Όταν μια οικονομία βγαίνει από ένα μνημόνιο, το μόνο που δεν χρειάζεται είναι αυξημένος συστηματικός κίνδυνος που έχει ως κύρια πηγή το πολιτικό πεδίο. Δυστυχώς αυτό ακριβώς επιτύχαμε! Είναι η στιγμή που η επιτάχυνση των εκλογών βοηθά την οικονομία, το διαισθάνονται και οι πολίτες.
Την άποψη αυτή μεταφέρει στο Liberal.gr, ο Παναγιώτης Πετράκης, καθηγητής Οικονομικών στο ΕΚΠΑ, που θεωρεί ότι μόνο έτσι θα γίνει δυνατόν να ευθυγραμμιστούν οι πολιτικές με το δημόσιο αίσθημα για να ξαναγεννηθεί η αισιοδοξία.
Βλέπει μια "μελαγχολική" ανάπτυξη και το 2019, που δεν θα φανεί στις τσέπες των πολιτών, τονίζοντας ότι αυτό είναι το καλό σενάριο, αφού η διεθνής κρίση είναι ήδη εδώ, οι κίνδυνοι αυξάνονται προς τα τέλη του 2019 και η παγκόσμια αβεβαιότητα μπορεί να φέρει ανατροπές, και καταιγίδα στις κεφαλαιαγορές.
Εκτιμά ότι η ανάκτηση από την Ελλάδα της εμπιστοσύνης των αγορών δεν αναμένεται να συμβεί πριν το 2020, και χαρακτηρίζει πολύ δύσκολη αποστολή τυχόν έκδοση φέτος δεκαετούς ομολόγου.
Κληθείς να σχολιάσει τη πρόσφατη δήλωση Σημίτη για νέα προσφυγή στον ESM, απαντά ότι μπορεί να αποκλειστούμε από τις διεθνείς αγορές αν οι διεθνείς συνθήκες χειροτερεύσουν, κάνουμε σοβαρά λάθη πολιτικής, επιδεινωθεί η κατάσταση στις τράπεζες ή αλλάξει η δημοσιονομική μας εικόνα. Εναλλακτικά, λέει, θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι δεν είναι απαραίτητο πως έχουν τελειώσει οι ελληνικές ρυθμίσεις χρέους. Είναι τέτοιο το ύψος του, που θα δικαιολογούσε μια νέα συζήτηση.
Συνέντευξη στο Γιώργο Φιντικάκη
- Κάντε μας τη δική σας πρόβλεψη για την ελληνική οικονομία το 2019. Πώς τη φαντάζεσθε σε ένα χρόνο από σήμερα;
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται μέχρι στιγμής σ' ένα σταθεροποιημένο μονοπάτι (με εξισορροπημένο δημοσιονομικό ισολογισμό και ισοζύγιο εξωτερικού πληρωμένο) χαμηλής αναπτυξιακής πορείας που κυμαίνεται γύρω το 2% ετησίως.
Η φύση όμως της ανάκαμψης είναι τέτοια (στηρίζεται σε εξαγωγές και επενδύσεις που θα έλθουν χωρίς τραπεζικό σύστημα), που συνοδεύεται από αργή βελτίωση των ατομικών εισοδημάτων και εντατική χρήση χαμηλής εξειδίκευσης εργατικού δυναμικού.
Έτσι η επιδείνωση της φτώχειας έχει σταθεροποιηθεί αλλά η αναδιανεμητική πολιτική της κυβέρνησης έχει πολύ μικρά θετικά αποτελέσματα σε σύγκριση με τις προσδοκίες που καλλιεργούνται.
Οι πολύ υψηλοί φορολογικοί συντελεστές (σε σχέση με την διάθεση προς εργασία και σε σύγκριση με τις γειτονικές οικονομίες) μαζί με τους παραγωγικούς περιορισμούς που θα απεικονίζονταν σε περίπτωση ανάκαμψης στο ισοζύγιο πληρωμών, δεν επιτρέπουν μία ρωμαλέα αναπτυξιακή έξοδο. Υπό κανονικές συνθήκες αυτή θα είναι και η εικόνα της οικονομίας στο τέλος του 2019.
