Η καταγραφή 12 κρουσμάτων οξείας ηπατίτιδας άγνωστης αιτιολογίας στην πατρίδα μας, και ο πρόσφατος θάνατος του πρώτου μικρού ασθενή, ενός αγοριού 13 μηνών, αναζωπυρώνει τους φόβους των γονιών για αυτόν το νέο υγειονομικό κίνδυνο, που πρωτοκαταγράφηκε στα πανδημικά χρόνια. Παγκοσμίως έχουν καταγραφεί περισσότερα από 920 περιστατικά σε 33 χώρες, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να ανακοινώνει τις νέες διαγνώσεις σε εβδομαδιαία έκθεση που δημοσιεύεται κάθε Παρασκευή.
Από τα πιθανά περιστατικά, που πληρούν τις προϋποθέσεις του ΠΟΥ, δηλαδή αύξηση των επιπέδων των ηπατικών ενζύμων (τρανσαμινάσες του ήπατος), χωρίς να βρεθεί μόλυνση από τους γνωστούς ιούς της ηπατίτιδας, 45 παιδιά χρειάστηκε να υποβληθούν σε μεταμόσχευση ήπατος (ποσοστό 5%) ενώ 19 έχασαν τη μάχη (με τον 19ο θάνατο να αφορά το 13μηνών νήπιο). Παγκοσμίως το 2% των ασθενών έχουν αποβιώσει αλλά στην πατρίδα μας, με τα 12 συναφή με τα κριτήρια κρούσματα, το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 8,34% και εύλογα τρομάζει, καθώς προσεγγίζει το ποσοστό θνησιμότητας της μηνιγγίτιδας, όπου το 10% των ασθενών κινδυνεύουν να πεθάνουν ή να μείνουν με ισόβιες σοβαρές αναπηρίες.
Μια άλλη αιτία σοβαρής ανησυχίας είναι ότι η συγκεκριμένη οξεία ηπατίτιδα - όπως φανερώνει και το όνομά της - εξελίσσεται με ραγδαία επιδείνωση που οδηγεί σε ηπατική ανεπάρκεια ορισμένα παιδιά τα οποία μέχρι πρότινος ήταν υγιή, ενώ μέχρι τώρα ξέραμε πως μια ιογενής λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει τόσο σοβαρή ηπατίτιδα και ηπατική ανεπάρκεια σε παιδί και μόνο αν πρόκειται για άτομα ανοσοκατεσταλμένα ή με υποκείμενα νοσήματα. Αυτή η μετάβαση, που γίνεται ραγδαία, χωρίς τη δυνατότητα να προβλέψουμε (έως τώρα) εκ των προτέρων ποια παιδιά θα αφορά, δημιουργεί ανησυχία, όπως εξηγεί από τη Βρετανία, ο ειδικός ηπατολόγος Τάσος Γραμματικόπουλος, επίκουρος καθηγητής στο King’s College Hospital.
Η Βρετανία ήταν η χώρα που κατέγραψε πρώτη αυτό το νέο φαινόμενο των καιρών, με αρκετά κρούσματα σε παιδιά, κάποια εκ των οποίων χρειάστηκαν μεταμόσχευση ήπατος και δυστυχώς ορισμένα κατέληξαν. Αν και διεθνώς οι νέες διαγνώσεις δείχνουν πτωτική τάση, στην πατρίδα μας η ανησυχία εντείνεται από το γεγονός ότι μεταμοσχεύσεις ήπατος στην Ελλάδα σε παιδιατρικούς ασθενείς δεν γίνονται γιατί δεν έχουμε τέτοια κέντρα.
Εφόσον βέβαια απαιτηθεί μεταμόσχευση ήπατος σε ανήλικο ασθενή, το παιδί διακομίζεται σε κέντρο στην Ιταλία όπου υπάρχει διακρατική συνεργασία για τέτοιου είδους επεμβάσεις, αλλά και πάλι η σκέψη της όλης διαδικασίας είναι αρκετή για να στρεσάρει τους γονείς. Η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι της ανησυχίας είναι ότι ακόμα δεν είναι γνωστό το αίτιο που προκαλεί αυτή την οξεία ηπατίτιδα και για την εξήγηση του φαινομένου έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, ενώ συνεχίζονται εντατικά οι προσπάθειες να φωτιστεί πλήρως το μυστήριο.
