Τις τελευταίες ημέρες οι λιγοστοί περαστικοί της οδού Βουκουρεστίου ακουμπούν το βλέμμα τους στο κοσμηματοπωλείο «Πενθερουδάκης». Εκεί όπου δεσπόζουν τα λαμπερά αντικείμενα του οίκου, τώρα Ελληνικές σημαίες με λευκό σταυρό σε μπλε φόντο έχουν «ντύσει» τις βιτρίνες του ιστορικού καταστήματος κι από τις δύο πλευρές του. Ανάμεσα στα επώνυμα διεθνή brands, το εθνικό σύμβολο μέσα από την κίνηση των διερχόμενων «κυματίζει» παράδοξα με τρία λάβαρα φιλοτεχνημένα από Έλληνες ζωγράφους: στον πεζόδρομο της Βουκουρεστίου αντικρίζουμε τη σημαία του Τάσου Μαντζαβίνου και σε αυτόν της Βαλαωρίτου, τις σημαίες των Κωνσταντίνου Κερεστετζή και Λίζας Πενθερουδάκη.
«Η ιδέα γεννήθηκε πριν από πεντέμισι μήνες, με πρόθεση να δώσουμε έμφαση στην επέτειο των 200 χρόνων και να τιμήσουμε την Ελληνική Επανάσταση» μου λέει ο ιδιοκτήτης του οίκου Μάνος Πενθερουδάκης. Η συνάντησή μας για το ιδιότυπο εκθεσιακό γεγονός – μια ώρα που τα μουσεία και τα ιδρύματα του τόπου παραμένουν κλειστά - γίνεται σε ιδιαίτερες συνθήκες, με τα ρολά ημικατεβασμένα και τα φώτα κλειστά, καθώς το κατάστημα δεν είναι σε λειτουργία. Καθόλη όμως τη διάρκεια της κουβέντας μας, ο κόσμος δεν σταμάτησε να πλησιάζει και να παρατηρεί από κοντά τις «γαλανόλευκες» βιτρίνες, όπου στη βάση τους κρύβουν άλλη μία έκπληξη: σχηματισμοί από τσολιαδάκια παρατάσσονται, λες και είναι έτοιμα να ανοίξουν το βήμα και να παρελάσουν στο Σύνταγμα.
Στην δίνη μιας εποχής που έχει τα χαρακτηριστικά πολέμου, βρίσκεται πάνω από μία δεκαετία ο εμπορικός κόσμος της χώρας. Ο κ. Πενθερουδάκης εξηγεί: «Η χρυσοχοΐα απασχολούσε 50.000 εργαζόμενους τη δεκαετία του ’90, σήμερα έχει μόλις 10.000. Αναλογιστείτε πόσος κόσμος έφυγε από το επάγγελμα! Το εισόδημα έχει μειωθεί κατά 65% και η επίθεση των brands δυσχεραίνει τα πράγματα. Το χειρότερο είναι ότι υπάρχει γενικευμένος φόβος για την επόμενη ημέρα. Πώς θα ζητήσουμε από τη νέα γενιά να φτιάχνει κοσμήματα εδώ, να δημιουργεί, όταν πληθώρα πραγμάτων διοχετεύεται από άλλες χώρες; Βεβαίως, όλη η Ευρώπη μαστίζεται, αλλά στην Ελλάδα έχουμε περάσει 12 χρόνια σκληρής ύφεσης. Όλο αυτό έχει δημιουργήσει κόπωση κι απογοήτευση.
»Γι’ αυτό που βλέπετε, συνεργαστήκαμε με ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με τη δουλειά μας, καλλιτέχνες που είναι ήδη καταξιωμένοι από εκθέσεις μουσειακές. Και με έναν τρόπο τους βγάζουμε έξω, στο ευρύ κοινό, μέσα από τη βιτρίνα μας. Αυτή είναι “καθαρή”, με μικρά μόνο συμβολικά αντικείμενα που συνδέονται με την ιστορία του οίκου και συνοδεύουν τα ζωγραφικά έργα, υπηρετώντας το σκηνικό που έχει στηθεί».
Κάτω από την γαλανόλευκη, τα τσολιαδάκια των παιδικών μας χρόνων βγήκαν από την προσωπική συλλογή του κ. Πενθερουδάκη. Μικροί σε μέγεθος αλλά εντυπωσιακοί εύζωνες που πάνε πίσω στο χρόνο, φτιάχτηκαν σε Ελλάδα, Αγγλία, Γαλλία και τη Ρωσία. Μαζί με μας, τρεις διαφορετικές χώρες προέλευσης φανερώνουν ότι η εθνεγερσία υπήρξε ένα γεγονός πανευρωπαϊκής εμβέλειας. «Η ιστορία συγκίνησε κόσμο ανά εποχές. Οι ευρωπαίοι φιλέλληνες εμφανίστηκαν αρωγοί στην υπόθεση του Αγώνα, αλλά δεν ήταν μόνο αυτοί. Το ότι έφτιαξαν τσολιάδες οι Άγγλοι το 1912 και οι Γάλλοι το 1916 σημαίνει ότι υπήρχε κοινό που συνέχισε να ενδιαφέρεται κι αυτό δίνει ιστορικότητα στη διαδικασία. Τα ρωσικά είναι τα πιο πρόσφατα (π. 2000), αλλά έχουν μεγάλη λεπτομέρεια. Τα ελληνικά έλαμψαν τη δεκαετία του ’60, μια περίοδο που κλείνει μέσα της μια μικρή αναγέννηση στην Ελλάδα όταν αναζητούσε τα βήματά της στην αναδυόμενη Ευρώπη» επισημαίνει ο κ. Πενθερουδάκης που φέρει ένα όνομα με ειδικό βάρος στην εγχώρια κοσμηματοποιία.
