Μπορεί οι όροι «Μεσόγειος» και «hotspot» να δημιουργούν συνειρμούς σχετικούς με την ασταμάτητη προσφυγική και μεταναστευτική ροή των τελευταίων ετών, όμως, η υδάτινη λεκάνη γύρω από την οποία αναπτύχθηκαν και άκμασαν μερικοί από τους σπουδαιότερους πολιτισμούς στην ανθρώπινη ιστορία θα δοκιμάσει τις επόμενες δεκαετίες την «καυτή» ανάσα της κλιματικής αλλαγής, όπως καμία άλλη περιοχή στον πλανήτη.
Αν και τα παγκόσμια κλιματικά μοντέλα ποικίλλουν, όλα συγκλίνουν ως προς ένα σημείο: Η περιοχή της Μεσογείου θα είναι πολύ πιο ξηρή τις επόμενες δεκαετίες, σε σημείο που ενδεχομένως οι βροχοπτώσεις κατά τη χειμερινή περίοδο να ελαττωθούν έως και 40%.
Συγκεκριμένα, οι προσομοιώσεις δείχνουν μείωση των βροχοπτώσεων σε ποσοστά που κυμαίνονται από το «ανεκτό» 10% έως το καταστροφικό 60%. Οι περιοχές που θα πληγούν περισσότερο είναι η Μέση Ανατολή και η βορειοδυτική Αφρική, αλλά και η άκρη της χερσονήσου του Αίνου δεν θα έχει κάποια ανοσία στην αναβροχιά.
Σε ημερίδα της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) που έλαβε χώρα στις αρχές του 2020, ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός σημείωσε πως οι βροχοπτώσεις στην Ελλάδα θα μειωθούν σημαντικά, κυρίως στην Αν. Πελοπόννησο, ενώ η διάρκεια της ξηρής περιόδου θα επιμηκυνθεί.
Κλιματικό sui generis
Μια παγκόσμια «συνωμοσία». Κάπως έτσι θα μπορούσε να περιγραφεί, ποιητική αδεία, η εκπληκτική συμφωνία που εμφανίζουν διαφορετικά μοντέλα για την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με αυτά, τις επόμενες δεκαετίες οι θερμοκρασίες θα αυξηθούν σχεδόν παντού, κάτι που θα οδηγήσει ταυτόχρονα και σε αύξηση των βροχοπτώσεων, έστω και αν αυτές εκδηλώνονται με ακραία ένταση. Αυτό θα συμβεί, εν μέρει, επειδή θερμότερες μάζες αέρα μπορούν να μεταφέρουν και περισσότερους υδρατμούς. Ωστόσο, υπάρχει μια αξιοπρόσεχτη εξαίρεση. Και αυτή είναι η περιοχή της Μεσογείου, για την οποία τα κλιματικά μοντέλα προβλέπουν τη μεγαλύτερη μείωση των βροχοπτώσεων από οποιοδήποτε σημείο στη Γη.
Μέχρι τώρα οι επιστήμονες αδυνατούσαν να εξηγήσουν γιατί αυτή η σχετικά μικρή περιοχή της Γης θα βιώσει με τόσο δραματικό τρόπο την κλιματική αλλαγή, σε περίπτωση που αυτή δεν αντιστραφεί. Τώρα, ερευνητές από το ΜΙΤ πιστεύουν ότι βρήκαν την εξήγηση. Είναι μια σειρά από μοναδικές συμπτώσεις που απειλούν να μετατρέψουν την περιοχή μας σε άνυδρο τοπίο.
«Ρολόι» ανέμων
Η μελέτη που διενήργησαν ερευνητές του ΜΙΤ και δημοσιεύθηκε στο ακαδημαϊκό περιοδικό «Journal of Climate», εξηγεί την αρνητική «μοναδικότητα» της μεσογειακής λεκάνης.
Κατ' αρχάς, υπάρχει ένα φαινόμενο μεγάλης κλίμακας το οποίο σχετίζεται με ισχυρούς ανέμους σε μεγάλα υψόμετρα, που δημιουργούν ένα ισχυρό, σταθερό μοτίβο καιρού από δυτικά προς ανατολικά σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και τη Βόρεια Αμερική.
Στο Βόρειο Ημισφαίριο, αυτοί οι άνεμοι συναντούν εμπόδια, όπως τις οροσειρές των Αλπεων και των Ιμαλαΐων. Αυτά τα εμπόδια μεταδίδουν ένα είδος κυματομορφής σε σταθερή κυκλοφορία, με αποτέλεσμα εναλλασσόμενες ζώνες υψηλότερης και χαμηλότερης ατμοσφαιρικής πίεσης. Η υψηλή πίεση συνδέεται με καθαρό, ξηρό αέρα και η χαμηλή με υγρά συστήματα και καταιγίδες. Ομως, καθώς η μέση θερμοκρασία αυξάνεται, αυτό το μοτίβο αλλάζει και σε συνδυασμό με τη μορφολογία της ξηράς που περιβάλλει τη Μεσόγειο δημιουργεί μια περιοχή υψηλής πίεσης, δηλαδή ξηρού αέρα, πάνω από αυτή.
Ωστόσο, αυτό δεν θα ήταν αρκετό από μόνο του για οδηγήσει σε μείωση των βροχοπτώσεων. Αυτό που είναι πραγματικά διαφορετικό για τη Μεσόγειο σε σύγκριση με άλλες περιοχές είναι ότι πρόκειται για μια μεγάλη θάλασσα που περικλείεται από ηπείρους, κάτι δεν συμβαίνει πουθενά αλλού στον κόσμο.
Τα κλιματικά μοντέλα δείχνουν ότι οι χερσαίες μάζες γύρω από τη Μεσόγειο θα είναι θερμότερες κατά 3 έως 4 βαθμούς Κελσίου τον επόμενο αιώνα, ενώ η ίδια η θάλασσα θα θερμανθεί μόνο κατά περίπου 2 βαθμούς. Σύμφωνα με τους ερευνητές του ΜΙΤ, η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ ξηράς και θάλασσας στη Μεσόγειο μειώνεται χρόνο με τον χρόνο. Αυτό με τη σειρά του ενισχύει την ήδη μεγάλη διαφορά πίεσης και δημιουργεί ένα «ρολόι» ξηρών αέριων μαζών που περιστρέφονται γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου.
Υδάτινη ένδεια
Βάσει των στοιχείων που παρουσίασαν επιστήμονες στο συνέδριο της Ενωσης για τη Μεσόγειο (MedEcc) τον Οκτώβριο του 2019, τα προβλήματα στις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου έχουν ήδη αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους. Η άνοδος της θερμοκρασίας υπερβαίνει τη μέση τιμή, θέτοντας σε σοβαρή διακινδύνευση τόσο τους υδάτινους όσο και τους γεωργικούς πόρους στην περιοχή.
Μάλιστα, είχε γίνει λόγος για υδάτινη «ένδεια», καθώς ο μεσογειακός πληθυσμός που θεωρείται «φτωχός σε νερό», δηλαδή διαθέτει λιγότερο από 1.000 κυβικά μέτρα ανά κάτοικο ετησίως, αναμένεται να ξεπεράσει τα 250 εκατομμύρια έως τα μέσα της δεκαετίας του 2030.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο που κυκλοφόρησε στις 27 Ιουνίου.