Τα μικρότερα παιδιά είναι πιο ευάλωτα
Η επικρατέστερη θεωρία είναι ότι η ηπατίτιδα συνδέεται με τον αδενοϊό. Ο μηχανισμός της ηπατικής βλάβης μπορεί να προκαλείται από ιούς ή μπορεί να είναι ανοσοπαθολογικός. Υπάρχουν επίσης πολλοί ιοί που μπορούν να προκαλέσουν αρχικά μια κλινική εικόνα ιογενούς γαστρεντερίτιδας και στη συνέχεια, σε μικρό ποσοστό, ηπατική ανεπάρκεια, όπως οι αδενοϊοί. Ο αδενοϊός πάλι που έχει ανιχνευτεί στα παιδιά αυτά, είναι οπωσδήποτε ικανός να προκαλέσει ηπατίτιδα, αλλά δεν ανιχνεύτηκε σε όλα τα παιδιά που νόσησαν, παρά στο 80% περίπου.
Υπάρχει επίσης αξιοσημείωτη αύξηση της συχνότητας ανεύρεσης του αδενοϊού σε δεδομένα ρουτίνας εργαστηρίου, σε εντερικά δείγματα και για την ηλικιακή ομάδα 1 έως 4 ετών, ενώ επίσης υπάρχει έξαρση σε πολλές άλλες κοινές γαστρεντερικές και αναπνευστικές ιογενείς λοιμώξεις, πιθανώς λόγω αλλαγής στη συμπεριφορά και την ευαισθησία του πληθυσμού μετά από μια περίοδο χαμηλής επίπτωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας (κάτι σαν επιδημιολογικό rebound).
Μπορεί επίσης να υπάρχει ένας συμπαράγοντας που προκαλεί πιο σοβαρή νόσηση σε μικρά παιδιά, όπως είναι επίσης πιθανό να υπάρχει αυξημένη ευαισθησία λόγω μειωμένης έκθεσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τα μικρά παιδιά έχουν de facto ανώριμο ανοσοποιητικό σύστημα και όσα παιδιά γεννήθηκαν λίγο πριν την πανδημία δεν είχαν τη δυνατότητα να κολλήσουν παιδικές ασθένειες, όπως συνέβαινε προ πανδημίας γιατί δεν συχρωτίστηκαν με άλλα παιδάκια της ηλικίας τους.
Ενδεικτικά, όσο τα μεγαλύτερα παιδιά σχολικής ηλικίας φορούσαν μάσκα στο σχολείο δεν κολλούσαν καμία ίωση. Μόλις τις έβγαλαν καταγράφηκαν απότομα πολλά περιστατικά όψιμης γρίπης, γαστρεντερίτιδας, συγκυτιακού ιού και φυσικά covid 19. Στις μικρότερες ηλικίες τα παιδιά δεν πήγαν βρεφονηπιακό ή παιδικό σταθμό, δεν πήγαν σε πάρτι, δεν έπαιξαν το ένα δίπλα στο άλλο σε παιδότοπους και τώρα που τα μέτρα χαλάρωσαν το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν μπόρεσε να ωριμάσει, με τους ρυθμούς που θα συνέβαινε υπό κανονικές συνθήκες. Εναλλακτικά, βέβαια μπορεί να έχει εμφανιστεί ένα νέο στέλεχος αδενοϊού με αλλοιωμένα χαρακτηριστικά και να ευθύνεται για αυτά τα κρούσματα.
Τι να προσέχουν οι γονείς
Η οξεία ηπατίτιδα άγνωστης αιτιολογίας ξεκινά συχνά με συμπτώματα τύπου γαστρεντερίτιδας (πυρετός, πόνος στην κοιλιά, τάση για εμετό, διάρροια), ακολουθούμενα από την εμφάνιση ίκτερου δηλαδή την κιτρινωπή απόχρωση στο δέρμα και στο λευκό του ματιού. Στις σοβαρές περιπτώσεις, η χαρακτηριστικότερη διαταραχή της οξείας ηπατικής ανεπάρκειας στα παιδιά είναι η διαταραχή του επιπέδου συνείδησης, που λέγεται ηπατική εγκεφαλοπάθεια και ένα ηχηρό σινιάλο κινδύνου είναι η νωθρότητα του παιδιού.
Σε προχωρημένο στάδιο της οξείας ηπατίτιδας, εμφανίζεται οξεία ηπατική ανεπάρκεια που ακολουθεί τον ίκτερο, σε διάστημα που ποικίλει και που μπορεί να είναι τόσο σύντομο όσο μια εβδομάδα, ή αρκετά μακρύτερο. Οι γονείς πρέπει να επικοινωνήσουν αμέσως με τον παιδίατρο αν δουν τα ακόλουθα συμπτώματα, όπως εξηγεί ο παθολόγος- ηπατολόγος Δημήτρης Κουντουράς:
Επίμονο πυρετό, χωρίς διαγνωσμένη αιτία, μετά από γαστρεντερίτιδα, ίκτερο (όταν το άσπρο του ματιού αποκτά κίτρινο χρώμα), υπέρχρωση των ούρων (ούρα στο χρώμα του κονιάκ, καφετί), αποχρωματισμό των κοπράνων (η εικόνα είναι σαν στόκος) και υπνηλία ή ατονία του παιδιού μετά από συμπτώματα γαστρεντερίτιδας κάποιων ημερών, με μειωμένη όρεξη για φαγητό και ανεπαρκή λήψη υγρών.
Είναι πολύ σημαντικό στις ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις να κοιτάμε αν το παιδί είναι επικοινωνιακό, μιλά, αντιδρά, έχει όρεξη να παίξει και να φάει παρά την κούραση του ή είναι νωθρό, κατατονικό. Στην περίπτωση νωθρότητας δεν χάνουμε χρόνο, ζητάμε αμέσως ιατρική συμβουλή. Αν δηλαδή ο πυρετός δεν πέφτει και η διάθεση του παιδιού δεν βελτιώνεται ούτε σιτίζεται καλά ούτε παίρνει επαρκείς ποσότητες υγρών, πρέπει να ειδοποιηθεί άμεσα ο παιδίατρος.
Οι γονείς πρέπει να επικοινωνήσουν με τον παιδίατρο που ξέρει καλά το παιδί τους και να αποφύγουν να τρέξουν στα επείγοντα των παιδιατρικών νοσοκομείων, τα οποία δεν αποτελούν κατάλληλο μέρος για να συνωστίζονται παιδιά. Επίσης δεν υπάρχει λόγος να κάνουν εργαστηριακές εξετάσεις στο παιδί χωρίς να τις έχει υποδείξει ο παιδίατρος, καθώς τα ηπατικά ένζυμα (οι τρανσαμινάσες) μπορούν να εμφανιστούν αυξημένα για πολλούς λόγους, χωρίς να παραπέμπουν σε ηπατίτιδα και συνεπώς οι γονείς ενδέχεται να εκλάβουν το αποτέλεσμα ως λανθασμένο συναγερμό.
Οι γιατροί και τα παιδιατρικά νοσοκομεία έχουν ενημερωθεί για την οξεία ηπατίτιδα άγνωστης αιτιολογίας από τον ΕΟΔΥ και τις αρμόδιες ΥΠΕ, υπάρχει ειδική φόρμα υποβολής των περιστατικών που πληρούν τα κριτήρια του ΠΟΥ και το πιο αισιόδοξο στοιχείο είναι πως τα 11 παιδιά που παρουσίασαν οξεία ηπατίτιδα άγνωστης αιτιολογίας στην Ελλάδα είναι απολύτως καλά, δεν χρειάστηκαν τα περισσότερα νοσηλεία και στις περισσότερες περιπτώσεις το νόσημα υποχώρησε με ξεκούραση και ειδική διατροφή, που μειώνει το φορτίο του ήπατος.
Κοντά στη λύση του μυστηρίου Βρετανοί επιστήμονες
Παρότι ακόμα ξεκάθαρη εικόνα για το αίτιο που πυροδοτεί την οξεία ηπατίτιδα στα παιδιά δεν υπάρχει, Βρετανοί επιστήμονες βρίσκονται κοντά στη λύση του μυστηρίου που όπως συχνά συμβαίνει στην Ιατρική δεν είναι μονοσήμαντη αλλά πολυπαραγοντική! Όπως αναφέρει από το King’s College Hospital ο επίκουρος καθηγητής Τάσος Γραμματικόπουλος, θα γίνουν πιθανώς σχετικές ανακοινώσεις την προσεχή εβδομάδα και φαίνεται για την οξεία ηπατίτιδα στα παιδιά να ενοχοποιείται αδενοϊός σε συνδυασμό με άλλες λοιμώξεις, οπότε είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς και ο γιατρός από τι έχει νοσήσει το παιδί στο προηγούμενο διάστημα και αν το παιδί ήρθε σε επαφή με άλλα άτομα τα οποία ήταν άρρωστα (με ιώσεις, λοιμώξεις).
