Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτυπώνεται κατά βάση στην εικόνα των κατεστραμμένων ρωσικών αρμάτων μάχης εντός ή στις παρυφές των ουκρανικών πόλεων, ως απόδειξη αλλά και σύμβολο της αποφασιστικής ουκρανικής αντίστασης, η οποία έχει ξεπεράσει τους τρεις μήνες. Η εντυπωσιακή ουκρανική αντίσταση αποδίδεται στα όπλα υψηλής τεχνολογίας με τα οποία τροφοδοτήθηκε η Ουκρανία από τις δυτικές χώρες που την υποστηρίζουν.
Ιστορικά η τεχνολογία είναι ο παράγοντας που έχει την πιο αποφασιστική επίδραση στην αλλαγή του τρόπου διεξαγωγής του πολέμου. Καμία από τις παραμέτρους της πολιτικής, στρατηγικής, τακτικής, ηγεσίας, οικονομίας, ιδεολογίας κλπ, δεν μπορεί να εξηγήσει καλύτερα την εξέλιξη του τρόπου διεξαγωγής του πολέμου από την τεχνολογία, από την εποχή του λίθου μέχρι την πυρηνική και την πληροφοριακή εποχή. Ωστόσο η υψηλή τεχνολογία από μόνη της δεν είναι δυνατόν να πιστωθεί ούτε να εξηγήσει το αποτέλεσμα που μέχρι τώρα έχει διαμορφωθεί στο πεδίο, καθώς η Ρωσία, παρά τις μεγάλες απώλειες σε προσωπικό και υλικό και τις επιχειρησιακές παλινδρομήσεις, έχει κατορθώσει να καταλάβει ένα σημαντικό τμήμα του ουκρανικού εδάφους και συνεχίζει προς αυτή την κατεύθυνση σε αργούς ρυθμούς.
Αναμφισβήτητα, προηγμένη στρατιωτική τεχνολογία διαθέτουν και οι δύο πλευρές, σίγουρα η Ρωσία σε υψηλότερο βαθμό και η Ουκρανία με τη συνδρομή του δυτικού κόσμου. Για παράδειγμα, γίνεται ευρεία συζήτηση για τα αμερικανικά αντιαρματικά Javelin και τα εντυπωσιακά αποτελέσματά τους στο πεδίο της μάχης, όμως δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι εξίσου προηγμένα όπλα διαθέτουν και οι Ρώσοι, τα Kornet, τα οποία διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στην πόλεμο Ισραήλ - Χεζμπολάχ, στο Λίβανο το 2006. Drones διαθέτουν και οι δύο πλευρές τόσο αναγνωρίσεως όσο και επιθετικά, όπως επίσης και πυραυλικά συστήματα. Ωστόσο προβάλλεται, για ευνόητους λόγους, θα μπορούσαμε να πούμε, περισσότερο η αποτελεσματικότητα των ουκρανικών και δυτικών όπλων.
Για να αξιολογήσουμε τον ρόλο της τεχνολογίας στον πόλεμο αυτό πρέπει να την προσεγγίσουμε εντός του πλαισίου διεξαγωγής του. Πολλοί ανέμεναν όταν άρχισε ο πόλεμος την 24η Φεβρουαρίου 2022, ότι θα ελάμβαναν χώρα ευρείας εκτάσεως μάχες στο αναπεπταμένο έδαφος της Ουκρανίας παρόμοιες με αυτές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, η Ουκρανία εκτιμώντας την υπεροχή της Ρωσίας σε όλα τα επίπεδα αποφάσισε να υιοθετήσει μια στρατηγική φθοράς του αντιπάλου και να δώσει τον αγώνα της εντός των κατοικημένων τόπων. Αντιθέτως, η Ρωσία ήλθε προετοιμασμένη για ένα αγώνα σε ανοικτό πεδίο ή αν θέλετε με ένα στρατό που ήταν δομημένος για αυτού του είδους τις επιχειρήσεις, καθώς όταν ανακύψει ο πόλεμος, δεν εμπλέκεσαι με τον στρατό που επιθυμείς ή επιβάλλουν οι συνθήκες, αλλά με αυτόν που έχεις.
Η επιλογή του κατοικημένου τόπου είναι σημαντική, καθώς οι πόλεις έχουν στρατηγική σημασία ως πολιτικά, διοικητικά, οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα, ενώ όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων ζει στις πόλεις και είναι εξοικειωμένο με αυτό το περιβάλλον. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι το αστικό περιβάλλον θα αποτελέσει το πρωτεύον πεδίο μάχης του 21ου αιώνα. Ο αγώνας σε αυτό το πεδίο είναι εξαιρετικά θανατηφόρος, τρεις έως έξι φορές μεγαλύτερες απώλειες, επίσης προσφέρει πλεονεκτήματα στον αμυνόμενο καθώς υποβαθμίζει την τεχνολογική υπεροχή του επιτιθέμενου.
Είναι χρονοβόρος και επίπονος, καθώς επιβάλλει την κατάληψη από σπίτι σε σπίτι και από τετράγωνο σε τετράγωνο, ενώ η καταστροφή των κατασκευών και των άλλων εμποδίων, που προστατεύουν τον αντίπαλο, απαιτούν μεγάλες καταναλώσεις πυρομαχικών και εκρηκτικών, ενώ ο μαχητής έχει την ανάγκη δυόμισι φορές περισσότερων εφοδίων (νερό, τρόφιμα κλπ). Τέλος, στον αγώνα αυτό υπάρχει και η τρίτη διάσταση τόσο καθ' ύψος όσο και υπογείως. Ο αντίπαλος είναι παντού, είναι μπροστά, είναι πίσω, είναι επάνω, είναι κάτω, δοκιμάζοντας τις ανθρώπινες αντοχές (φυσικές, ψυχικές κτλ), έτσι ο αγώνας μετατρέπεται πλέον σε μια προσωπική μονομαχία, όπου τον κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει ο μαχητής.
