Εντυπωσιακό αλλά και εντυπωσιακά εύθραυστο είναι το Ολυμπιείο, ο τεραστίων διαστάσεων ναός που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, απέναντι από την Ακρόπολη και πίσω από την πύλη Αδριανού. Όσο «ισχυρό» και αν φαίνεται, αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα, τα οποία το υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε να θεραπεύσει. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να αλλάξει κάπως η εικόνα του και να «ντυθεί» με σκαλωσιές.
Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, έκανε το πρωί αυτοψία στο Ολυμπιείο, προκειμένου να δει πώς εξελίσσονται οι επεμβάσεις συντήρησης και στερέωσης, οι οποίες εξετάστηκαν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Σε ένα μνημείο τόσο μεγάλης κλίμακας, το οποίο έχει διαγνωσμένα χρόνια προβλήματα δομικής ευστάθειας και επιδείνωσης της φθοράς του υλικού του, ο μόνος τρόπος εξακρίβωσης των άμεσων, αλλά και των μεσοπρόθεσμων μέτρων προστασίας του μπορεί να γίνει μόνο με την κατασκευή ικριώματος, επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο την εκ του σύνεγγυς πρόσβαση και εξέταση της κατάστασής του. Γι’ αυτό τον λόγο, ακολουθεί τις επόμενες ημέρες, η κατασκευή ικριωμάτων βαρέος τύπου στο σύνολο των ιστάμενων κιόνων και επιστυλίων που σώζονται στην νοτιοανατολική γωνία του μνημείου και εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, έτσι ώστε να ξεκινήσουν άμεσα οι προγραμματισμένες εργασίες συντήρησης και καταβίβασης των μελών.
Η Υπουργός, συνοδευόμενη από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού Γιώργο Διδασκάλου και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟΑ, επιθεώρησε το πρόσφατα ολοκληρωμένο ικρίωμα ύψους 17 μέτρων, στον δυτικότερο κίονα του Ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. Το ικρίωμα, κατασκευάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος στερέωσης και συντήρησης των ιστάμενων τμημάτων του μνημείου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών. Το ικρίωμα επιτρέπει να αποτυπωθεί, για πρώτη φορά από κοντά, η πραγματική κατάσταση ευστάθειας του κίονα ύψους 17μ., δίνοντας την δυνατότητα λεπτομερούς τεκμηρίωσης στο ζήτημα της δομικής παθολογίας του και της υλοποίησης του προγράμματος δομητικής στερέωσης και συντήρησής του.
Η κ. Μενδώνη κατά την αυτοψία της δήλωσε ότι πρόκειται για ένα έργο «με πολλές δυσκολίες και προβλήματα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονται κατά την εξέλιξή του. Οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε το έργο να πραγματοποιηθεί και να ολοκληρωθεί μέσα στο προγραμματισμένο χρονοδιάγραμμα. Δεδομένων των δυσκολιών και των απροβλέπτων είμαστε εδώ για να δώσουμε άμεσα λύσεις και να συντονίσουμε τους εμπλεκόμενους στην υλοποίηση και την διαχείριση του έργου». Η υπουργός ζήτησε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών την εντατικοποίηση των εργασιών και την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων.
Με την ολοκλήρωση του Έργου θα ενισχυθεί η ευστάθεια του μνημείου και η ενεργητική προστασία του, ενώ αναμένεται να δοθούν απαντήσεις και σε πλήθος επιστημονικών ερωτημάτων που αφορούν στην ιστορία και την αρχιτεκτονική του ναού, όπως λέει η αρμόδια εφορεία αρχαιοτήτων.
