Της Αγγελικής Κώττη
Οκτώ ώρες συνεδρίαζε χθες το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, για να καταλήξει σε αδιέξοδο. Το σχέδιο ολοκληρωμένης ανάπτυξης και μια μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την επένδυση στο Ελληνικό ούτε εγκρίθηκαν, ούτε… δεν εγκρίθηκαν. Η συζήτηση διακόπηκε όταν «έπεσε» άνωθεν τηλεφώνημα στις 2 παρά 10 τα ξημερώματα προς την πρόεδρο του συμβουλίου και γενική γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού, Μαρία Βλαζάκη. Η οποία ήδη έψαχνε τρόπο να αναβάλει τη γνωμοδότηση, καθώς τα σχέδια που είχε για κήρυξη του μισού οικοπέδου της επένδυσης, δεν ήταν σίγουρο πως θα έβγαιναν. Τι κι αν η κυβέρνηση έκανε τα πάντα για να μην κηρυχθεί αρχαιολογικός ο χώρος; Ο αγώνας περί του αντιθέτου υπήρξε σκληρός. Και ακόμα δεν έχει λήξει.
Το Ελληνικό (προς το παρόν) σε ομηρεία, η Αφάντου Ρόδου μόνο στα λόγια, η μαρίνα Πύλου στο παρά πέντε. Και αν πάμε σε άλλο τομέα, ο σταθμός Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης κόστισε χρόνο και χρήμα. Κανείς δεν αμφιβάλλει πως η Αρχαιολογική Υπηρεσία προστατεύει και σώζει τα αρχαία. Όμως, στις περιπτώσεις που εμφιλοχωρούν πρακτικές διαφόρων ειδών (πολιτικές, συνδικαλιστικές, κομματικές) πολλά μπορεί να τιναχθούν στον αέρα.
Εν αρχή ην η Αφάντου
Η περίπτωση Αφάντου Ρόδου είναι αποκαλυπτική. Πριν από δύο χρόνια, επενδυτής ήταν έτοιμος να πληρώσει την πρώτη δόση στο ΤΑΙΠΕΔ και να ξεκινήσει το έργο. Τότε, η τοπική εφορεία αρχαιοτήτων, με συμμετοχή και της σημερινής προέδρου του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, αποφάσισε να κηρύξει αρχαιολογικό χώρο και τα 200 στρέμματα της επένδυσης. Ο κ. Μπαλτάς διεκήρυσσε σε όλους τους τόνους πως η επένδυση δεν πρόκειται να επηρεαστεί κατά το παραμικρό. Τον πίστεψε κανείς;
Όπως είπε χθες στο ΚΑΣ ο εκπρόσωπος του ΤΑΙΠΕΔ ο επενδυτής… ακόμα περιμένει. Προφορικά, δηλώνει ότι εξακολουθεί να ενδιαφέρεται, αλλά πρέπει πρώτα να γίνουν δοκιμαστικές τομές στην έκταση. Τις οποίες, μάλλον δεν θα προσφερθεί να πληρώσει ο ίδιος. Αν όμως πρέπει να γίνουν δοκιμαστικές τομές, σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ορατά αρχαία. Αρα, γιατί έγινε η κήρυξη;
«Οι κηρύξεις οδηγούν σε αύξηση της γραφειοκρατίας» είπε κομψά ο εκπρόσωπος του ΤΑΙΠΕΔ και δέχτηκε σειρά ερωτήσεων επ' αυτού. Αλλά, το μέλος του ΚΑΣ που ρωτούσε, προφανώς δεν ήθελε να πειστεί. Παρόλα ταύτα, μόνο στα χαρτιά προχωρά η συγκεκριμένη επένδυση στη Ρόδο. Αν θα προχωρήσει και στ' αλήθεια, ουδείς το γνωρίζει ακόμα.
Το θέμα της μαρίνας Πύλου, έφτασε στο παρά πέντε στο ΚΑΣ, το οποίο, την άνοιξη του 16, έκρινε πως δεν ήταν ακριβώς αρμόδιο για να το συζητήσει. Πέταξε το μπαλάκι στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, εκείνο ενέκρινε τις μελέτες και μετά το ΚΑΣ τις ενέκρινε και αυτό. Χρονοτρίβησαν όσο μπορούσαν, αλλά κάποτε τέλειωσαν. Εγκαίρως. Ζήτω!