- Πιστεύετε ότι μπορεί να ανατραπεί η όποια θετική προοπτική;
Υπάρχουν τέσσερις συνθήκες οι οποίες μπορούν να ανατρέψουν αρνητικά ακόμα και αυτήν την «μελαγχολική» ανάπτυξη :
Η πρώτη είναι να μετατραπεί η παγκόσμια αβεβαιότητα σε μείζονα οικονομική κρίση. Η δεύτερη συνθήκη είναι να χαθεί ο δημοσιονομικός έλεγχος λόγω κυρίως αποφάσεων των δικαστηρίων. Η τρίτη είναι να ανέβει πολύ το πολιτικό θερμόμετρο. Τέλος η τέταρτη είναι ότι οι πηγές κινδύνου που συνδέονται με εξωτερικούς παράγοντες (Τουρκία, Κόσοβο) να μην διατηρηθούν σε ελέγξιμα επίπεδα.
- Δηλαδή μπορεί να επιβεβαιωθεί η ρήση του πρώην πρωθυπουργού Κ. Σημίτη ακόμη και για νέα προσφυγή στον ESM;
Δεν γνωρίζω γιατί υπήρξε παρόμοια αναφορά και καλό θα ήταν να είχαμε μία αιτιολόγηση. Εφόσον όμως με ρωτάτε, θα σας έλεγα ότι μπορεί να ξαναποκλειστούμε από τις διεθνείς αγορές εάν α) χειροτερεύσουν οι διεθνείς συνθήκες ή κάνουμε σοβαρά λάθη πολιτικής, β) επιδεινωθεί η κατάσταση στις τράπεζες και αφήσουμε τον χρόνο να κυλήσει ανεκμετάλλευτο και γ) αλλάξει η δημοσιονομική εικόνα που έχουμε.
Εναλλακτικά θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι δεν είναι απαραίτητο ότι έχουν τελειώσει οι ελληνικές ρυθμίσεις χρέους. Είναι τέτοιο το ύψος του που θα δικαιολογούσε μία νέα συζήτηση.
- Σε παλαιότερη συνέντευξη, είχατε εκτιμήσει ότι το 2019 θα διαμορφωθούν προϋποθέσεις ισχυρής καταιγίδας στις αγορές. Επιμένετε σε αυτή την εκτίμηση;
Η κρίση για την οποία συζητούσαμε το καλοκαίρι είναι ήδη εδώ. Την αισθάνονται οι δυτικές οικονομίες με μείωση των ρυθμού μεγέθυνσης και οι μικρότερες χώρες με υψηλά χρέη.
Το ίδιο θα την αισθανθούν και οι μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις με υψηλά χρέη, ενώ αντιθέτως το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει βελτιώσει τη θέση του.
Μπορεί να πάρει τη μορφή της καταιγίδας ; Ναι αλλά κυρίως στις κεφαλαιαγορές και όχι με την σφοδρότητα του 2008 γιατί σήμερα υπάρχει πλεονασμός ρευστότητας.
Όμως σε μία ακραία αρνητική εκδοχή του μέλλοντος θα δίναμε μία πιθανότητα εμφάνισης που βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του 20%. Ένα 15% καταλαμβάνει ένα καλό και αναπάντεχο σενάριο και 65% καταλαμβάνει το σενάριο των λίγο-πολύ κανονικών συνθηκών.
- Και σε τι βαθμό πιστεύετε ότι θα επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία όλες αυτές οι εστίες αβεβαιότητας, όπως Brexit, Τραμπ, εμπορικοί πόλεμοι, έξαρση λαϊκισμού, ευρωεκλογές;
Οι κίνδυνοι αυξάνονται προς το τέλος του 2019 και το 2020. Ήδη όμως η σύσφιξη των νομισματικών πολιτικών και η επιβράδυνση της ανάπτυξης της Κίνας έχουν δημιουργήσει ένα υψηλής αβεβαιότητας περιβάλλον, όπου οι μικρότερες οικονομίες αντιμετωπίζουν αυξημένους κινδύνους.
