Πριν πολλά χρόνια, ο εξαιρετικός νομικός Μιχάλης Βρανόπουλος, που δολοφονήθηκε από αριστερούς τρομοκράτες τον Ιανουάριο 1994, μου εξήγησε ότι, κατά κανόνα, οι εγκύκλιοι των υπουργείων είχαν μετατραπεί σε μέσο αποφυγής της νομιμότητας. Κανονικά, ο κρατικός υπάλληλος πρέπει να εφαρμόσει το νόμο και δεν χρειάζεται να περιμένει καμία εγκύκλιο. Δεν νοείται άγνοια νόμου μέχρις ότου …κυκλοφορήσει η εγκύκλιος. Επιπλέον, και αυτό είναι το πιο σημαντικό που μου εξήγησε ο Βρανόπουλος, ο πολίτης μπορεί να ερμηνεύσει το νόμο το ίδιο αυθεντικά με τον κρατικό υπάλληλο και, επομένως, να ζητήσει την άμεση εφαρμογή του ανεξαρτήτως της ερμηνευτικής εγκυκλίου.
Εδώ είναι το «ψωμί»: πολύ συχνά, η εγκύκλιος προσαρμόζει το νόμο σε όσα βολεύουν τη γραφειοκρατία. Με αποτέλεσμα, η κυβέρνηση να νομίζει ότι προώθησε τη λύση στο πρόβλημα, η Βουλή να εγκρίνει την αλλαγή στα ισχύοντα αλλά η δημοσιοϋπαλληλία να γράφει και τους δύο στα παλαιά της υποδήματα.
Απόδειξη, αυτές τις ημέρες, η ειρωνική παρατήρηση της ομοσπονδίας εργαζομένων ΙΚΑ-ΕΤΑΜ προς τον «Κύριο Υπουργό» (δηλαδή τον Κωστή Χατζηδάκη) ο οποίος «όφειλε να γνωρίζει ότι κάθε νόμος που ψηφίζεται ακολουθείται από τις εγκύκλιες οδηγίες που εκδίδει το αρμόδιο Υπουργείο, τις οποίες αποστέλλει κατόπιν προς τους εποπτευόμενους φορείς του, ώστε αυτοί με τη σειρά τους να τις εφαρμόσουν».
Τι ζητούσε ο υπουργός Εργασίας; Να πάρει ο ΕΦΚΑ, δηλαδή ο κρατικός οργανισμός συντάξεων, την ειδική διάταξη του πρόσφατα ψηφισμένου νόμου και να δώσει αμέσως τις 444 συντάξεις στις 444 χήρες 444 ασφαλισμένων του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου. Συντάξεις που, ειρήσθω εν παρόδω, τις καθυστερούσαν επειδή, λέει, δεν ήταν εγκυκλίως σαφείς οι διατάξεις του παλαιότερου νόμου Κατρούγκαλου. Κατά τον, δικαίως εξαγριωμένο Χατζηδάκη, ο νόμος δεν προβλέπει την έκδοση καμίας εγκυκλίου και οι υπάλληλοι απλώς έπρεπε «να τον πάρουν, να τον διαβάσουν και να τον εφαρμόσουν».
Με άλλα λόγια, όπως σοφά μού είχε εξηγήσει ο Βρανόπουλος, συχνά οι δημόσιοι υπάλληλοι, αρνούνται να εφαρμόσουν τον νόμο μέχρις ότου υποχρεωθούν, με κάποια εγκύκλιο, να το κάνουν! Δηλαδή, η κατά το Σύνταγμα υποχρεωτική εφαρμογή των νόμων από κάθε πολίτη, όπως τους ψηφίζει η Βουλή, δεν ισχύει για τους κρατικούς υπαλλήλους. Που βρίσκεται η πονηρία; Ο υπάλληλος «χρειάζεται» την εγκύκλιο, για να τον καθοδηγεί στην αυθεντική ερμηνεία του νόμου, ώστε να είναι «καλυμμένος» έναντι ενδεχόμενης διαφορετικής ερμηνείας εκ μέρους κάποιου πολίτη.
Με τον πονηρό αυτόν τρόπο, το διοικητικό δικαστήριο, στο οποίο υποχρεωτικά παραπέμπονται παρόμοιες διαφορές, αντί να ελέγξει τους υπαλλήλους αν καλώς εφαρμόζουν τις προσταγές του νομοθέτη, καταλήγει να ελέγχει τους υπουργούς αν έδωσαν τις σωστές εγκύκλιες οδηγίες.
Στο καφκικό αυτό σκηνικό, ο πολίτης δεν βρίσκει άκρη και, λογικά, σικτιρίζει, ποιους άλλους, τους πολιτικούς ή ζητεί την «πολιτική», δηλαδή ρουσφετολογική, διαμεσολάβησή τους. Σε κάθε περίπτωση, εκείνη που έχει προφυλάξει τα οπίσθιά της είναι η γραφειοκρατία.
Αν τώρα η ταλαιπωρία βυθίζει περισσότερο στον πόνο τις χήρες, τι να κάνουμε, υπάρχει και το δημοφιλές στον οχετό του twitter σύνθημα «τι-ψηφίσατε-ρε»!
Ο Μπάμπης Παπαδημητρίου είναι δημοσιογράφος και βουλευτής