Στο πλαίσιο αυτό οι αμυνόμενοι Ουκρανοί, εκμεταλλευόμενοι τα προαναφερθέντα πλεονεκτήματα του κατοικημένου τόπου και τις πληροφορίες για τις κινήσεις του ρωσικού στρατού που τους παρείχαν εναέρια (drones ουκρανικά και δυτικών δυνάμεων), δορυφορικά (δυτικών δυνάμεων) αλλά και πολιτικού τύπου συστήματα, επέτυχαν να προσαρμόσουν την άμυνα τους στην εκάστοτε ρωσική απειλή, καθώς δεν είχαν την ανάγκη ευρέων μετακινήσεων των στρατευμάτων, να αξιοποιήσουν στο μέγιστο βαθμό τα οπλικά τους συστήματα και γενικά να βρίσκονται τακτικά ένα βήμα μπροστά από τους Ρώσους.
Χρησιμοποιώντας τα υψηλών δυνατοτήτων αντιαρματικά αλλά και drones εναντίον των ρωσικών δυνάμεων, οι οποίες ήταν υποχρεωμένες να μετακινηθούν σε αναπεπταμένο έδαφος για να προσεγγίσουν τις πόλεις, επέτυχαν να επιφέρουν μεγάλες απώλειες στα ρωσικά τεθωρακισμένα, εξαναγκάζοντάς τους να ανασύρουν από τις αποθήκες πεπαλαιωμένο υλικό για καλύψουν τα κενά τους. Αξιοποιώντας συστήματα αεράμυνας αλλά και φορητά αντιαεροπορικά όπλα περιόρισαν σε σημαντικό βαθμό τη δράση των ρωσικών ελικοπτέρων αλλά και των χαμηλά ιπταμένων αεροσκαφών. Ενώ αξιοποιώντας τις πληροφορίες και την πυραυλική τεχνολογία κατέστρεψαν ρωσικούς συμβολικούς στόχους υψηλής αξίας, όπως το καταδρομικό Μόσχα, τη ναυαρχίδα του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, με σημαντικές πολιτικές, στρατιωτικές επικοινωνιακές και ψυχολογικές επιπτώσεις. Φυσικά υπάρχει και από τη ρωσική πλευρά αντίστοιχη χρησιμοποίηση δυνατοτήτων.
Η αξιοποίηση της προηγμένης τεχνολογίας από την Ουκρανία, στο πλαίσιο της αμύνης κατοικημένων τόπων, της έδωσε τη δυνατότητα, να ανατρέψει τον επιχειρησιακό σχεδιασμό, να αποδυναμώσει τις ρωσικές δυνάμεις και να επιβραδύνει τον ρυθμό των ρωσικών επιχειρήσεων και να αμύνεται σθεναρά επί τρεις μήνες, με τις οποίες εδαφικές απώλειες. Από την άλλη πλευρά, η υψηλή τεχνολογία που διαθέτει αποδεδειγμένα η Ρωσία, στη μορφή του αγώνα που ενεπλάκη, δεν της έδωσε τη δυνατότητα να επιτύχει μια ταχεία στρατιωτική επιτυχία, σύμφωνα με τους αρχικούς σχεδιασμούς της, δηλαδή την κατάληψη της Ουκρανίας και την αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας της.
Συνεπώς και από τις δύο πλευρές μέχρι τώρα, η τεχνολογία ενώ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, δεν έχει αποτελέσει τον αποφασιστικό και αποκλειστικό παράγοντα για τη νίκη ή τον τερματισμό του πολέμου. Ο τρόπος διεξαγωγής του πολέμου, δηλαδή εντός κατοικημένων τόπων, έχει αναδειχθεί στην καθοριστική παράμετρο της συγκρούσεως, που έχει μεταφέρει την επιτυχία και το τελικό αποτέλεσμα στους ώμους των παραδοσιακών δυνάμεων του πεδίου της μάχης, του Πεζικού και του Πυροβολικού, με την όποια τεχνολογική υποστήριξη.
Κλείνοντας, ο πόλεμος στην Ουκρανία, δείχνει ότι οι πόλεις θα αποτελέσουν τον πυρήνα του πεδίου της μάχης του 21ου αιώνα, δημιουργεί μια τεράστια πρόκληση, για τις στρατιωτικές ηγεσίες, προσαρμογής των στρατιωτικών δυνατοτήτων στο νέο αυτό περιβάλλον, αναδεικνύει σε πρωταγωνιστή τον τυφεκιοφόρο, το μαχητή με το τυφέκιο στο χέρι, με βελτιωμένο εξοπλισμό και πληροφοριακή υποστήριξη και καταδεικνύει ότι η τεχνολογική υπεροχή από μόνη της δεν αποτελεί το ασφαλές διαβατήριο για τη στρατιωτική επιτυχία και τη στρατηγική νίκη.
* Ο Κωνστανtίνος Γκίνης είναι Στρατηγός ε.α. – Επίτιμος Α/ΓΕΣ