Αν έπρεπε να κάνω μια υπόθεση εργασίας, θα έλεγα ότι το Brexit θα γίνει λίγο-πολύ διαχειρίσιμο (έγκριση πρότασης Μέι ή ακύρωση Brexit), ενώ ο Τραμπ θα ξανασκεφτεί την σύγκρουσή του με την Κίνα αφού η αμερικανική βιομηχανία και οικονομία δεν βοηθιούνται από την πολιτική του.
- Σε τι οφείλεται η καθυστέρηση της χώρας να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών;
Η καθυστέρηση της χώρας να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών είναι περίπου φυσιολογική αφού λογικά δεν αναμένεται να συμβεί (να αποκτήσει δηλαδή επενδύσιμη βαθμίδα) πριν έλθει το 2020.
Η βελτίωση αυτή μπορεί να επιβραδυνθεί περαιτέρω εάν χαθεί ο έλεγχος της δημοσιονομικής διαχείρισης.
Παράγοντας εξάλλου επιβράδυνσης αποτελεί το γεγονός ότι καθυστερεί η επίλυση του τραπεζικού προβλήματος (ρυθμίσεις Κατσέλη, έγκριση προγράμματος ΤΧΣ ή ΤΕ για τα κόκκινα δάνεια, βραδεία δημιουργία δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων κ.τ.λ.).
Στους πρώτους μήνες του 2019, υπό κανονικές συνθήκες, θα μπορούσε να αναζητήσει η Ελλάδα καταρχήν ένα ποσό μέχρι 5 δις ευρώ για δημόσιο δανεισμό αλλά με πενταετή ορίζοντα.
Εάν επιχειρήσει κάποιος το δεκαετές θα είναι πολύ πιο δύσκολη αποστολή.
- Εν κατακλείδι αρκετοί εκτιμούν ότι το καλό σενάριο για την Ελλάδα είναι να προκηρυχθούν σύντομα εκλογές, ενώ το κακό σενάριο συνεπάγεται μια προεκλογική περίοδος που θα παραταθεί για αρκετούς μήνες μέσα σε ένα διεθνές σκηνικό με αναταράξεις. Ποια η γνώμη σας;
Το πολιτικό προσωπικό με μία μη κατανοητή σπουδή φόρτωσε το 2019 με πολύ σημαντικές πολιτικές εκκρεμότητες (ΠΔΓΜ, εσωτερική αστάθεια, κρίση αντιπροσώπευσης).
Παράλληλα συσσωρεύτηκαν σοβαρά προβλήματα που σχετίζονται με τον πολιτικό κύκλο (επανειλημμένες εκλογικές αναμετρήσεις).
Όταν μία οικονομία βγαίνει από ένα μνημόνιο το μόνο που δε χρειάζεται είναι αυξημένος συστηματικός κίνδυνος που ως πηγή βρίσκεται κυρίως στο πολιτικό πεδίο.
Δυστυχώς αυτό ακριβώς «επιτύχαμε»! Ουσιαστικά με τον τρόπο όμως αυτό, και λόγω βεβαίως των εξαιρετικά υψηλών δημοσιονομικών υποχρεώσεων οδηγούμεθα σε μία κοινωνικά αποδιαρθρωτική προοπτική.
Είναι η στιγμή που η επιτάχυνση των εκλογών βοηθά στην οικονομία. Εξάλλου αυτό το διαισθάνονται και οι πολίτες.
Έτσι θα γίνει δυνατόν να ευθυγραμμιστούν οι πολιτικές με το δημόσιο αίσθημα για να ξαναγεννηθεί η αισιοδοξία.
*Ο κ. Παναγιώτης Πετράκης είναι καθηγητής Οικονομικών στο ΕΚΠΑ.