Στις 18 Μαρτίου ο οίκος συμπληρώνει 73 χρόνια ζωής στο αθηναϊκό κέντρο και ανάμεσα στις προθήκες του καταστήματος ξεχωρίζουν αντικείμενα υψηλής αισθητικής από το ξεκίνημά του. Την αίσθηση της ιστορικότητας φαίνεται να έχει ο Μάνος Πενθερουδάκης. «Έχουμε την φωτογραφία της πρώτης ημέρας λειτουργίας του καταστήματος. Ο οίκος “δικαιούται” να μιλά για κάτι πέρα από το κόσμημα».
Γιατί τολμήσατε όμως τη σημαία κι όχι, ας πούμε, παραστάσεις με ιστορικές μορφές ή μάχες για να τιμήσετε την Εθνεγερσία, τον ρωτώ αυθόρμητα. «Η σημαία μπορεί να γίνει εφαλτήριο για νέο ξεκίνημα. Τα τελευταία χρόνια το λάβαρο έχει μια άλλη αντιμετώπιση από μερίδα του κόσμου. Έχει επενδυθεί με ιδεολογήματα και πολιτικοί χώροι το έχουν ιδιοποιηθεί ή το έχουν ταυτίσει με ακραίες φωνές. Το λάβαρο όμως είναι για πάντα ένα σύμβολο εθνικό που σημαίνει ότι ανήκει σε όλους.
»Επιπλέον, ήθελα μια εικαστική παρέμβαση με τη συμμετοχή καλλιτεχνών τους οποίους τιμώ. Οι ζωγράφοι μας ζούνε κι αυτοί μια βουβή, δύσκολη περίοδο. Δεν ακούγονται γιατί οι χώροι που παρουσιάζουν τη δουλειά τους είναι κλειστοί. Το πλαίσιο ήταν ένα σύμβολο που υπήρξε η πρώτη, ιστορική σημαία του έθνους. Στη διάσταση λοιπόν του τετραγώνου (1x1 μ.), η «παρέμβασή» τους είναι στο επάνω αριστερό κομμάτι της σημαίας. Ο Κερεστετζής έφτιαξε τη σημαία τη Φιλικής Εταιρείας, ο Μαντζαβίνος τη σημαία του Κολοκοτρώνη και η Λίζα Πενθερουδάκη τη σημαία του αγωνιστή, αποδίδοντας τιμή στον επιφανή αλλά και στον άγνωστο ήρωα». Δίπλα τους ξεχωρίζουν μικροί άγγελοι που φέρουν την ελληνική σημαία ως ελευθερία, φιλοτεχνημένοι από τον Ερρίκο Αϊδίνη.
Κάθε «έργο» συνοδεύεται από μία διακριτική αναφορά στο σκεπτικό του δημιουργού. «Παράλληλα προβάλλουμε και το έργο της «Φέρμελης» (ΑΜΚΕ), στην οποία ηγείται η Λίζα Πενθερουδάκη με σκοπό τη διάδοση της ιστορίας του Εύζωνα και της στολής του».
Τα έργα ανήκουν στη συλλογή του κ. Πενθερουδάκη. «Αυτή η τριλογία μετά από χρόνια, όπως λέω στα παιδιά μου, θα μπορούσε να ξαναβγεί τιμώντας εκ νέου τον εθνικό εορτασμό». Με λαμπρές σπουδές η Αλεξία κι ο Χάρης, όχι μόνο ως προς το εμπορικό αλλά και το σχεδιαστικό κομμάτι, έχουν πάρει τα τελευταία χρόνια την σκυτάλη ως η τρίτη γενιά του οίκου.
«Όλοι πρέπει να κάνουμε κάτι τελικά, γι’ αυτήν την πατρίδα. Ο καθένας με αυτό που μπορεί για να ενισχύσουμε αυτό που είμαστε. Να δω κάτι, ας είναι σύμβολο, που είναι ευχάριστο στο μάτι. Μια αισθητική παρέμβαση πολιτισμού» λέει ο κ. Πενθερουδάκης που ευφυώς χρησιμοποίησε ένα έμβλημα χωρίς να το φορτώσει, δίνοντάς του νέα προοπτική και δημιουργώντας μια αίσθηση ανάτασης. Αυτή η πράξη αισθητικής είναι ηθική στάση στον κόσμο. Μέσα από την ζωγραφική πράξη που σώζει την εικόνα από τη λήθη και την προσφέρει στην αθανασία, μας φέρνει ενώπιον της σημαίας για να γιορτάσουμε την 25η Μαρτίου, τον Ευαγγελισμό – την καλή αγγελία δηλαδή – και την επέτειο της Εθνεγερσίας.
Κατηφορίζοντας την Βουκουρεστίου, σκέφτομαι πως ο Μάνος Πενθερουδάκης θέτει μια πράξη ευεργεσίας στην καθημερινότητά μας. Δεν είναι μόνο ότι σημαιοστόλισε το κατάστημα, μετατρέποντάς το σε «σημείο ελευθερίας». Συγκινεί ακόμη περισσότερο το γεγονός ότι καθημερινά, ως να επιστρέψει η ζωή στο εμπορικό κέντρο, στέκει ως «παραστάτης». Και καθώς τον ρωτώ για την επόμενη ημέρα, μου αποκρίνεται απολύτως φυσικά: «Έρχομαι κάθε μέρα για να ανοίξω τις βιτρίνες, έστω και με το κατάστημα κλειστό. Στην εποχή της γκρίνιας, της μιζέριας, της ανατροπής των πάντων, θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα: πάμε μόνο μπροστά!»