Ο αδριάνειος Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, κορινθιακού ρυθμού, κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο, ήταν από τους μεγαλύτερους του αρχαίου κόσμου. Είχε μήκος 110,35μ., πλ. 43,68μ., δύο σειρές από 20 κίονες στις μακρές πλευρές και τρεις σειρές από 8 κίονες στις στενές, ύψους 17μ. Δέσποζε στο μέσο ενός μεγάλου ορθογωνίου περιβόλου με πρόπυλο στα βόρεια. Ο σηκός στέγαζε δύο υπερμεγέθη χρυσελεφάντινα αγάλματα του Δία και του αυτοκράτορα Αδριανού που λατρεύονταν εδώ ως σύμβωμοι, ενώ πλήθος αγαλμάτων και αναθημάτων κοσμούσαν τον περίβολο.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο «Γεωμυθική», η ανέγερση του μεγάλου ναού άρχισε από τον Πεισίστρατο τον Νεώτερο το 515 π.Χ. στη θέση παλαιότερου ναού των αρχών του 6ου, έφθασε ως το κρηπίδωμα και διακόπηκε με την κατάλυση της τυραννίδας. Ο υστεροαρχαϊκός ναός ήταν πώρινος, δωρικού ρυθμού, κολοσσιαίων διαστάσεων. Μέρος των οικοδομικών του υλικών χρησιμοποιήθηκε αργότερα για την κατασκευή του ανατολικού βραχίονα του Θεμιστόκλειου τείχους.
Η οικοδόμηση του ναού συνεχίσθηκε από τον Βασιλέα της Συρίας Αντίοχο τον Δ΄ τον Επιφανή, με τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Κοσσούτιο, το 175 π.Χ., στις ίδιες διαστάσεις και αναλογίες με τον αρχαϊκό αλλά από μάρμαρο, σε Κορινθιακό ρυθμό, αργότερα από τον Αύγουστο και αποπερατώθηκε τελικά από τον Φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος και τον εγκαινίασε το 131-132 μ.Χ.
Η ερείπωση άρχισε τον 5ο αι. μ.Χ. και συνεχίσθηκε στους επόμενους αιώνες από φυσικά αίτια ή ανθρώπινες επεμβάσεις. Στην ΝΑ περιοχή του περιβόλου υπήρχε τζαμί υπαίθριου τύπου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και επάνω στο επιστύλιο των κιόνων της ΝΑ γωνίας του ναού μεσαιωνικό κτίσμα ίσως παρατηρητήριο. Από τους 104 κίονες του ναού σώζονταν μέχρι το 1852 δεκαέξι. Ο ένας γκρεμίστηκε από μία φοβερή καταιγίδα εκείνης της χρονιάς.
Ένας Φινλανδός περιηγητής που βρέθηκε εκείνη την εποχή στην Αθήνα, ο Bίλχελμ Λάγκους (1821 - 1909) ο οποίος ήταν ο πρώτος Φινλανδός λόγιος που ταξίδεψε στην Αθήνα και παρέμεινε μάλιστα εκεί για έναν ολόκληρο χρόνο με σκοπό να μάθει την ελληνική γλώσσα, σχολιάζει:
«Eπέλεξα το δρόμο που περνάει από τα ερείπια του ναού του Διός. Oι φήμες ήταν αληθινές. H φοβερή καταιγίδα δεν είχε καταστρέψει μόνο σύγχρονα κτήρια. Eίχε ρημάξει και ένα από τα ομορφότερα μνημεία του Xρυσού Aιώνα των Aθηνών. Ένας από τους τεράστιους στύλους που ανήκει σε έναν από τους μεγαλύτερους ναούς των θεών των Eλλήνων, το ναό του Oλυμπίου Διός, έχει σκύψει το περήφανο κεφάλι του. Aυτή τη στιγμή πλήθος κόσμου κατακλύζει το χώρο και οι δημοσιογράφοι έχουν ορμήσει σαν όρνια· άλλος ζωγραφίζει, άλλος κάνει μετρήσεις, άλλος κρατάει σημειώσεις. Tο θλιβερό νέο θα φτάσει σίγουρα σε κάθε γωνιά του κόσμου. H αξία ενός ήρωα γίνεται κατανοητή μόνο αφού εκείνος πέσει· το ίδιο ισχύει και γι’ αυτούς εδώ τους στύλους. Δυστυχώς είχαμε τη ευκαιρία να εξετάσουμε έναν από αυτούς και να διαπιστώσουμε πόσο απλή, αλλά συγχρόνως ανθεκτική ήταν η κατασκευή τους. Άλλωστε είχαν αντέξει στις μπόρες για περισσότερο από δύο χιλιετίες… Mέχρι χτες το βράδυ 16 στύλοι έστεκαν όρθιοι, ανάμεσά τους κι ένας που πάνω στο κιονόκρανό του υπήρχε ακόμα το κατάλυμα όπου κατά το Mεσαίωνα ασκήτευσε ένας στυλίτης. O μεσαίος από τους τρεις στύλους στα δυτικά έχει πέσει τόσο όμορφα, λες και κάποιος έχει τοποθετήσει τους σπονδύλους του στη σειρά τον ένα μετά τον άλλο».
