το καλοκαίρι χωρίς προαπαιτούμενο να αποχωρήσουν μισθοφόροι και ξένες δυνάμεις. Έχει όμως επαφές με όλες τις πλευρές. Η κ. Ουίλιαμς η οποία κακώς κατά την γνώμη μας αναζητεί τρόπο να αναβιώσει το Λιβυκό Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (για την εκλογή του Νταμπέιμπα υπάρχουν βάσιμες κατηγορίες για δωροδοκίες) δεν τυγχάνει της εμπιστοσύνης της Ρωσίας και της Γαλλία ως Μόνιμων Μελών του ΣΑ και οι οποίες έχουν ζητήσει την αντικατάσταση της.
Ιδιαίτερη κινητικότητα δείχνει και ο Πρέσβης των ΗΠΑ στην Τρίπολη Ρίτσαρντ Νόρλαντ ο οποίος εμμέσως υποστηρίζοντας τον Νταμπέιμπα, δήλωσε στο CNN ότι υπάρχει κίνδυνος με τη δημιουργία μιας νέας κυβέρνησης στη Λιβύη να εκτραπεί η διαδικασία διενέργειας εκλογών. Μίλησε μάλιστα για «αντιπαραγωγική» (συνήθης έκφραση της αμερικανικής διπλωματίας) ενέργεια αλλά απέφυγε να χαρακτηρίσει τουλάχιστον … «αντιπαραγωγική» ενέργεια το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο σε συζήτηση που είχε με Έλληνες δημοσιογράφους την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα παραπέμποντας μας με τον τρόπο του «να τα βρούμε».
Αξίζει παρενθετικά να τονίσουμε ότι σύμφωνα με όσα έγραψε ο διπλωματικός συντάκτης Νίκος Μελέτης στο Liberal την Παρασκευή, ο κ. Νόρλαντ ερωτώμενος για το πώς αντιμετωπίζει ο ίδιος ως ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στη Λιβύη, την ελληνική αναγγελία για ενεργοποίηση των αδειών έρευνας για υδρογονάνθρακες Δυτικά και Νοτιοδυτικά της Κρήτης, για τις οποίες είχε αντιδράσει στο παρελθόν η Λιβύη παρέπεμψε και πάλι σε διμερείς συνομιλίες. Τονίζεται ότι ο κ. Νόρλαντ συναντήθηκε με τον Μπασάγκα, στις 12 Μαρτίου στην …Τυνησία.
Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η Ιταλία η οποία έχει ιδιαίτερα συμφέροντα στη Λιβύη, ασκεί σημαντική επιρροή και τη θεωρεί ως ανήκουσα στη σφαίρα επιρροής της, έχει μία ισορροπημένη προσέγγιση για μία ενοποιημένη Λιβύη και δείχνει να κατανοεί τις ελληνικές ανησυχίες οι οποίες προκύπτουν από τη «διαιώνιση» του Μνημονίου. Ίσως η Αθήνα θα έπρεπε να εξετάσει το ενδεχόμενο στενότερης συνεργασίας με τη Ρώμη στο θέμα της Λιβύης και να δημιουργηθεί μόνιμος «σύνδεσμος» με τον ειδικό απεσταλμένο της για τη Λιβύη κ. Νικόλα Ορλάντο.
Η κ. Ουίλιαμς δίνει προσοχή στο ζήτημα της συνταγματικής τάξης (η χώρα δεν έχει Σύνταγμα) που θα αποτελέσει τη βάση της προώθησης της εκλογικής διαδικασίας ζητώντας από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και το Ανώτατο Συμβούλιο του Κράτους, να καταρτίσουν μία κοινή επιτροπή που θα καταλήξει σε ένα νέο σχέδιο Συντάγματος ή έστω να αναπροσαρμόσει αυτό του 2017. Η συμφωνία που υπήρχε ήταν αυτό το σχέδιο να τεθεί σε δημοψήφισμα κάτι που μπορεί να γίνει γιατί όχι και τώρα. Μέχρι σήμερα αυτή η κοινή επιτροπή δεν έχει συγκροτηθεί.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι διαμορφώνεται μία νέα πολιτική πραγματικότητα στη χώρα η οποία εκτιμάται ότι θα είναι η «μαμή» των εξελίξεων. Η σταθερότητα στη Λιβύη αυτή την περίοδο είναι πιο επιτακτική από ποτέ άλλοτε. Χωρίς σταθερότητα δεν μπορεί να εκσυγχρονιστούν οι υποδομές που αφορούν την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων των οποίων τα αποθέματα είναι τεράστια και η εκμετάλλευση τους θα συνέβαλε στην ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης μαζί με άλλες λύσεις όπως είναι και η υλοποίηση του αγωγού EastMed.
Δυστυχώς στην Ελλάδα αναγκαζόμαστε να παρακολουθούμε την κατάσταση στη Λιβύη με βάση το «ποιος είναι το λιγότερο κακό» για την χώρα μας και όποια πολιτική κατάσταση και αν προκύψει από τις εξελίξεις που είναι μπροστά μας, ας κατανοήσουμε επιτέλους στην Ελλάδα, αυτή δεν πρόκειται να «εξαλείψει» από πλευράς Λιβύης το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και να έλθει σε απευθείας διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας μεταξύ των χωρών μας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