Δεν είναι επένδυση, αλλά είναι ένα μεγάλο δημόσιο έργο. Μέλη του ΚΑΣ και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, σήκωσαν μαζί με το δήμο Θεσσαλονίκης τον κόσμο στο πόδι. Τι ζητούσαν; Να μη μετακινηθεί από τη θέση του το Βυζαντινό σταυροδρόμι που έχει βρεθεί στη γωνία Βενιζέλου και Εγνατίας, στον σταθμό του μετρό. Το αρχαίο θα σηκωνόταν, θα μεταφερόταν και θα έμπαινε ξανά στη θέση του. Όχι, είπαν και οι φορείς έκαναν διαρκώς προσφυγές, μέχρι που το ΚΑΣ άλλαξε σύνθεση και γνώμη.
Γιατί να μη σηκωθεί; Η απάντηση για αφελείς: επειδή κινδυνεύει να μην ξανατοποθετηθεί. Και για ποιον άλλο λόγο; Γιατί εκεί «περπάτησαν αυτοκράτορες και ο Αγιος Δημήτριος» (δια στόματος γενικής γραμματέως). Στα άλλα μέρη, π.χ. στον σταθμό Αγίας Σοφίας, δεν περπάτησαν οι αυτοκράτορες; Περπάτησαν. Γιατί λοιπόν εκεί τα αρχαία σηκώθηκαν και ξανατοποθετούνται;
Οποιος βρει γιατί επέτρεψαν δύο υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ με διθυράμβους μάλιστα να κοστίσει ο σταθμός αρκετά εκατομμύρια ευρώ παραπάνω και να καθυστερήσει η λειτουργία του τουλάχιστον κατά δύο χρόνια από τη λειτουργία του δικτύου, κερδίζει ελληνιστικό νόμισμα σε αντίγραφο (α, ναι, τα ελληνιστικά δεν πήγαιναν λέει μέχρις εκεί. Δεν πήγαιναν;)
Κηρύξεις επικρέμανται
Η υπόθεση το Ελληνικού είναι ίσως η πιο πονεμένη από πλευράς υπουργείου Πολιτισμού. Πέρσι, μόλις εγκρίθηκε η σύμβαση παραχώρησης από το Ελεγκτικό Συνέδριο, το υπουργείο Πολιτισμού θυμήθηκε ότι θέλει να κηρύξει μεγάλο τμήμα της επένδυσης αρχαιολογικό χώρο. Η κυβέρνηση δεν ήθελε και εξακολουθεί να μη θέλει. Χθες η κα Βλαζάκη ανέφερε πως το θέμα της κήρυξης μπήκε κάποια στιγμή στην ημερήσια διάταξη και βγήκε. Πρόσθεσε ότι δεν θέλει να πει τίποτα άλλο.
Στην ουσία όμως είπε. Ότι η ίδια επιθυμεί την κήρυξη μέρους της επένδυσης ως αρχαιολογικού χώρου. Αν και πολιτική της κυβέρνησης είναι να μη συμβεί αυτό. Ο κ. Μπαλτάς ήθελε, ταυτοχρόνως, να κηρυχθούν όλα τα κτήρια του πρώην αεροδρομίου διατηρητέα. Το ΚΣΝΜ είχε διαφορετική άποψη. Ο υπουργός, από τον Οκτώβριο που έγινε η συνεδρίαση, μέχρι τον Δεκέμβριο που έφυγε, δεν είχε υπογράψει την απόφαση. Το έκανε η Λυδία Κονιόρδου. Δεν πέρασαν πολλοί μήνες και της έβαλαν στο μυαλό πως πρέπει να γίνει αναπομπή του θέματος των κηρύξεων στο ΚΣΝΜ. Η κυβέρνηση φρόντισε να της το βγάλει αμέσως. Όχι χωρίς να βλάψει αυτό τη φήμη της.
