Της Αντιγόνης Καρατάσου
Κατάφερε και ανανέωσε η χώρα μας το Μνημόνιο Αμοιβαίας Συνεννόησης με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να εφησυχάσουμε. Όλες οι εκκρεμότητες που έχουμε θα πρέπει να κλείσουν, αφού σεβασμός στους όρους σημαίνει καλύτερη φύλαξη των πολιτιστικών μας θησαυρών.
Το μνημόνιο, γνωστό ως MOU (Memorandum of Understanding) προφυλάσσει, χωρίς καμία εξαίρεση, αρχαιολογικά ή εκκλησιαστικά και εθνολογικά αντικείμενα από την Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή μέχρι τον 15ο αιώνα, δηλαδή μέχρι την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η εισαγωγή τους στις ΗΠΑ απαγορεύεται αν δεν συνοδεύονται από κρατικά πιστοποιητικά βεβαίωσης ότι δεν εμπίπτουν στις διατάξεις κάποιου νόμου, εκ των οποίων σημαντικότερος είναι ο αρχαιολογικός. Ακόμη και αν κάτι εισαχθεί λαθραία, σε περίπτωση κατάσχεσης οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί να το επιστρέψουν.
Το είχαν υπογράψει τον Νοέμβριο του 2011 η Χίλαρι Κλίντον και ο Σταύρος Λαμπρινίδης ως υπουργοί εξωτερικών. Είχε προηγηθεί μεγάλη προετοιμασία από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού ως προς τις διατάξεις τους. Το ΥΠΠΟ είχε συντάξει και καταλόγους με περιγραφές ειδών και τύπων αντικειμένων, οι οποίοι έκτοτε χρησιμοποιούνται από τις αμερικανικές τελωνειακές αρχές. Οι συγκεκριμένες συμφωνίες είναι διμερείς και έχουν πενταετή ισχύ, αλλά μπορούν να ανανεώνονται αενάως, κάτι που έγινε στο διάστημα 24- 26 του μηνός στην αμερικανική πρωτεύουσα. Ωστόσο, ανανέωση σημαίνει ότι οι δύο πλευρές θα πρέπει να τηρούν τους όρους που συμφώνησαν.
Το μνημόνιο του 2011 προέβλεπε, ανάμεσα σε άλλα, ότι η κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας «θα εξετάσει τη δυνατότητα ενίσχυσης των υπαρχουσών μονάδων της Ελληνικής Αστυνομίας για τον έλεγχο και την προστασία χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη την επικράτεια, καθώς και τη δυνατότητα βελτίωσης των υπαρχουσών ρυθμίσεων σχετικά με τη χρήση ανιχνευτών μετάλλων.» Με τις σημερινές συνθήκες, είναι αμφίβολο κατά πόσο αυτό έχει γίνει. Αμφίβολο είναι αν προχώρησε και άλλο προαπαιτούμενο, η καταγραφή «των εκκλησιών και των συλλογών τους».
Επίσης, πολύ δειλά είναι τα βήματα για τη συνεργασία με χώρες της Μεσογείου, όπως και με χώρες που εισάγουν έργα τέχνης, ώστε να υπάρξει συντονισμός. Όλα αυτά, αποτελούν αδύναμα σημεία στην συμφωνία, και αυτό δεν είναι προς συμφέρον μας.
Της συζήτησης για την επέκταση του μνημονίου προηγήθηκε διαβούλευση με ενδιαφερόμενους. Ανάμεσα στους οποίους είναι όχι μόνο απλοί συλλέκτες, αλλά και αρχαιοπώλες και έμποροι έργων τέχνης, κάποιοι με μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Οι τελευταίοι προσπαθούν να εξαιρέσουν από την απαγόρευση ομάδες αρχαίων, π.χ. νομίσματα. Η άμυνα της Ελλάδας πρέπει κάθε φορά να είναι προετοιμασμένη και σοβαρή, καθώς υπάρχει δημόσια ακρόαση στην Συμβουλευτική Επιτροπή Πολιτιστικής Περιουσίας του Κέντρου Πολιτιστικής Παράδοσης που ανήκει στο υπουργείου Εξωτερικών.
Το ΜOU στηρίζεται στη Συνθήκη Εφαρμογής σχετικά με την Πολιτιστική Κληρονομιά, που ψήφισε το αμερικανικό κογκρέσο το 1983. Με αυτήν ιδρύθηκε η Συμβουλευτική Επιτροπή Πολιτιστικής Περιουσίας η οποία προετοιμάζει τις διμερείς συμφωνίες, με τις οποίες προστατεύεται η πολιτιστική κληρονομιά κάθε χώρας από την παράνομη διακίνηση. Η ύπαρξη της συμφωνίας είναι πολύ σημαντική για τη χώρα μας, καθώς μόνο 17 χώρες έχουν συνυπογράψει ανάλογο μνημόνιο. Και μάλιστα, το MOU με τον Καναδά έχει λήξει χωρίς ανανέωση.