(Μπιορν Φορσέν, Ο Βίλχελμ Λάγκους στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Στο Μπιορν Φορσέν-Βασίλης Καρδάσης, Αγαπητή μισητή μου Αθήνα! Στιγμιότυπα από τη ζωή του Φινλανδού ελληνιστή Βίλχελμ Λάγκους, Εστία 2009)
Ο Κάρεϋ, ο σπουδαίος ζωγράφος που έχει αποτυπώσει και τη ζωφόρο του Παρθενώνα σε σχέδια, αποτύπωσε σε πρόχειρο σκίτσο και το Ολυμπιείο. Τότεμ υπήρχε ακόμη ένας κίονας στη δυτική πλευρά του ναού, ο οποίος διακρίνεται στο αριστερό άκρο του σχεδίου του. Σύμφωνα με μία εκδοχή, αυτόν τον 17ο κίονα ανατίναξε στα 1759 ο τότε τούρκος κυβερνήτης των Αθηνών Μουσταφά Αγάς Τζισδαράκης για να χρησιμοποιήσει το υλικό της ως ασβέστη στην ανέγερση του ομώνυμου τζαμιού στο Μοναστηράκι, στη ΒΔ γωνία της Βιβλιοθήκης του Αδριανού. Τα χρόνια εκείνα η πρακτική αυτή δεν ήταν ασυνήθιστη. Ο κόσμος τότε πίστευε ότι κάτω από τις αρχαίες κολώνες κρύβονταν συμφορές, που απελευθερώνονταν όταν αυτές έπεφταν. Έτσι, όταν αργότερα την ίδια χρονιά ξέσπασε πανούκλα στην Αθήνα, η κατηγόρια έπεσε στον βανδαλισμό του Τζισδαράκη. Εκείνος έχασε τη θέση του και πλήρωσε μεγάλο πρόστιμο.
Ως προς τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το μνημείο, τα μεγαλύτερα φαίνεται να είναι στα επιστύλια, ιδιαίτερα μετά τον σεισμό του 1999 και σχετίζονται με την ευστάθεια, ενώ προβλήματα αντιμετωπίζει και σπόνδυλος κίονα, ο οποίος χτυπήθηκε από κεραυνό και συγκρατείται με μεταλλικό δακτύλιο. Το επιστύλιο το λεγόμενο «του στυλίτη» έχει ρωγμή. Σε αυτό είχε κάνει ορισμένες επεμβάσεις ο Ερνέστος Τσίλερ. Γενικώς, τους τελευταίους δύο αιώνες το Ολυμπιείο έχει χτυπηθεί από σεισμούς, κεραυνούς και ανεμοστρόβιλους.
Το Πρόγραμμα του Έργου «Στερέωση και Συντήρηση του Ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα», είναι ενταγμένο, από τον Ιούνιο 2018, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική 2014-2021», με χρονικό ορίζοντα λήξης το τέλος του 2023 και προϋπολογισμό 3.425.870,00 ευρώ.
Περιλαμβάνει εργασίες δομητικής Στερέωσης, Αποκατάστασης και Συντήρησης των ιστάμενων μαρμάρινων κιόνων και επιστυλίων του Ναού και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του. Στο πλαίσιο του ιδίου προγράμματος γίνεται αρχαιολογική έρευνα στα ανάντη του δυτικού περιβόλου του αρχαίου Ιερού.