Το επόμενο βήμα, ήταν να υπογραφεί ανάμεσα στην υπουργό και την Ελληνικό ΑΕ μνημόνιο συναντίληψης και συνεργασίας. Το μνημόνιο υπογράφηκε κατ' εντολήν κυβερνητικού οργάνου. Χθες η εκπρόσωπος του νομικού συμβουλίου του κράτους στο ΥΠΠΟΑ, είπε πως δεν θεωρεί ότι τηρήθηκε η νόμιμη διαδικασία. Εκεί επάνω παίχτηκε το «δράμα» της συνεδρίασης. Πώς μπορούν να γίνουν διορθώσεις; Οκτώ ωρών συζήτηση και κανείς δεν είπε το αυτονόητο: εφόσον πρόκειται για μνημόνιο ΣΥΝαντίληψης και ΣΥΝεργασίας, πρέπει να θέλουν και οι δύο πλευρές να δεχτούν τις διορθώσεις. Όχι μόνο το υπουργείο. Ολοι έλεγαν και έλεγαν σαν να είναι το θέμα τόσο απλό. Τελικά βραχυκύκλωσαν.
Η πρόταση της εφορείας ήταν να γίνει κήρυξη του χώρου. Κριτήριο για τον καθορισμό ορίων σε μια κήρυξη είναι η αρχαιολογική έρευνα πεδίου και οι αρχαιότητες που έχουν εντοπιστεί. Αλλά στην περιοχή του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού έχουν εντοπισθεί: ένας ταφικός περίβολος από τον Βασίλειο Πετράκο, που μεταφέρθηκε στη δεκαετία του 60. Μια αγροικία και ένα νεκροταφείο, που καταχώθηκε για να γίνουν τα έργα του τραμ. Ένα αρχαίο λατομείο και χώροι απόθεσης υλικών από αυτό και από άλλο ένα. Μερικά ακόμη ίχνη κατοίκησης και νεκροταφείων. Δεκατρία τον αριθμό, σε έκταση 6.000 στρεμμάτων. Οι τοπικοί δήμοι έχουν ζητήσει εδώ και χρόνια να γίνει η περιοχή αρχαιολογικό πάρκο, ωστόσο τα ευρήματα είναι τόσο λιγοστά και αραιά, ώστε αυτό θα μπορούσε να ενταχθεί μόνο μέσα σε τυχόν μητροπολιτικό πάρκο. Πώς να γίνει κήρυξη με αρχαιότητες στις παρυφές ενός τμήματος;
Οι εισηγήσεις
Η διεύθυνση Προϊστορικών- Κλασικών Αρχαιοτήτων που επαινέθηκε για τη δουλειά της και η διεύθυνση Βυζαντινών Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων πρότειναν να οριστεί πως γύρω από τα ορατά μνημεία ή τα μνημεία που θα προκύψουν κατά τα έργα, θα οριστούν κοινόχρηστες ζώνες πρασίνου. Αυτό θα επιτρέψει διάσωση των αρχαιοτήτων και ανάδειξη και προστασία τους. Ηταν μια ισορροπημένη εισήγηση, που θα έλυνε τον γόρδιο δεσμό. Αλλά φάνηκε πως δεν ήταν η επιθυμητή. Με τεχνητό τρόπο έμπαινε διαρκώς επί τάπητος το θέμα της κήρυξης του αρχαιολογικού χώρου.
Αφορμή το άρθρο 12 παράγραφος 2 του αρχαιολογικού νόμου που λέει ότι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις πρέπει να γίνει προσωρινή οριοθέτηση μνημείων, που όμως οδηγεί υποχρεωτικά σε κήρυξη. Η εισήγηση των διευθύνσεων ξεπερνούσε τον σκόπελο. Αυτό όμως δεν το ήθελαν όλοι. Οι δε εκπρόσωποι του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, ούτε να το ακούσουν.
Εν τέλει, ο από μηχανής θεός ήρθε δια τηλεφώνου. Μετά τη συνομιλία της γενικής γραμματέως με το πρόσωπο που τηλεφώνησε, αποφασίστηκε η διακοπή της συνεδρίασης του ΚΑΣ. Σήμερα θα συζητηθεί το θέμα στο ΚΣΝΜ και από αύριο, ή την άλλη εβδομάδα, θα συνεχιστεί η συζήτηση στο Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Το ζήτημα είναι πόσο ακόμα η κυβέρνηση θα παρακολουθεί μια ακόμα επένδυση να παραπαίει ως θεατής. Αυτό το πολλάκις εξαμαρτείν, κάθε άλλο παρά σε σοφία παραπέμπει.
Διαβάστε ακόμα:
