Είναι φυσικό ο εντοπισμός συμμοριών ανηλίκων με εξαιρετικά βίαιη συμπεριφορά να συγκεντρώσει την προσοχή και το ενδιαφέρον μας, με το προφανές ερώτημα αν το φαινόμενο αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα ή εάν η δημιουργία συμμοριών αποτελεί την κορυφή ενός παγόβουνου επιθετικότητας και αντικοινωνικότητας.
Η απάντηση βρίσκεται κάπου στη μέση, αλλά όχι όπως θα φανταζόταν κανείς: Πράγματι η νεολαία γίνεται πιο παρεκκλίνουσα απ' ότι ήταν μια γενιά πριν, αλλά αυτό αποτελεί μέρος του γενικότερου κανόνα μιας κοινωνίας που είναι πιο αποκλίνουσα απ' ότι ήταν μια γενιά πριν. Όπου η ατομικότητα αναπτύσσεται και νομιμοποιείται, εκεί ανομικές συμπεριφορές γίνονται πιο αποδεκτές – ειδικά όταν διατάξεις που καταλογίζου ποινικές και αστικές ευθύνες στους κηδεμόνες ανηλίκων παραβατών δεν εφαρμόζονται στην Ελλάδα.
Όμως οι συμμορίες, και μάλιστα οι εξαιρετικά βίαιες, όπως οι locos της Χίου και οι kolonos hooligans αποτελούν μια αρκετά ιδιαίτερη περίπτωση παρέκκλισης που φυσικά δεν αποτελεί μια «φυσική» κοινωνιακή εξέλιξη. Εδώ, στην εξίσωση εισέρχονται άλλοι κρίσιμοι παράγοντες που μετατρέπουν μια ανομική ανεμελιά σε επικίνδυνη εγκληματικότητα.
Ο πιο σημαντικός παράγων είναι η περιθωριακή ή περιθωριοποιημένη οικογένεια (ναρκωτικά, ενδο-οικογενειακή βία, εγκληματικότητα) που δρα είτε ως μήτρα εκκόλαψης παραβατικότητας, είτε ως ελλείπων θεσμός κοινωνικοποίησης. Στη δεύτερη περίπτωση το νεαρό άτομο βρίσκει επιβεβαίωση, ταυτότητα και αποδοχή εντός της συμμορίας, και πολύ γρήγορα, κάτω από πολύ έντονες διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις, η ομάδα φιλίας μπορεί να μετεξελιχθεί σε μία σέκτα βίας και μίσους για τους εξωμερήτες.
Τι επιζητείται σε αυτήν την περίπτωση; Ο κοινός νους λέει μεγάλο ραβδί, μεγάλο καρότο: Τιμωρία της βίας, αλλά και επεμβατική - διορθωτική δράση εκ μέρους της Πολιτείας, και της κοινωνίας των πολιτών. Γιατί ένα πολύ μικρό ποσοστό βίαιων ατόμων οργανωμένων σε συμμορίες μπορούν να αποδιαρθρώσουν ολόκληρες αστικές γειτονιές, διαλύοντας τον δημόσιο κοινωνικό ιστό όσο καμία άλλη κοινωνική πληγή.
* Ο Μανούσος Μαραγκουδάκης είναι καθηγητής Συγκριτικής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου.
